Van deze semi-seksuele, Japanse trend kon u het bestaan niet vermoeden
De documentaireTokyo Idols is een bevreemdend portret over een nog vreemder Japans fenomeen. De film was eerder dit jaar te zien op het Leuvense documentairefestival Docville en staat nu op Netflix.
*** Vanaf nu is Tokyo Idols ook te zien op Netflix. We hebben dit artikel daarom voor u nog eens uit ons archief opgediept. ***
Na twee reizen richting Japan dacht ondertekende het gekste wel gezien te hebben. Huizenhoge reclamepanelen met jonge, vaak schaars geklede meisjes waren niets nieuws. Maar dat die meisjes met zo’n 10.000 zijn, was niet te vermoeden.
Het fenomeen heet ‘idols’. Ze zijn niet noodzakelijk goed in zingen, maar zien er gewoon schattig en onschuldig uit. Dankzij het internet verzamelen ze een schare fans rond zich. Behalve hun opgepompte, platte muziek verkopen de zelfverklaarde sterretjes ook hun affectie. Soms zelfs op een héél akelige manier.
Het fenomeen heet ‘idols’. Ze zijn niet noodzakelijk goed in zingen, maar zien er gewoon schattig en onschuldig uit
In haar documentaire Tokyo Idols portretteert Kyoko Miyake enkele piepjonge idolen en de handvol mannen die hen overal volgen. Wat de Japanse filmmaakster echter te weinig duidt, is de culturele context. Met andere woorden: waarom zijn ‘idols’ ginder doodnormaal en vinden wij ze knettergek?
“De subcultuur is al begin jaren 70 ontstaan”, vertelt Dimitri Vanoverbeke, professor Japanse Studies (KU Leuven). “Het ging toen over mediafenomenen die niet per definitie getalenteerd waren, maar wel sterren waarmee mensen zich kon identificeren. Het versnipperen van die idolatrie is het gevolg van de socio-economische crisis waarin het land sinds de jaren 90 zit.”
Mannen van middelbare leeftijd
In het westen staan sterren ver van af van hun fans, maar ‘idols’ staan gewoon tussen hun publiek. “Dat is aantrekkelijk voor een bepaalde groep, vooral mannen van middelbare leeftijd”, zegt Vanoverbeke. “Het zijn bereikbare sterren. Die meisjes staan aan de ingang van het sterrendom en fans denken hen een duwtje in de rug te geven, zodat ze hopelijk een stap verder geraken.” In de documentaire getuigt een veertiger dat hij maandelijks zo’n 2.000 dollar uitgeeft aan zijn idool.
Fans doen dat in de eerste plaats vanuit een vaderlijk gevoel, denkt Vanoverbeke. “Het gaat om een generatie mannen die door de werkomstandigheden amper contact heeft gehad met hun kinderen. Met ‘idols’ kunnen ze die band wel opbouwen.”
Tegelijk heeft het iets seksueels. Bijvoorbeeld: Miyake volgt een aantal meisjes tijdens handshake events. Dat is exact zoals het klinkt: fans mogen er tegen betaling de hand van hun idool schudden. Vanoverbeke: “Elkaar een handdruk geven of in de ogen kijken, dat komt in Japan maar weinig voor. Het wijst op een verdergaande intimiteit dan normaal is. Tijdens handshake events wordt die grens nét niet overschreden.”
'Elkaar een handdruk geven, komt in Japan weinig voor. Het wijst op een verdergaande intimiteit dan normaal is'
Pedofilie?
Aanvankelijk toont Tokyo Idols vooral jonge, maar wel meerderjarige meisje. Een kantelpunt is wanneer de film ook minderjarige ‘idols’ introduceert. In een cultuur waar handen schudden als seksueel wordt ervaren, neigt dat haast naar pedofilie.
“Ik heb in Japan al vaak magazines gezien waar héél jonge meisjes in schaarse kledij op staan afgebeeld”, zegt Vanoverbeke. “Er is zeker een groep mannen die geen vaderlijke gevoelens koestert maar de grens van het toelaatbare overschrijdt. Helaas maken sommige uitgevers hier schaamteloos misbruik van en konden dit tot voor kort ook ongestoord doen. Gelukkig wordt er de laatste jaren ook actie tegen zulke expliciete beelden ondernomen. De wetten worden strenger.”
Tokyo Idols is ontluisterend, maar gaat ook enkele pertinente vragen uit de weg. Waarom laten deze meisjes zich hiertoe verleiden? En wat gebeurt er achteraf met hen? “Vaak worden zij hierin gestimuleerd door hun moeders, die zelf geen kansen gekregen hebben”, zegt Vanoverbeke. “Eens ze uit het sterrendom stappen, verdwijnen de meeste meisjes weer in de anonimiteit met enkel de herinnering aan dat ‘betere’ leven.”
Behalve grote teleurstellingen, kan het fenomeen ook erg gevaarlijke vormen aannemen. “In mei 2016 is er bijna een idool vermoord (een meisje werd gestoken door een fan en belandde in een coma, rb). Zij had een cadeau van een fan geweigerd omdat het té ver ging. Dat feit deed bij die man de stoppen doorslaan. Dat is het gevaarlijke van deze trend: het idool heeft haar fans in de greep, maar omgekeerd kan dat dus ook. Omdat fans vinden dat ze het recht hebben om geapprecieerd te worden.”
Tokyo Idols, nu te zien op Netflix.