Eerst verontwaardigen we ons collectief over gekeelde varkens, daarna trekken we naar McDonald's voor een hamburger
Bart Eeckhout is opiniërend hoofdredacteur bij De Morgen.
Hypocrisie is een collectieve ondeugd. Dat klinkt hard, maar het is bedoeld als schulderkenning. Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.
Vanzelfsprekend hebben de camerabeelden van de gruwel die varkens moeten ondergaan in het slachthuis van Tielt (en naar we vrezen niet alleen daar) tot een golf van afschuw geleid. Die emoties zullen best gemeend zijn. Hopelijk dragen ze bij aan een grotere bekommernis over het welzijn van dieren die bestemd zijn voor vleesconsumptie, of ze nu verdoofd of onverdoofd geslacht worden. Maar evengoed gaan die nu oprecht verontwaardigde mensen aan het juichen bij het bericht dat een grote hamburgerketen uitbreiding ambieert. Hoe waardig en zorgvuldig denkt u dat de dieren geslacht worden, wier vlees moet dienen voor goedkope fastfood?
De horror van Tielt doet vragen stellen die veel verder reiken dan de terreinen van een slachthuis. Van bij het varkensleed loopt een lijntje naar bijvoorbeeld de rommelkledij van Primark en andere dumpingketens. De consumptiewaar is er spotgoedkoop, amper duurzaam genoeg voor één seizoen en ze wordt vervaardigd in omstandigheden die het daglicht schuwen. Het lot van de kindslaven in de textielsweatshops is, naar verhouding, niet beter, dan dat van de varkens van Tielt.
Willen we excessen zoals in Tielt vermijden, dan rest ons eigenlijk enkel een economische en maatschappelijke omslag: op naar een 'cultuur van zuinigheid'
Verontwaardiging over massaconsumptie is wel zo makkelijk van op hogere morele grond. Voor grote groepen mensen is een kotelet van de supermarkt of een blouse uit de graaibakken de enige manier om mee te gaan met het collectieve ideaal van welvaart, groei en consumptie. Het slachthuis van Tielt is gewoon de eindhalte van de manier waarop wij met zijn allen onze economie en samenleving op die groei hebben afgesteld.
Dat zou best een beetje veranderen, al was het maar om deze planeet nog even in stand te houden. We weten dat, en elke getuigenis uit een slachthuis, maar ook uit een Aziatische smartphonefabriek herinnert er ons aan.
Willen we excessen zoals in Tielt vermijden, dan rest ons eigenlijk enkel een economische en maatschappelijke omslag. Weg van groei als ordenend politiek-economisch principe, naar wat filosoof Tim Jackson een 'cultuur van zuinigheid' noemt.
Walschap wist het al: "De mens, ge kunt gij daar niet aan uit"
Willen we dat ook echt? Ach. We beloven onszelf dat we het willen stellen met minder vlees, minder T-shirts, minder spotgoedkope vliegreizen, minder... De omzetgroei van McDonald's, Apple, Primark of Zalando toont een andere realiteit.
Zo veroordelen we onszelf tot herhaalde en inwisselbare golven van verontwaardiging over gekeelde varkens en uitgebuite kindslaven. En vervolgens bellen we met de onze nieuwe phone naar huis om te horen of het gebraad al in de pan ligt.
Walschap wist het al: "De mens, ge kunt gij daar niet aan uit."