Laten hulporganisaties zich financieren door smokkelaars? Italië zoekt het uit
Zijn hulporganisaties op de Middellandse Zee betrokken bij mensensmokkel vanuit Libië? En laten zij zich zelfs financieren door smokkelaars? Justitie op Sicilië denkt van wel en heeft een onderzoek aangekondigd.
De openbaar aanklager van havenstad Catania beschuldigt de organisaties ervan doelbewust een 'humanitaire hulpbrug' te vormen.
De Italiaanse aanklager Carmelo Zuccaro suggereerde woensdag voor een parlementaire commissie in Rome dat smokkelaars reddingsschepen van onder meer Artsen zonder Grenzen en MOAS direct benaderen om bootvluchtelingen die zij op rubberen bootjes de internationale wateren vlak voor de Libische kust in varen. Hij wil weten waar de hulporganisaties hun reddingsacties mee financieren.
De hulporganisaties noemen de beschuldigingen 'complete onzin'. 'Er is geen sprake van dat wij een telefoontje krijgen van smokkelaars dat er bootjes aankomen', zegt Ellen van der Velden, Libië-coördinator van Artsen zonder Grenzen vanuit Tunesië.
'Bespottelijk'
Ook de Frans-Duitse vrijwilligersorganisatie SOS Méditerranee noemt de beschuldiging 'bespottelijk'. 'Wij doen niets anders dan de militaire of commerciële schepen in de reddingszone: we volgen de internationale maritieme wet die voorschrijft dat mensen in nood moeten worden gered', aldus directeur Sophie Beau.
De Italiaanse aanklager Zuccaro baseert zijn beschuldiging op het feit dat steeds meer vluchtelingen uit zee zouden worden opgepikt zonder tussenkomst van het Italiaanse coördinatiecentrum van de kustwacht (MRCC). Normaliter verwijst het MRCC schepen die in de buurt liggen van de plek naar bootjes in nood nadat zij een noodsignaal hebben ontvangen. In praktijk spotten de reddingsschepen soms al bootjes voordat deze een noodsignaal hebben kunnen afgeven.
Ook in die gevallen wordt volgens Van der Velden van AzG direct contact opgenomen met het MRCC om toestemming te vragen hulp te bieden.
We volgen de internationale maritieme wet die voorschrijft dat mensen in nood moeten worden gered
Politiek signaal
Volgens de Italiaan Eugenio Cusumano, assistent professor internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden, moet het aangekondigde onderzoek vooral gezien worden als een politiek signaal. 'Uit dit vooronderzoek zullen geen juridische consequenties volgen want er is geen grond voor de beschuldigingen. Het tekent wel het veranderende klimaat. Italië is de migrantenstroom beu en het is gefrustreerd over het gebrek aan inzet van de EU om een structurele oplossing voor het migratievraagstuk te vinden.'
De reddingsschepen in de Middellandse Zee vormen al langer een punt van discussie. Volgens het Europese douaneagentschap Frontex maken smokkelaars 'onmiskenbaar' misbruik van de aanwezigheid van reddingsschepen. 'We zien dat de bootjes van steeds slechtere kwaliteit zijn en steeds voller met net genoeg benzine en drinkwater de zee op worden gestuurd om de internationale wateren te bereiken waar de reddingszone is', aldus woordvoerster Izabella Cooper vanuit het hoofdkantoor in Polen.
Frontex zegt alleen 'de feiten vast te stellen' en daarmee niet te willen impliceren dat de aanwezigheid van reddingsschepen de migratiestroom aanwakkert.
Italië is de migrantenstroom beu en het is gefrustreerd over het gebrek aan inzet van de EU om een structurele oplossing voor het migratievraagstuk te vinden
Chaos in Libië
Hulporganisaties zelf ontkennen die aanzuigende werking. Zij wijten de toename van overzeese migratie aan de chaos in Libië en het gebrek aan legale mogelijkheden voor vluchtelingen of arbeidsmigranten om Europa te bereiken.
Dit jaar zijn al ruim 19 duizend mensen vanaf zee gered, terwijl de lente pas net op gang komt. Vrijdag zijn voor de kust van Libië mogelijk meer dan 200 migranten verdronken bij twee schipbreuken. Alleen al afgelopen week staken ruim 6.000 migranten over, waaronder veel migranten uit Bangladesh.
Volgens directeur Beau van SOS Méditerranee duidt dit erop dat de situatie in Libië verslechtert, ook voor de traditionele arbeidsmigranten. 'Wij lokken geen migranten, zij ontvluchten de hel van Libië.'
De beschuldigingen van de Italiaanse justitie ziet Beau als onderdeel van een lastercampagne.
Dit jaar zijn al ruim 19 duizend mensen vanaf zee gered, terwijl de lente pas net op gang komt
Lastercampagne
De beschuldigingen van de Italiaanse justitie ziet Beau als onderdeel van een lastercampagne. 'Omdat Italië nu met Libië in onderhandeling is, sluit iedereen de oren voor de vreselijke verhalen die wij over dat land uit de mond van migranten optekenen. Italië heeft sinds dit jaar de betrekkingen aangehaald met Libië om de illegale migratie weer onder controle te krijgen zoals voor de val van Khadafi in 2011. De Italiaanse ambassade in Tripoli is onlangs weer geopend. Ook de Europese Unie is in gesprek met de internationaal erkende regering van Fayez al-Sarraj over het trainen van de Libische kustwacht en het zenden van geld en materieel om mensensmokkel tegen te gaan.
Mensenrechtenorganisaties waarschuwen echter dat geld en goederen in verkeerde handen kunnen vallen. In Libië zijn nog twee andere rivaliserende regeringen en talloze strijdende milities actief. Bovendien vormt de smokkelindustrie, waar jaarlijks circa 4 tot 6 miljard euro in om gaat, een belangrijke bron van inkomsten in de volledig ingestorte Libische economie.