Hierdoor is de zogeheten 'operationele gereedheid' niet op het gewenste niveau. Met andere woorden: het leger is niet in staat om te doen waarvoor het is bedoeld. Hier kunnen verschillende oorzaken voor zijn: dat er niet genoeg militairen zijn, dat deze niet goed genoeg getraind zijn of dat het materieel niet op orde is. 

Bij het Nederlandse leger gaat het om een combinatie van bovengenoemde factoren, blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van de Algemene Rekenkamer. In dit verantwoordingsonderzoek wordt beoordeeld of belastinggeld wel volgens de regels wordt uitgegeven en of dat ook het beoogde resultaat oplevert.

Opnieuw onvoldoende

Over 2022 kreeg Defensie al een dikke onvoldoende van de Rekenkamer. En in 2023 is er eigenlijk maar bar weinig verbeterd, constateert de onafhankelijke instantie. Door een gebrek aan personeel - daarover later meer - is het materieel niet op orde. En de militairen die er zijn, zijn eigenlijk niet goed genoeg getraind om ingezet te worden. 

Er zijn maar beperkte mogelijkheden om militairen te oefenen 'in het hoogste geweldsspectrum', schrijft de Rekenkamer. Daar komt bij dat de inzet van militairen in het oosten van Europa in het kader van NAVO-operaties en om Oekraïense militairen te trainen ook ten koste gaat van oefenen. 

Te weinig rechterhanden

Het helpt daarbij niet mee dat er te weinig instroom is van militair personeel dat handig is op logistiek, technisch of IT-gebied. Weliswaar groeide het personeelsbestand in 2023 met 1,7 procent tot in totaal 68.193 voltijdsbanen, maar het gros van de nieuwe instroom bestond vooral uit burgerpersoneel. 

En dan is er nog de beveiliging. De Rekenkamer waarschuwde vorig jaar dat het daar slecht mee gesteld was. Er is weinig veranderd, constateert de instelling een jaar later. Voor de problemen in beveiliging van versleutelde communicatie van wapensystemen - toch fijn als daar niemand bij kan - is nog niet eens een plan van aanpak gemaakt. 

Excelsheet met maatregelen

En als het om de beveiliging van militaire objecten - zoals kazernes en oefenterreinen - gaat, is er ook nog een wereld te winnen. Het enige dat er is gebeurd is een bewustwordingscampagne onder militairen en een Excelsheet met een plan van maatregelen. "Ontoereikend", aldus de Rekenkamer. 

De Rekenkamer adviseert het ministerie om deze zaken op orde te krijgen, en niet alleen maar te focussen op geld uitgeven om materieel te kopen. Net zo belangrijk zijn veilige en goede plekken om te oefenen voor militairen. En dat er daar ook voldoende van zijn. 

Eerst zien, dan geloven

Deze boodschap lijkt erg op het algemene advies van de Rekenkamer aan het nieuwe kabinet, wat er ieder moment lijkt te komen. De internationale oorlogen en probleemdossiers als landbouw, woningnood en klimaat vragen om 'groot denken, maar ook om realistisch doen', schrijft de Rekenkamer. 

"Aan beleid geen gebrek, aan uitvoering des te meer. De politiek heeft grote ambities, maar Nederlanders willen graag resultaat zien: eerst zien, dan geloven", geeft de instantie mee aan een nieuw kabinet.