Nederland is nog altijd relatief welvarend, maar jongeren krijgen het minder goed

Nederland is relatief tevreden en welvarend, maar of de jongvolwassenen van nu straks eenzelfde welzijn ervaren als ouderen is zeer de vraag. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) concludeert in de woensdag gepubliceerde Monitor brede welvaart dat dit welzijn in de toekomst sterk onder druk staat. Dat komt onder andere door eroderende natuur, verstedelijking en immigratie, die de druk op sociale leefomgeving en publieke ruimte vergroten.

Volgens het statistiekbureau gaat de huidige welvaart in toenemende mate ten koste van de welvaart van toekomstige generaties. Fosfor- en stikstofuitstoot in Nederland zorgen er bijvoorbeeld voor dat de biodiversiteit rap achteruitgaat, waardoor ecosystemen verzwakt raken. Binnen de EU bungelt Nederland onderaan de lijstjes van ‘natuurlijk kapitaal’. Op termijn kan deze verschraling van de natuur een bedreiging vormen voor de economie, die afhankelijk is van grondstoffen en processen als natuurlijke bestuiving.

Ook andere ontwikkelingen zetten het welzijn van toekomstige generaties onder druk, ziet het CBS. Vergrijzing leidt tot ‘uitdagingen’ in de zorgsector en draagt eraan bij dat jongeren op de krappe woningmarkt moeilijker aan een woning komen. Een vijfde van de jongvolwassenen (25 tot 29 jaar) woonde afgelopen jaar nog in het ouderlijk huis, en dat aandeel stijgt. Jongeren die wel op zichzelf wonen, zijn ongeveer een kwart van hun inkomen kwijt aan woonlasten: meer dan ouderen in Nederland en relatief meer dan in de meeste andere EU-landen.

Het CBS constateert een breed generationeel schisma. Jongeren tot 25 jaar hebben niet alleen minder financiële slagkracht, onder meer door hogere woonlasten, ze zijn ook minder tevreden over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben, hebben minder vertrouwen in de medemens en geven aan vaker het slachtoffer te zijn geweest van criminaliteit.

Gezond en gelukkig

De afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor een welvaartsdefinitie die breder kijkt dan alleen naar economische groei. Na advies van een parlementaire onderzoekscommissie paste het CBS zijn meetmethodes aan en ging het werken met de term ‘brede welvaart’. Niet langer keek het statistiekbureau alleen naar materiële welvaart, het ging ook onderzoeken hoe gezond en gelukkig mensen zich voelen, hoe ze tegen hun werk en vrije tijd aankijken en of ze vertrouwen hebben in instituties en andere mensen.

Wat dat laatste betreft is Nederland erg tevreden. Twee derde van de ondervraagden geeft aan vertrouwen in anderen te hebben, en dat is de laatste jaren geleidelijk toegenomen. Afgelopen jaar vond slechts 7,2 procent van de werkenden de balans tussen werk en privé niet goed. Dat percentage loopt terug en ligt nergens in de EU lager. Met hun sociale leven zijn acht op de tien mensen in Nederland nog altijd (zeer) tevreden, hoewel hier sprake is van een lichte daling.

Qua materiële welvaart doet Nederland het nog altijd goed. Het besteedbaar inkomen van huishoudens behoorde met een mediaan – het middelste punt op een lijn van laag naar hoog – van 31.600 euro in 2022 tot de hoogste in de EU. Toch maakt een groeiend deel van de bevolking zich zorgen over de eigen financiële toekomst: 28,7 procent in 2023, tegen 22,5 procent twee jaar eerder. Niet iedereen profiteert van de materiële welvaart: in 2022 leefde 14,5 procent van de Nederlandse bevolking onder de Europese armoedegrens.

Financiële kwetsbaarheid

De gestegen kosten van levensonderhoud zorgen voor financiële kwetsbaarheid, constateert het CBS. Bij hulpverleningsinstanties waren vorig jaar 726.000 huishoudens bekend met schulden die ze niet op eigen kracht kunnen aflossen. Het aantal daklozen stijgt. Begin vorig jaar waren dat er naar schatting 30.600, 4.000 meer dan een jaar eerder. Met name het aantal dakloze EU-burgers – vaak arbeidsmigranten die met het verlies van hun baan ook hun woning kwijtraakten – nam toe.

Het CBS wijst al langer op de risico’s voor de toekomstige leefbaarheid. Dat deed het al bij de eerste presentatie van de jaarlijkse Monitor Brede Welvaart, in 2018. Hoewel verduurzaming op veel fronten is ingezet, is het nog lang niet voldoende, constateerden tal van onderzoeksrapporten eerder. De Monitor Brede Welvaart van het CBS wordt woensdag in de Tweede Kamer tijdens het Verantwoordingsdebat besproken, waarbij de Rekenkamer verslag doet van de effectiviteit van de overheidsbestedingen.

Lees ook ‘Welvaart is veel meer dan alleen het bbp’, een interview met Jan-Pieter Smits die namens het CBS aan de nieuwe meetmethode werkte