In de week van de Romantiek deze aflevering: “Terug naar de Natuur”, een ander hoofdmotief van deze negentiende-eeuwse cultuurstroom. In alle eenzaamheid in de natuur zou je een haast religieuze ervaring krijgen. Qua schilderkunst kun je de moderne natuurfotografie- mistige landschapjes zonder mensen er in- niet duiden zonder Caspar David Friedrich.

Caspar David Friedrich schilderde mensen als toevallige aanwezigen in een overweldigend groots wild landschap. In de Wutachschlucht maakte ondergetekende zijn beste beelden, die daar aan raken.

In de Berchtesgadener Alpen kon ik iets van Caspar David Friedrichs bergwandelaar terug toveren, ‘der Wanderer über dem Nebelmeer.’

In dit genre blonken qua schilderijen, filosofie en gedichten de Duitsers uit met hun Wandervogel en hang naar de Nobele Wilde, de krijger-Indiaan. Omdat je de Germaan wel uit het bos krijgt, maar het bos nooit uit de Germaan. Zie enkel deze foto van de Wolfschlucht bij de Germanenbrücke:

Qua essays over de Natuur als religieuze ervaring- inspiratiebron van natuurbescherming- zijn de Amerikanen voorlopers geweest, samen met de Duitsers. In Nederland waaide die stroming haast voorbij.

Al vind je bij Gerard Bilders met z’n Wodanseiken op de Veluwe wel een hint naar die zelfde Romantiek, met een vleugje paganisme er in:

Bilders zijn ‘Oosterbeekse School’ zou weer Mesdag inspireren. De Bergense School- met haar wat sombere eenzaamheid uitventende natuurtafereeltjes- is er volgens mij ook mee verwant. De Wodanseiken staan er na bijna twee eeuwen nog steeds.

De invloedrijkste schrijver over het idee dat de Natuur je religieuze ervaringen kan geven, dankt de Westerse cultuur aan Ralph Waldo Emerson. Zijn essay ‘Nature’ (1837) vormt een basis van de moderne natuur- en wildernisbeweging. Een klein citaat, voor de impressie:

In the woods too, a man casts off his years, as the snake his slough, and at what period soever of life, is always a child. In the woods, is perpetual youth.

Within these plantations of God, a decorum and sanctity reign, a perennial festival is dressed, and the guest sees not how he should tire of them in a thousand years. In the woods, we return to reason and faith.

Bij Emerson is de natuur nog niet God zelf, maar bij navolgers als John Muir zou het onderscheid wegvallen. De vereenzelviging van ‘natuur’ (Schepping) en Schepper naar paganisme, moeder Aarde-verering vind je vervolgens ook in de New Age.

Het goede daaraan, vergeleken met het protestantisme: Je hoeft geen eindeloze lulverhalen op te hangen en religieuze formules te hanteren. De Natuur is er gewoon en oordeelt niet. Dat je daar je ‘geloof’ vindt, oftewel levensvertrouwen is dus niet zo verwonderlijk.

Emerson zou zijn boshut aan Walden Pond lenen aan Henry David Thouraux. Die maakte daar zijn essay “Walden” over: Het meest invloedrijke ‘Terug naar de natuur’-schotschrift.

De Nederlandse psychiater Frederik van Eeden zou zijn eigen Wappie-commune ‘Walden’ noemen. Ondergetekende woonde in zijn Wageningse studententijd ook op zo’n hippiekamp, Droef. En nu zie je de zelfde beweging opnieuw, mensen die naar een ecodorp in Portugal emigreren, of een huisje in de Scandinavische wildernis, weg van de bureaucratische tirannie NSBderland.

Je zoekt de eenzaamheid op, die je in de natuur zo anders ervaart dan wanneer je tussen vier muren in een flat zou zitten opgesloten. Ondergetekende is graag alleen, en alleen eenzaam tussen veel mensen waarmee je meestal geen connectie ervaart. Dat je sociale gesprekken moet voeren, over koetjes en kalfjes..

Trudy ging overal mee.

Afke is daar later bij gekomen. Een vrouw kan dan uiteindelijk het mooiste stukje natuur zijn, waarmee je versmelten wilt. Natura is niet voor niets een Romeinse godin, en Gaia ‘Moeder’ Aarde, waar God de Vader zijn zaadjes plant.

Het basisidee is dat de wildernis beschavend zou werken, je zou zuiveren van cultuurlijke smetten. Je zou gered worden van afstomping, dat je het bijzondere in het gewone niet meer ziet. Wil je mensen zien, dan kun je immers wel naar een café gaan of festival.

Voor ondergetekende werd de Natuur zijn kerk, maar niet God zelf. God is immers ook Het Woord, Rede, niet enkel ‘ervaring’…Je moet ook het geschapene niet verwarren met de Schepper.

Ooit kerkte ik een tijdje bij Nijkleaster in Jorwerd. Tot daar een kortpittige Lesbodominee optrad, die God, Schepper van Hemel en Aarde met ‘je’ en ‘jij’ aansprak. Het heeft met christenen en mij nooit echt geboterd. Dat zal ongetwijfeld aan mij liggen. Bij een club trommelende en ijsbadende ‘heidenen’ zou het eender zijn…

Zwervend door de natuur op zoek naar vrijheid, God, werd uiteindelijk mijn hoofdwerk ‘Liever dood dan Slaaf’ geboren. Zelfs in die ogenschijnlijk saaie weilanden van Friesland, vlaktes op de klei kun je het sublieme zien, bij een zeker tijdstip, licht en lichtval.

Zolang er nog plaatsen zijn, die ogenschijnlijk niet door mensen zijn platgetreden, danwel met aandacht behandeld is er hoop…En die zijn er nog ruim in overvloed. Daartoe dient ook de natuurbescherming, het bewaren van plaatsen die niet door anderen platgetreden of bezet lijken te zijn. Zodat je andere mensen ontvluchten kunt.

• Steun Interessante Tijden met je aankoop van mijn (fotografische en prozaïsche) hoofdwerk ‘Liever dood dan Slaaf’ op de gelijknamige webzijde www.lieverdooddanslaaf.com
• Mijn foto-excursies en expedities zijn mede mogelijk gemaakt dankzij de gulheid van donateurs. Dank daarvoor

Donatie bedrag:

€

Doneren