De overstap naar groene energie kan in de winter voor peperdure wasjes gaan zorgen
Nederland dreigt over tien jaar soms onvoldoende stroom te hebben. Van een black-out zal geen sprake zijn maar tekorten kunnen energie peperduur maken, waarschuwt netbeheerder Tennet.
De overstap van kolen- en gascentrales naar groene bronnen zoals wind en zon kan ertoe leiden dat Nederland in 2033 soms over te weinig stroom beschikt. Want waar fossiele energiecentrales zich netjes laten aansturen, is de productie van turbines en panelen afhankelijk van het weer. Grillig dus.
Op winterse momenten met relatief weinig duurzame energieproductie kan het aanbod van elektriciteit daarom tekortschieten. De vraag naar verwarming en licht valt dan hoger uit dan de beschikbare energie in het stroomnet, concludeert Tennet in een studie.
Tussen december en eind februari
Dat is bijzonder, want Tennet meldt in deze jaarlijkse studie tot nu toe steeds dat Nederland prima kan voorzien in de binnenlandse elektriciteitsvraag. Waar nodig was extra stroomimport voorzien. Zo werden de normen voor de leveringszekerheid altijd netjes behaald. Tot 2030 blijft dat wel zo, maar daarna gaat het ‘knellen en schuren’, zoals hoofd marktanalyse Patrick van de Rijt van Tennet het zegt.
Simpelweg wat extra energie uit buurlanden importeren – zoals Tennet eerder opperde – lijkt over tien jaar ook geen optie, want die nemen ook afscheid van hun fossiele kolen- en gascentrales om de klimaatdoelen te halen. Oftewel: de EU-lidstaten komen in hetzelfde schuitje te zitten, met soms onvoldoende stroom om aan de vraag te voldoen. Die vraag groeit ook nog, omdat (vracht)auto’s, fabrieken en huishoudens van olie en gas zullen overstappen op groene stroom.
Denk niet dat Nederland in het donker komt te zitten, of dat mensen en bedrijven hun warmtepomp niet meer kunnen gebruiken, zegt Van de Rijt er direct bij. “De tekorten kunnen optreden op sommige uren tussen december en eind februari. Dat ziet Tennet dan aankomen, wat ertoe zal leiden dat de prijs voor stroom in de energiehandel flink omhoog schiet.”
Gascentrales langer open
In het meest gunstige scenario worden potentiële leveringstekorten van tevoren al de kop ingedrukt, als (liefst grote) stroomklanten tegen betaling bereid zijn om tijdelijk minder energie af te nemen. Wat ook kan helpen is extra CO2-neutrale stroomlevering, uit ‘regelbare centrales’, zoals gascentrales met CO2-opslag. Ook groene stroom uit batterijen kan het dreigende gat tussen vraag en aanbod dichten.
Tennet ziet mogelijkheden genoeg om ervoor te zorgen dat de dreigende tekorten na 2030 nog worden afgewend. Het langer openhouden van oude (gas)centrales, of de bouw van regelbare (kern)centrales kan op termijn een oplossing zijn.
Mocht het écht nodig zijn, kan Tennet ook nog een energiecentrale in eigen beheer nemen, zegt topman Maarten Abbenhuis. Daarmee zou de hoogspanningsnetbeheerder zelf de energieproductie een impuls geven, mocht er een nijpend tekort ontstaan dat zich niet laat oplossen door mensen die hun wasjes op een ander moment draaien of machines die een tandje terugschakelen.
Filevorming op het stroomnet
Tennet roept de overheid op een landelijk plan te maken, zodat er geen problematische tekorten zullen ontstaan. Ultieme, laatste redmiddelen in zo’n masterplan kunnen wat Abbenhuis betreft zijn dat grote centrales een vergoeding krijgen om als back-up paraat te staan. Of dat energieklanten van tevoren een oproep krijgen om collectief spaarzaam te zijn, zoals dat in de drinkwatersector wel eens gebeurt in perioden van grote droogte.
Door nu aan de bel te trekken over tekort aan beschikbare elektriciteit, lijkt Tennet te pogen om straks niet achter de feiten aan te lopen. Dat gebeurde wel bij een ander, nu al urgent probleem op het stroomnet: filevorming. Door het hele land blijken stroomkabels te dun te zijn om klanten met een warmtepomp of laadpaal aan te sluiten. Ook wind- en zonneparkbouwers staan in de wacht.
Desondanks neemt het aandeel groene stroom in Nederland snel toe. Wind en zon leveren nu al 44 procent van alle elektriciteit en met de (omstreden) biomassahoutstook erbij is dat 50 procent. Uit de glazen bol van Tennet blijkt dat 76 procent van alle stroomproductie in 2030 duurzaam is.
Lees ook:
Nederland behoort qua groene stroom tot de wereldtop: ‘Wind en zon luiden einde fossiele tijdperk in’
Het aandeel stroom uit wind en zon groeit wereldwijd hard. In 2023 kleurde 30 procent van de elektriciteit groen, ondanks minder waterkrachtenergie door droogte.