Te veel plastic verpakkingen belanden alsnog in de oven, gemeenten en bedrijfsleven geven elkaar de schuld

Gemeenten krijgen geen vergoeding voor afgekeurde partijen pmd (plastic, metalen en drankkartons). Dit gebeurt de laatste jaren steeds vaker. Intussen maken ze wel kosten door de inzameling en moeten ze betalen voor de verbranding. Sommige gemeenten leggen hierdoor honderdduizenden of zelfs miljoenen euro’s toe op de afvalinzameling, meldde radioprogramma Pointer begin dit jaar al. De rekening komt veelal bij inwoners terecht, via de afvalstoffenheffing.

Uit onvrede zeggen de gemeenten hun contract met Verpact op, blijkt uit een brief van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan de eigen leden. Deze stichting opereert namens verpakkende bedrijven zoals supermarkten en frisdrankproducenten, die wettelijk verplicht zijn de recycling van verpakkingsafval te organiseren en te betalen. De bedoeling was het contract per januari 2025 automatisch met vijf jaar te verlengen, maar dat gaat dus niet door.

Ongeveer de helft van het plasticafval komt nog altijd in de verbrandingsoven terecht. Voor een deel gaat het om gescheiden plastic dat is afgekeurd omdat er te veel ‘vervuiling’ bij zit: restafval dat er niet tussen hoort.

De twee partijen moeten opnieuw om tafel om nog dit jaar nieuwe afspraken te maken. Van harte gaat dat niet: het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zoekt een bemiddelaar om de onderhandelingen in goede banen te leiden.

De gemeenten vinden de vergoedingen voor het inzamelen van afval te laag en onvoorspelbaar, aldus een woordvoerder van VNG. Ze willen daarnaast een eenvoudiger systeem, zodat bijvoorbeeld ook deodorantbussen en recyclebaar plastic dat niet als verpakking geldt in de pmd-zak mogen. ‘Het is voor inwoners lastig om onderscheid te maken tussen wat wel en geen vervuiling is.’

Bovendien brengen verpakkende bedrijven nog te veel verpakkingen op de markt die niet goed te recyclen zijn, vindt VNG. Denk aan broodzakken die deels uit papier en deels uit plastic bestaan.

Grote verschillen

Een partij pmd wordt afgekeurd voor recycling als er meer dan 15 procent ‘vervuiling’ tussen zit. Jaarlijks wordt ongeveer eentiende afgekeurd, maar de verschillen tussen gemeenten zijn enorm. Zo gaat het in Apeldoorn om maar liefst driekwart van het pmd, wat de gemeente eigen naar schatting 1,3 miljoen euro kost. Opmerkelijk is dat in 2021 nog maar 8,3 procent werd afgekeurd, terwijl de stad afval op dezelfde manier inzamelde.

Het gaat hierbij alleen om gemeenten waar burgers zelf het afval moeten scheiden. Onder andere in enkele grote steden hoeven inwoners hun afval niet te scheiden, afvalbedrijven doen dit achteraf met sorteerinstallaties. Over dat systeem zijn beide partijen tevreden.

Ook Verpact is ongelukkig met de hoeveelheid afgekeurd plastic, aldus directeur Hester Klein Lankhorst. Alleen legt zij de schuld juist bij de gemeenten. ‘De afgelopen jaren zien we dat de kwaliteit van het aangeleverde pmd achteruit is gehold’, zegt ze. Het wordt vervuild door etensresten, piepschuim en pvc-buizen, maar ook door poepluiers, kattenbakvulling en stukken tapijt. ‘De gekste dingen zitten ertussen.’

De keuring van het afval wordt gedaan door bedrijven die Verpact contracteert. Gemeenten menen dat Verpact onredelijk streng is geworden. Volgens Klein Lankhorst gebeuren de inspecties op zicht, met een methode die in samenspraak met de gemeenten is afgesproken. Dat er plots zoveel meer wordt afgekeurd, komt mede doordat controleurs de 15-procentsnorm beter zijn gaan naleven, zegt ze.

Over de schutting kieperen

Het is mogelijk om ook vervuild pmd na te sorteren, zegt Klein Lankhorst desgevraagd, maar dat drijft de kosten verder op. ‘Dat voelt alsof gemeenten vervuild afval bij ons over de schutting kieperen en dat wij het moeten opruimen. Je zit dan én met de kosten van de aparte inzameling én van de nascheiding. Als je een goed systeem aan de voorkant hebt, is dat niet nodig.’

Gemeenten hebben de vrijheid om zelf te bepalen hoe ze gescheiden afval willen inzamelen. ‘De afgelopen jaren zijn steeds meer gemeenten overgestapt op ondergrondse afvalcontainers, waar mensen zelf hun zakken heen moeten brengen’, aldus Klein Lankhorst. ‘Dat zijn dumpcontainers, soms zien we dat er wel 50 tot 60 procent vervuiling in zit.’

Gemeenten die het gescheiden plastic in zakken of bakken thuis komen ophalen, doen het doorgaans veel beter, zegt ze. Verpact pleit er al langer voor dat gemeenten hun inzamelingsmethodes gelijkschakelen, zoals in België het geval is, en allemaal overstappen op een ophaalsysteem aan huis. Volgens een woordvoerder van VNG kent gebruik van zakken echter ook nadelen: burgers zamelen dan gemiddeld minder pmd in en scheurende zakken leiden tot meer zwerfafval.

Een versoepeling van de norm van 15 procent vervuiling is wat Klein Lankhorst betreft in elk geval onbespreekbaar. ‘Dan gaan we over een paar jaar gewoon de Europese normen voor recycling niet halen’, zegt ze. ‘Wil je plastic hoogwaardig kunnen recyclen, door nieuwe verpakkingen uit oude verpakkingen te maken, dan moeten we de komende tijd juist zorgen dat het afval mínder vervuild raakt.’