XR wil samen met hun Belgische tak wegen in Brussel blokkeren als protest tegen fossiele subsidies. "Overheden en de EU verstrekken gigantische belastingkortingen aan de fossiele industrie", aldus de klimaatactivisten. Volgens de beweging gaat het jaarlijks om 400 miljard euro aan belastingkortingen.
In Nederland heeft het kabinet al aangekondigd fossiele subsidies af te bouwen. Na meerdere protesten, debatten en rapporten maakte het demissionair kabinet vorig jaar bekend welke fossiele subsidies er zijn.
Het gaat om een bedrag tussen de 39 en 46 miljard euro aan belastingvoordelen, bijvoorbeeld voor de staalindustrie of de glastuinbouw. Het kabinet kwam toen ook met een lijst welke subsidies de komende jaren worden afgebouwd.
Maar uit de miljoenennota werd duidelijk dat een deel van die subsidies de nationale grenzen overstijgt. Deze subsidies moeten internationaal worden afgebouwd, aldus het kabinet. Te beginnen bij de Europese Unie.
Voorbeelden van subsidies die Europees geregeld zijn, zijn de belastingvrijstellingen voor raffinaderijen en de plasticindustrie, maar ook kortingen op belasting voor brandstof die wordt gebruikt in de scheep- en luchtvaart (zoals stookolie en kerosine).
Wat zijn fossiele subsidies?
Fossiele subsidies zijn geen directe subsidies of geldpotjes, maar belastingvoordelen en vrijstellingen voor bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken of produceren. Denk aan bedrijven als KLM, Tata Steel, Yara of DOW.
Zo hoeven luchtvaartmaatschappijen geen accijns te betalen op kerosine en betaalt Tata Steel relatief weinig belasting over energie. Op die manier wordt fossiel brandstofgebruik aangemoedigd en de energietransitie bemoeilijkt, is de veelgehoorde kritiek.
Afbouw fossiele subsidies moet op alle niveaus gebeuren
Volgens hoogleraar economie en milieubeleid Herman Vollebergh is het moeilijk om een getal te plakken aan de Europese regelingen, omdat het er maar net van afhangt welke je meetelt als 'fossiele subsidie'. Maar feit is dat het om vele miljarden gaat, wat niet bepaald te rijmen valt met de hoge klimaatambities van de EU.
Vollebergh ziet wel dat er al best veel gebeurt op Europees niveau. Zo werkt de Europese Commissie aan verdere beprijzing van CO2-uitstoot via een nieuw Emissiehandelssysteem (ETS).
Maar in de vervuilende transportsector, onder andere dus de lucht- en scheepvaart, valt nog terrein te winnen. Daar gelden meerdere belastingvrijstellingen voor het gebruik van fossiele brandstoffen, tot grote onvrede van milieuorganisaties en activisten.
Die voordelen afschaffen is een ingewikkeld internationaal proces. Voor aanpassingen van belastingregelingen moeten Europese lidstaten unaniem zijn, waardoor initiatieven tot nu toe vaak vastlopen. En dan kan de rest van de wereld ook nog dwarsliggen. Vollebergh: "Dit raakt altijd aan de belangen van de fossiele industrie en die van landen zoals de Verenigde Staten die daar veel geld mee verdienen."
Wil je fossiele subsidies afbouwen, dan moet dat op meerdere niveaus gebeuren, denkt Vollebergh. Zowel nationaal, Europees als wereldwijd. Daar kunnen jaren overheen gaan en er moet dus politieke wil voor zijn.
Internationale coalitie onder leiding van Jetten
Demissionair klimaatminister Jetten lijkt zich daar ook bewust van te zijn. Op de klimaattop in Dubai vorig jaar kondigde hij aan met twaalf landen een coalitie op te tuigen om fossiele subsidies af te bouwen in internationaal verband.
Die coalitie begint enigszins vorm te krijgen. Aangesloten zijn onder meer Denemarken, Oostenrijk, België en Frankrijk. Op de top dit jaar wordt vervolgens een concreet plan gepresenteerd. Opvallend is dat landen met over het algemeen een progressief klimaatbeleid, zoals Portugal en Duitsland, ontbreken op de lijst.
"De prioriteit ligt voor de deelnemende landen bij het in kaart brengen van fossiele subsidies en het vergroten van transparantie, als basis voor verdere samenwerking", laat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat weten aan NU.nl. Vollebergh denkt dat zo'n coalitie wat extra druk op de ketel kan zetten voor een grensoverstijgende aanpak van de afbouw van fossiele subsidies.
Boris Schellekens, auteur van het SOMO-onderzoek 'Rechtvaardig afbouwen van fossiele subsidies', ziet eerder kansen voor Jettens coalitie dan voor snelle actie vanuit de EU, mede door de vereiste unanimiteit. "Zo'n blok kan een koplopersrol innemen door zelf beleid te voeren op nationaal niveau."
Daarmee doelt Schellekens bijvoorbeeld op het invoeren van een vliegtax of een belastingheffing op fijnstof- of stikstofuitstoot voor raffinaderijen. "Het argument dat het door de EU niet zou kunnen, is een gebrek aan creativiteit", vindt de onderzoeker.
"Als land met een energie-intensieve industrie kan Nederland al veel bereiken op nationaal niveau", stelt Schellekens. "Wanneer je dan landen zoals België en Frankrijk meetrekt, kun je veel impact maken zonder dat unanimiteit nodig is."
NUjij: Uitgelichte reacties