Ongemak om PVV’er Bosma als kranslegger: ‘Nog een stap in het normaliseren van zijn gedachtengoed’

‘Sterke dubbele gevoelens’ heeft Hanna Luden, tot voor kort directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (Cidi), over de aanwezigheid van Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma bij de Nationale Dodenherdenking. ‘We moeten niet aan de poten van de instituties zagen, maar we mogen de instituties wel bekritiseren’, zegt Luden. ‘De PVV is een partij die minderheidsgroepen bij voorbaat discrimineert. Dat blijkt ook uit de opstelling van Bosma. Daarom voel ik een diep ongemak bij zijn komst.’

Haar opvolger Naomi Mestrum is het daarmee eens. Maar, zegt ze: ‘Bosma is nu eenmaal de Kamervoorzitter. Daar hebben we als democratie kennelijk voor gekozen. Dat is al zorgelijk genoeg. De grote winst van de PVV, daarbij zouden we als samenleving vraagtekens moeten zetten.’

Luden en Mestrum zijn niet de enigen die ongemak voelen bij de gedachte dat Bosma namens het parlement een krans zal leggen op de Dam. Het Nationaal Comité 4 en 5 Mei ontving tientallen e-mails van mensen die daarover emotioneel hun onvrede lieten blijken, stelt een woordvoerder tegen de Volkskrant. Ook uit de hoek van de PvdA en diverse actiegroepen klinkt kritiek.

Die richt zich allereerst op een aantal uitlatingen van Bosma, die volgens onder meer het Cidi naar antisemitisme rieken. Zo hekelde de PVV’er als Kamerlid herhaaldelijk de Joods-Hongaarse filantroop George Soros, omdat die de nazi’s zou hebben ‘geholpen’ (waarvoor geen bewijs bestaat) en een ‘dikke vinger in de Nederlandse democratie’ zou hebben.

Ook een oude uitspraak van Bosma over het ‘afhakken’ van de ‘rode neuzen’ bij de Publieke Omroep (‘Ooh, ik zie Clairy Polak al liggen.’) wordt door sommigen als antisemitisch beschouwd.

Kopvoddentaks

De weerstand tegen de Kamervoorzitter vloeit daarnaast voort uit de felle strijd die hij tot zijn benoeming voerde tegen moslims en migranten. Bosma was de man die het woord ‘kopvoddentaks’ verzon en de complottheorie propageerde dat het Westen bewust wordt ‘omgevolkt’ door mensen uit Afrika en het Midden-Oosten. Hij was ook het Kamerlid dat de excuses voor het Nederlandse slavernijverleden wilde terugdraaien, en een Surinaams accent nadeed om het racismedebat te ridiculiseren.

Bovendien was Bosma jarenlang een van de boegbeelden van een politieke partij zonder ledenstructuur, die de Tweede Kamer een ‘nepparlement’ noemde, vluchtelingen voor ‘terroristen’ en ‘testosteronbommen’ uitmaakte, een ‘Polenmeldpunt’ en een ‘ministerie voor De-islamisering en Remigratie’ bedacht, en ondanks steun aan Israël warme banden onderhoudt met de antisemitische premier Orbán van Hongarije.

Inmiddels betoont Bosma zich volgens velen een voorbeeldig Kamervoorzitter, die boven de partijen staat en debatten leidt met strakke hand, charmante grapjes en poëzie. Vanuit zijn functie is het gebruikelijk om de Nationale Dodenherdenking bij te wonen, net als de Nationale Herdenking Slavernijverleden.

Mei Li Vos, Eerste Kamerlid voor de PvdA, vindt het ‘lastig’ dat Bosma nooit zijn bewering heeft teruggenomen dat Adolf Hitler een ‘socialist’ was, noch dat ene zinnetje uit het door hem geschreven PVV-verkiezingsprogramma van 2010: ‘Op 4 mei gedenken wij de slachtoffers van het (nationaal) socialisme.’ Vanwege die laatste uitlating publiceerde Vos in 2011 een opiniestuk waarin ze PVV-politici verzocht op 4 mei thuis te blijven. ‘Het zou Bosma sieren als hij alsnog sorry zou zeggen’, zegt ze. ‘Uit respect voor alle aanwezigen bij de herdenking.’

Stil protest

Abdelkader Benali wordt er ‘droevig’ van dat de PVV-politicus een krans mag leggen. Zelf zag de schrijver zich in 2021 gedwongen om af te zien van de 4 mei-lezing in de Nieuwe Kerk, voorafgaand aan de Nationale Dodenherdenking. Benali besloot zich terug te trekken nadat er ophef was ontstaan over een vijftien jaar oud artikel waarin hij een grap over Joden had gemaakt. Nu, drie jaar later, staat Martin Bosma op de Dam. ‘Als Kamervoorzitter is dat zijn goed recht. Maar het legt veel bloot over onze samenleving dat iemand als hij dit podium kan krijgen.’

De Amsterdamse activist Frank van der Linde zal deze zaterdagavond met ‘vijf tot vijftien anderen’ op de Dam stil protest gaan voeren tegen Bosma, door hem op het moment van zijn kranslegging demonstratief de rug toe te keren.

Het Platform Stop Racisme en Fascisme plaatste prominent een tekst van Thomas von der Dunk op zijn website, waarin de historicus oud-verzetsleden aanspoort om de herdenking te mijden vanwege de komst van de Kamervoorzitter.

Om dezelfde reden, en vanwege van het verbod op protestuitingen tegen de oorlog in Gaza, hebben de antifascistische actiegroep AFA Fryslân en de werkgroep Herdenk Nazi’s Niet opgeroepen om de plechtigheid dit jaar af te gelasten.

Fascistische dictatuur

Alejandra Slutzky van het Platform Stop Racisme en Fascisme sprak zich begin dit jaar al uit tegen de aanwezigheid van Bosma bij de herdenking van de Februaristaking in Amsterdam. De Kamervoorzitter liet toen verstek gaan, naar eigen zeggen vanwege een overvolle agenda. Dat hij dit keer wel komt, vindt Slutzky onverteerbaar. ‘Ik ben zelf voor een fascistische dictatuur gevlucht uit Argentinië’, zegt ze. ‘Ik weet nog goed dat mensen aanvankelijk dachten: het zal zo’n vaart niet lopen met dat fascisme. Nu woon ik in een land waarin de voorzitter van de Tweede Kamer mensen afkeurt op basis van hun religie, kleur en afkomst. Als we Bosma een krans laten leggen op de Dam, zijn we nog een stap verder in het normaliseren van zijn gedachtengoed.’

De woordvoerder van Bosma laat weten: ‘De voorzitter van de Tweede Kamer wordt door de Tweede Kamer gekozen en is namens de gehele Tweede Kamer aanwezig bij de Nationale Herdenking op 4 mei.’ De PVV’er zal die rol ‘knetterneutraal’ vervullen, aldus de woordvoerder.