‘Inheemse volkeren worden opgeofferd op het altaar van de groene transitie’

De rush op grondstoffen voor de groene transitie wakkert landroof en onderdrukking van inheemse volkeren aan, zegt Rukka Sombolinggi van de Toraja-gemeenschap op het Indonesische eiland Sulawesi. Ze kroop in haar pen om dit onderbelichte probleem aan te kaarten.

Halverwege april kwamen 87 inheemse leiders uit 35 landen bijeen in New York om een reeks eisen te formuleren om een gemeenschappelijk probleem aan te pakken: de overgang naar groene energie die een bedreiging vormt voor onze volkeren.

Omdat we ons verzetten tegen mijnbouwprojecten en initiatieven rond duurzame energie die onze rechten schenden, worden we over de hele wereld gecriminaliseerd en neemt landroof van inheemse volkeren wereldwijd toe. Dat is goed gedocumenteerd door de Verenigde Naties en andere experts, hun onderzoek bevestigt wat wij uit eerste hand weten.  

Toch blijven politieke en economische actoren dat bewijs negeren. In hun haast om een systeem op te bouwen om fossiele brandstoffen te vervangen duwen ze ons onder de bus en laten ze zich leiden door dezelfde waarden die de natuur vernietigen.

Ironisch genoeg hebben we deze verklaring afgelegd tijdens de Duurzaamheidsweek van de VN. Hernieuwbare energie stond er op de agenda. Wij niet.

Inheemse volkeren zijn niet tegen het afstappen van olie en gas, noch tegen het investeren in hernieuwbare energiesystemen als alternatief. Maar we moeten wel een inbreng in het debat hebben. Meer dan de helft van de mijnen die metalen en mineralen zullen produceren voor hernieuwbare technologieën bevinden zich op of nabij het grondgebied van inheemse volkeren en kleinschalige boerengemeenschappen.

Drievoudige crisis

In een rapport over de vooruitzichten op vlak van grondstofwinning, in maart in alle stilte uitgebracht door het VN-milieuprogramma, staat te lezen: ‘Het huidige model voor de winning van natuurlijke hulpbronnen veroorzaakt een ongekende drievoudige planetaire crisis van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling.’

Het speelveld voor inheemse volkeren is absoluut niet gelijk.

Mijnbouwbedrijven krijgen een weg naar duurzaamheid aangeboden. Maar weinigen zijn die weg ingeslagen. En dat zullen ze ook niet. Tenzij beleidsmakers wereldwijd dit belangrijke moment in de geschiedenis aangrijpen om verandering te eisen. Inheemse leiders moeten dan ook mee aan tafel zitten.

We willen niet dat onze gebieden de woestijnen worden die mijnbouwbedrijven creëren, dat er gif lekt in onze rivieren en bodems en dat onze water- en voedselbronnen, en dus ook onze kinderen, vergiftigd worden.

Het speelveld voor inheemse volkeren is absoluut niet gelijk. Het VN-rapport toont aan dat nationale overheden de belangen van bedrijven vooropstellen door ‘de gerechtelijke bescherming van inheemse gemeenschappen op te heffen, land te onteigenen… of zelfs gewapende troepen in te zetten om mijnbouwinstallaties te beschermen’.

Waarom zou dit iets uitmaken voor mensen aan de andere kant van de planeet?

Buitengewone rol in natuurbehoud

Het is bewezen dat inheemse volkeren beter presteren dan de publieke en private sector op vlak van natuurbescherming en dat ze enkele van meest biodiverse gebieden in stand houden.

Onderhandelaars op wereldwijde klimaatconferenties hameren op onze buitengewone rol in het natuurbehoud, maar de taal van de verdragen is vatbaar voor interpretatie zodat onze overheden kunnen beslissen wanneer en of ze onze rechten erkennen of afdwingen.

Bedrijven wordt geadviseerd om “samen te werken” met onze volkeren - niet om te voorkomen dat ze ons schade berokkenen, maar om dure conflicten te voorkomen die ontstaan als reactie op verouderde en destructieve praktijken.

Deze “externaliteiten” verjagen ons van onze voorouderlijke thuislanden, brengen schade toe aan onze gezondheid en de ecosystemen die we koesteren. Maar ze komen pas aan het licht wanneer ze “materieel” worden, van belang voor investeerders en relevant voor risicoanalisten.

Ons verzet is duur. Wie bulldozers inzet zonder eerst onze toestemming te krijgen riskeert dat zijn of haar project tot stilstand komt, met een prijskaartje dat kan oplopen tot 20 miljoen dollar per week.

Inheemse volkeren leren steeds beter de instrumenten van het commerciële rechtssysteem te gebruiken om zichzelf te verdedigen.

Onze gemeenschappen kunnen toeleveringsketens verstoren.

Onderzoekers van de Universiteit van Pennsylvania melden dat aandeelhouders na verloop van tijd het meest profiteren als bedrijven gehoor geven aan de eisen van hun meest invloedrijke belanghebbenden. Inheemse volkeren zijn belanghebbenden die moeten tevreden gesteld worden.

Onze gemeenschappen kunnen toeleveringsketens verstoren. Als bedrijven echter onze rechten respecteren, zijn we het beste bewijs van hun intenties om mens en planeet geen schade te berokkenen.

No-gozones

In de verklaring die we eerder deze maand in New York aflegden, riepen we op om wetten te stemmen om het wereldwijde energieverbruik terug te dringen.

We drongen er bij onze overheden op aan om een prioriteit te maken van het erkennen en beschermen van onze rechten, om een einde te maken aan de moorden, het geweld en de criminalisering van onze volkeren. En we riepen op om van bedrijven te eisen dat ze onze vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming moeten hebben en geen schade toebrengen aan ons land en onze hulpbronnen.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de traditionele kennis van inheemse volkeren die generaties lang teruggaat, de natuur kan helpen evolueren door zich aan te passen aan het veranderende klimaat. Wij begrijpen het duurzame gebruik van wilde soorten en bezitten in onze tuinen genetische rijkdommen die gewassen met een onschatbare economische en voedingswaarde kunnen beschermen.

De huidige praktijken voor het winnen van metalen en mineralen brengen onze volkeren in gevaar en bedreigen het klimaat, de biodiversiteit, het water, de wereldgezondheid en de voedselzekerheid. Onderzoekers waarschuwden eerder dit jaar dat de ongekende omvang van de vraag naar “groene” mineralen steeds meer land zal verwoesten en steeds meer inheemse en andere lokale volkeren zal verdrijven.

Onze verklaring roept regeringen daarom ook op om een verbod in te stellen op de uitbreiding van mijnbouw in “no-gozones” - de gebieden die onze volkeren als heilig en cruciaal beschouwen als bron van voedsel en schoon water. Inheemse gemeenschappen kunnen helpen voorkomen dat de groene transitie vegetatiezones vernietigt die de hele mensheid dienen.

De secretaris-generaal van de VN lanceerde afgelopen weekend een commissie rond belangrijke mineralen die het belang lijkt te erkennen van het vermijden van schade aan inheemse volkeren en het milieu.

Dit is een stap in de goede richting, maar inheemse volkeren - en de erkenning en handhaving van onze rechten - moeten centraal staan bij elk voorstel voor mijnbouw en hernieuwbare energie dat gevolgen heeft voor onze gebieden. Dit is de enige manier om te voorkomen dat klimaatmaatregelen schade toebrengen aan oplossingen die al bestaan.

Rukka Sombolinggi, een inheemse Torajan-vrouw uit Sulawesi, is de eerste vrouwelijke secretaris-generaal van AMAN, de grootste organisatie voor inheemse volkeren ter wereld. Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij Climate Home News.