Grasaren zijn een groeiend probleem voor hondenbezitters. ‘Dit had heel anders kunnen aflopen’

Woozle, de wollige Irish Doodle van Sylvia Huisman uit Almere was nog maar een pup van drie maanden oud toen het misging. “Ik liep in juni in de buurt te wandelen, toen hij ineens heel raar ging snuiven en paniekerig met zijn kop ging schudden. Ik had mij voordat we aan een hond begonnen goed ingelezen en had ook al eens over het probleem van grasaren gelezen. Nou, ik zag zo’n grasaar zo zijn neus inkruipen! Het ging zo snel dat ik hem er niet meer uit kon trekken”, herinnert Huisman zich.

Bij de dierenarts waar Huisman direct naartoe reed, werd de hond met voorrang behandeld. “Hij werd onder narcose gebracht en alleen met een heel lange tang kon de dierenarts een stukje grasaar, helemaal bovenin de neusholte eruit trekken. Het lijken wel torpedo’s, zo snel als die aren naar boven kruipen. Dit had heel anders kunnen aflopen.”

De ervaring van Woozle en zijn baasje is niet uniek. Op veel plekken snuiven honden harde stukjes grasaar in, of krijgen ze stukjes in de dunne huid tussen hun tenen of in hun oren. De aren van verschillende grassoorten hebben niet alleen lange haren, maar ook microscopisch kleine weerhaakjes, waardoor ze maar één kant op kunnen. Voor de planten heel handig, want zo reizen ze mee met de vacht van dieren of met de sokken van wandelaars naar nieuwe groeiplekken. Voor veelvuldig snuffelende honden is het vervelender, wanneer die aartjes de neus- of andere holten binnendringen. Want daar bestaat maar één route: verder naar binnen!

Duizenden gevallen in Nederland

Een bescheiden rondgang langs de Nederlandse dierenartsenpraktijken door stichting De Koninklijke Hondenbescherming, leert dat het probleem groeiend is. Een enquête onder een twintigtal willekeurige dierenartsenpraktijken extrapoleerde de stichting tot ‘jaarlijks enkele duizenden gevallen in Nederland’ waarbij de dierenarts ingeschakeld moest worden.

De Wageningse dierenarts Sandra Stokvis beaamt: “We zien dit probleem inderdaad steeds vaker. In het bloeiseizoen van de grassen soms wel drie op een dag. Het is vooral heel vervelend wanneer je honden onder narcose moet brengen om die aren te verwijderen, of wanneer je een operatie moet uitvoeren om stukjes tussen de tenen weg te snijden.”

In heel uitzonderlijke gevallen kan een grasaar zelfs fataal worden, vertelt Stokvis. “Ik ken een geval van een collega, waarbij een grasaar was opgegeten en via de maagwand naar de lever was gekropen. Die hond is uiteindelijk aan een leverabces overleden. Het zou zomaar kunnen dat grasaren vaker de oorzaak zijn van onverklaarde sterfgevallen van honden of katten, al denk ik dat het over het algemeen wel opgemerkt wordt. Zeker wanneer een hond zo’n stukje aar opsnuift, houden ze niet op met niezen. Maar ik ken ook wel gevallen van honden of katten die een oog verliezen, doordat er een klein stukje grasaar is ingekropen.”

Harde aren met weerhaakjes

“Ondanks deze verontrustende voorbeelden, is het probleem nog steeds niet heel breed bekend onder hondenbezitters”, zegt Eefje Arts van de Hondenbescherming. “Zelfs binnen onze stichting waren sommige collega’s zich nog niet echt bewust van dit probleem.”

De Hondenbescherming is een stichting die al meer dan een eeuw terug werd opgericht, destijds om het gebruik van de hond als trekdier uit te bannen. Tegenwoordig probeert de stichting de honden ook op alle andere denkbare manieren te beschermen. “We willen dus ook vooral bewustwording creëren voor de mogelijke gezondheidsschade die ‘kruipertjes’ en andere grassoorten met harde aren met weerhaakjes kunnen veroorzaken bij honden”, zegt Arts. “Zoals je jezelf op teken zou moeten controleren als je door het hoge gras hebt gelopen, zo zou je ook de vacht en de pootjes van je hond moeten checken als die los heeft gelopen in het hoge gras.”

Daarnaast wijst de stichting ook op een andere eigen verantwoordelijkheid van hondenbezitters. “Dit soort grassen gedijt goed bij voedselrijke omstandigheden. En als er nou iets voedselrijk is, dan is dat hondenpoep. Ruim de poep van je hond dus op, om te voorkomen dat op die plekken ook kruipertjes gaan groeien”, zegt Arts.

Meer ecologisch bermbeheer

Om het probleem bredere bekendheid te geven, heeft de Hondenbescherming ook contact gezocht met de plantenonderzoekers van Floron. Net als de dierenartsen, zien zij ook een toename van planten als het kruipertje en de ijle dravik, wat twee notoire boosdoeners zijn die in de zomer harde aren maken met weerhaakjes. “Zeker de ijle dravik zien wij de laatste jaren in onze vaste tellingen toenemen”, zegt Leonie Tijsma van Floron. “Sinds de jaren zeventig komt die grassoort tegenwoordig ruim de helft meer voor.” Zowel het kruipertje als de ijle dravik groeit in het hele land. Alleen in noordoost-Nederland komen de soorten iets minder algemeen voor, hoewel ze inmiddels ook daar sterk toenemen.

Voor de plantenonderzoekers valt de noodkreet van de hondenbeschermers mooi samen met hun eigen pleidooi voor een meer ecologisch bermbeheer. “Deze warmteminnende grassen gedijen ook goed bij voedselrijke omstandigheden. Die vind je niet alleen op plekken waar hondenpoep blijft liggen, maar dankzij de enorme neerslag van stikstof en klimaatopwarming op veel meer plaatsen in de Nederlandse natuur. Door planten op het juiste moment te maaien en het maaisel af te voeren, kun je na verloop van tijd die voedselrijkdom in de natuur een beetje afbouwen”, zegt Tijsma. Zij waarschuwt wel dat dit geen kwestie is van ‘een paar maandjes maaien’. “Het duurt echt meerdere jaren voor je de omstandigheden voor deze grassoorten écht minder gunstig kan maken. Maar uiteindelijk profiteren daar veel meer dieren van, niet alleen honden. Ecologisch bermbeheer is ook gunstiger voor veel soorten insecten.”

De Hondenbescherming is blij met de steun van de plantenonderzoekers. Tegelijk wil de stichting voorkomen dat de ‘schuld’ voor dit probleem nu bij de bermbeheerders komt te liggen. “We roepen echt niet op om nu ineens drastisch overal te gaan maaien, ten koste van de biodiversiteit. Maar als er in de zomermaanden, wanneer het probleem het grootst is, meer ecologisch beheerd kan worden, zou dat op de langere termijn hopelijk kunnen helpen”, zegt Arts.

Preventief maaien

‘In het veld’ blijken niet alle hondenbezitters zo genuanceerd. Dat ervaart bijvoorbeeld Rogier Veldhuisen, beheerder op het landgoed Groenendaal in Heemstede, waar een groot deel van het bos is gereserveerd als losloopgebied voor honden. “Vorig jaar kregen we bijvoorbeeld een officiële schriftelijke klacht van twee hondenbezitters, die vonden dat wij een stuk van het bos met deze grassen preventief moesten gaan maaien. Ik snap uiteraard dat het vervelend zou zijn als jouw hond een probleem krijgt met zo’n opkruipende grasaar. Maar ondanks dat dit losloopbos hondenbezitters uit de wijde omgeving trekt, heb ik nog nooit gehoord dat honden hier dit soort problemen hebben opgelopen.”

Veldhuisen denkt ook dat het vooral aan de beleidsmakers is om hier al dan niet iets aan te doen. “In mijn geval is dat de gemeenteraad, die een beheerplan voor dit natuurgebied vaststelt. Maaien en afvoeren is in een bos dat zwaar wordt overbemest met hondenpoep onbegonnen werk. Maar zelfs dan blijft de natuur vol risico’s, van scherpe takken die honden in de bek kunnen krijgen tot giftige paddenstoelen waar ze ziek van kunnen worden.”

De Hondenbescherming ondertussen is vastbesloten om het probleem van de kruipertjes en de andere grassen-met-weerhaakjes hoger op de agenda te krijgen bij de terreinbeheerders en beleidsmakers. “Binnenkort organiseren we een voorlichtingsbijeenkomst voor gemeenteambtenaren, waar we mensen in ieder geval bekend willen maken met het probleem en waarbij we ze willen oproepen om gebieden ecologischer te beheren en maaisel met voedingsstoffen af te voeren.”

Blijf goed controleren

Woozle, de Irish Doodle van Sylvia Huisman uit Almere maakt het overigens allang weer uitstekend. “Van april tot september probeer ik nu ‘grasvrije wandelroutes’ te zoeken”, zegt zijn baasje. “En ik blijf ook goed controleren, maar dat is soms lastig met zo’n langharige hond als een Irish doodle.”

Ook Huisman roept gemeenten op om op het risico van bepaalde grasaren te letten. “Uitgerekend het pad voor mijn dierenartsenpraktijk staat ’s zomers ook vol met uitgebloeide grasaren. Toen de dierenarts vroeg of de gemeente dat wilde maaien, weigerden ze dat. En als hij het zelf zou maaien, dreigden ze met een boete. Gelukkig is dat zo ver niet gekomen, maar het zou wel helpen als gemeenten wat minder in procedures zouden denken en wat meer in praktische oplossingen.”

Lees ook:

Honden kunnen bijna alles beter dan u en ik

Na een ramp snellen vanuit de hele wereld reddingsteams naar de getroffen streek, met het nodige gereedschap en vaak ook met honden. Die dieren gaan niet mee voor de gezelligheid. Honden hebben een veel beter waarnemingsvermogen dan mensen.