Geert Groot Koerkamp
Correspondent Rusland
Geert Groot Koerkamp
Correspondent Rusland
In Moskou hebben duizenden mensen, velen met kinderen, hun vrije Dag van de Arbeid gebruikt om zich te vergapen aan Russische oorlogstrofeeën. Die zijn buitgemaakt op het slagveld in Oekraïne en nu in Moskou opgesteld. Tientallen westerse tanks, pantservoertuigen en ander wapentuig zijn een maand lang te zien in het Overwinningspark, een groot tentoonstellingscomplex dat gewijd is aan de Tweede Wereldoorlog.
Veel van het materieel is al eerder elders tentoongesteld, onder meer in Patriot Park, een tentoonstellingscomplex van het Russische leger buiten Moskou. De getoonde oorlogstrofeeën zijn sinds 2022 bijeengebracht met als doel ze aan een breder thuispubliek te tonen.
Deze nieuwe tentoonstelling sluit naadloos aan op wat de Russen al jaren dag in dag uit te zien krijgen op televisie. Het Russische nieuws bevat geen enkele wanklank, maar toont uitsluitend hoe de Russische troepen in hun 'speciale militaire operatie' in Oekraïne stelselmatig terrein winnen op hun tegenstander, die steevast wordt aangeduid als 'Oekraïense nationalisten'.
We gingen zelf ook kijken én spraken met Russen over wat zij vinden van de tentoonstelling:
Officiële verliescijfers zijn al heel lang niet meer verstrekt. Evenmin wordt vermeld dat, op basis van verifieerbare bronnen, ook de materiële verliezen aan Russische zijde aanzienlijk zijn.
Signaal aan Westen
Het getoonde materieel is zeker ook bedoeld als signaal aan westerse landen die Oekraïne militaire steun verlenen of van zins zijn dat te doen. Niet voor niets is een Duitse Leopard-tank - naast een Amerikaanse Abrams - een van de pronkstukken van de expositie in Moskou.
Speciaal voor de gelegenheid is de avond ervoor de loop van de tank met behulp van een zwaar gewicht aan een hijskraan naar beneden gedrukt, om de machine een minder 'triomfantelijk' voorkomen te geven. Dat moet laten zien dat zelfs de duurste en beste westerse machines niet onschendbaar zijn en Rusland niet kunnen weerhouden van de overwinning.
Er is ook wapentuig te zien dat aan Oekraïne is geleverd door andere NAVO-lidstaten, zoals Turkije, Groot-Brittannië, Frankrijk, Zweden en Nederland.
Een Amerikaans M113-pantservoertuig, dat in januari van dit jaar werd buitgemaakt in de omgeving van Bachmoet, maakt deel uit van een partij gemodificeerde M113's die vorig jaar door Nederland, België en Luxemburg zijn geschonken aan de Oekraïense strijdkrachten.
'De geschiedenis herhaalt zich', lijkt het motto van deze tentoonstelling. De tekst prijkt op een afdak waaronder een Duits pantservoertuig uit 1942 staat. De link met het heden is snel gelegd, blijkt al snel uit gesprekken met bezoekers van de tentoonstelling. Net als toen staan er weer Duitse tanks in Moskou.
In 1945 werden vaandels en wapentuig van de op de knieën gedwongen Duitse Wehrmacht naar Moskou gebracht, na een uitputtende oorlog waarin naar schatting 27 miljoen Sovjetburgers het leven verloren. De impact van die oorlog is tot op de dag van vandaag voelbaar in Rusland en andere voormalige Sovjetrepublieken, waaronder Oekraïne. Er zijn vrijwel geen families die in die oorlog geen grootvaders, overgrootvaders of andere familieleden hebben verloren.
Symbolische plek én symbolisch moment
Juist daarom valt de expositie in Moskou samen met de Dag van de Overwinning op 9 mei, veruit Ruslands belangrijkste feestdag. De suggestie is dat Ruslands huidige 'speciale militaire operatie' een vervolg is op de Grote Vaderlandse Oorlog, zoals de Tweede Wereldoorlog hier wordt genoemd. Net als toen wordt het land vanuit het westen bedreigd. Iets dat eerder, in 1812, ook al gebeurde door Napoleon. Het Overwinningspark ligt ook niet toevallig vlak bij de plek vanwaar Napoleon in dat jaar neerkeek op de Russische hoofdstad.
Deze tentoonstelling van oorlogstrofeeën en de militaire parade die Vladimir Poetin op 9 mei zal afnemen op het Rode Plein hebben beiden als doel het land en de wereld te demonstreren dat Rusland militair gezien zijn mannetje staat en de strijd in Oekraïne niet kan verliezen.
Intussen wordt aan beide zijden van het front met enige zorg uitgekeken naar die 9 mei. Waar Oekraïne vreest voor een poging van het Russische leger nog voor die datum een significant militair succes te boeken, houdt Moskou serieus rekening met Oekraïense pogingen die feestdag - of de inauguratie van Poetin twee dagen eerder - ruw te verstoren, bijvoorbeeld met een aanval op de Krimbrug.
Rusland hoopt meer terreinwinst te kunnen boeken zolang de aan Oekraïne beloofde westerse hulp nog niet aan het front is gearriveerd. Minister van Defensie Sjojgoe zei deze week bij zijn bezoek aan een commandocentrum in het zuiden van Rusland dat de Russische troepen snel meer en beter materieel moeten krijgen om het "noodzakelijke tempo" van het Russische offensief te kunnen handhaven.
