Direct naar artikelinhoud

Middel tegen ouderdom stap dichterbij; muizen 'jaren jonger' tijdens onderzoek

Een medicijn tegen ouderdom is weer een stap dichterbij gekomen. Rotterdamse onderzoekers zijn er voor het eerst in geslaagd de last der jaren een beetje terúg te draaien. Na toediening van een nieuw ontwikkeld middel kregen snel verouderende muizen weer vol haar en gezondere nieren, en hadden ze opeens weer zin om meer in hun molentje te gaan hollen.

De muis links is behandeld met FOXO4 Peptide, wat 'senescente cellen' aanvalt en zorgt voor het teruggroeien van haar. Rechts de muis die niet behandeld is.Beeld Peter L.J. de Keizer

Dat smaakt naar meer, vindt hoofdonderzoeker Peter de Keizer (Erasmus MC). 'Je kunt je voorstellen dat je dit ooit toepast bij oudere mensen. Zoals je je oude auto op een gegeven moment naar de garage brengt voor een opknapbeurt.' Het duurt nog jaren voordat de eerste proeven op gezonde mensen een feit zijn, benadrukt hij. 'Maar we gaan die kant wel op.'

Cellen die sfeer verzieken

Mensen die ouder worden hebben in hun weefsels steeds meer 'senescente cellen': in onbruik geraakte reparatiecellen, die de sfeer verzieken doordat ze allerlei ontstekingsstoffen afscheiden. Experts denken dat senescente cellen een belangrijke motor zijn van ouderdomsverschijnselen en -ziektes. Maar ze wegbreken met medicijnen gaat moeizaam, en heeft forse bijwerkingen.

De Keizer en zijn collega's ontdekten een andere, preciezere manier om de senescente cel pootje te haken: ze halen met een nieuw ontwikkelde stof de veiligheidspal van een eiwit waarmee de cel zelfmoord pleegt. In gekweekte cellen, maar ook in muizen blijkt dat senescente cellen om zeep te brengen zijn, schrijven ze in vakblad Cell.

In gekweekte cellen, maar ook in muizen blijkt dat senescente cellen - in onbruik geraakte reparatiecellen - om zeep te brengen zijn

Opeens weer haar

'Onze analist kwam op een dag binnen: joh, de muizen hebben opeens meer haar gekregen', herinnert De Keizer zich. 'En we merkten dat ze actiever werden. Normaal zijn die muizen heel immobiel, nu gingen ze opeens vrijwillig een stuk meer lopen in hun molentjes.'

'Zeer interessant', vindt ook verouderingsexpert Andrea Maier van de VU Amsterdam en de Universiteit van Melbourne, niet betrokken bij het onderzoek. 'Het eiwit waarop ze zich richten, is ook aanwezig bij mensen. Dat maakt het waarschijnlijker dat dit ook bij de mens werkt.' Bovendien gaat de Rotterdamse stof zeer doelgericht te werk. 'Precies wat je wilt om bijwerkingen te voorkomen', zegt Maier. 'We gaan er echt naar toe dat we die senescente cellen heel gericht uitschakelen.'

Het eiwit waarop ze zich richten, is ook aanwezig bij mensen. Dat maakt het waarschijnlijker dat dit ook bij de mens werkt
Verouderingsexpert Andrea Maier

130 of 140 worden

De laatste jaren testen wetenschappers steeds meer stoffen die de ouderdom beteugelen. Zoals middelen die het ouder worden vertragen, door cellen in een soort onderhoudsstand te zetten. In het lab levert dat soms al muizen op die, omgerekend naar mensenjaren, 130 of 140 worden. In de VS zijn inmiddels zelfs al de eerste voorzichtige proeven op menselijke senioren begonnen.

Uiteindelijk hoopt De Keizer op een combinatie van technieken: 'Eerst zo lang mogelijk de veroudering uitstellen, daarna de senescente cellen weghalen, dan het weefselherstel weer aan zetten. Dat zou het ideaal zijn.' Doel is overigens niet eens zozeer mensen extreem oud laten worden, maar vooral om ze een oude dag te bezorgen zonder belastende ouderdomskwalen.

Eerst wil het team het nieuwe middel testen op patiënten met bepaalde agressieve kankers. De Keizer vond namelijk aanwijzingen dat de stof ook sommige agressieve tumoren tot zelfmoord dwingt. 'Tegelijk weten we dan of het middel veilig is. Als dat zo is, dan willen we het daarna gaan testen tegen veroudering in het algemeen.'

Doel is niet zozeer mensen extreem oud laten worden, maar vooral om ze een oude dag te bezorgen zonder belastende ouderdomskwalen

Langer leven

Ergens diep in ons systeem zit een knop waarmee je het ouder worden kunt vertragen, en misschien zelfs terugdraaien. Wetenschappers staan op het punt hem in te drukken. De eerste proeven op mensen zijn al begonnen. Kunnen wij het ouder worden vertragen?