Wordt adoptie uit het buitenland direct verboden? En nog vier vragen over adoptie

De Tweede Kamer nam dinsdag een motie aan die het kabinet oproept met een plan te komen om interlandelijke adoptie af te bouwen en uiteindelijk helemaal te verbieden. Wat betekent dit voor adoptie uit het buitenland? Vijf vragen.

1 Waarom wil de Tweede Kamer adoptie uit het buitenland helemaal verbieden?

Aan de motie die een einde moet maken aan interlandelijke adoptie gaat een lange geschiedenis van misstanden vooraf. Al vanaf de jaren zestig waren er misstanden bekend, concludeerde de commissie-Joustra in april 2021. Op advies van die commissie werd de adoptie toen per direct stilgelegd. De commissie concludeerde onder meer dat bij adopties uit Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka tussen 1967 en 1998 sprake was van grove misstanden.

Het rapport sprak over kinderdiefstal en -handel, corruptie, vervalsing en diefstal van documenten, onethisch handelen van ambtenaren en het onder valse voorwendselen vervoeren van kinderen naar Nederland. Ook in 2021 was de adoptiepraktijk volgens de commissie nog niet op orde. Onder strengere voorwaarden werd adoptie uit zes landen eind 2022 weer mogelijk. Later kwamen daar nog twee landen bij.

Volgens SP-Kamerlid Michiel van Nispen, indiener van de motie, zal „de kans op misstanden altijd blijven bestaan.” Daarom zet een Kamermeerderheid het liefst een streep door alle interlandelijke adopties.

2 Uit welke landen is adoptie nog mogelijk en waarom wil het kabinet daaraan vasthouden?

Uit de Filippijnen, Hongarije, Lesotho, Taiwan, Thailand, Zuid-Afrika, Bulgarije en Portugal is adoptie nog mogelijk, onder veel strengere voorwaarden dan voor 2021. Minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming, D66) wilde met een nieuw adoptiesysteem komen, waarin de belangen van het kind centraal zouden komen te staan. De minister wilde dat regelen met één centrale stichting die interlandelijke adopties onder streng toezicht regelt. De Kamer noemt die plannen in de motie „niet logisch en niet verstandig”.

Voor schrijnende gevallen vindt Van Nispen dat Nederland landen moet „helpen om zelf betere jeugdbescherming op te zetten”, in plaats van kinderen hierheen te halen. „We kunnen wel kinderen uit arme naar rijkere landen blijven verplaatsen maar dat is geen duurzame oplossing voor de problemen in die landen.”

3 Wat is er bekend over de gevolgen van adoptie voor geadopteerde kinderen?

Volgens René Hoksbergen, emeritus-hoogleraar adoptie, worstelen veel geadopteerde kinderen met ernstige psychische problemen. „Veel geadopteerden hebben een moeilijke start gehad, zijn verwaarloosd of mishandeld.” Daarnaast spelen identiteitsvraagstukken ook een rol. „Kinderen moeten vaak hun eigen identiteit vinden in het adoptiegezin en dat is lastig. Bijna alle geadopteerde kinderen zoeken op een bepaald moment naar hun biologische familie.”

4 Is er nog wel behoefte aan adoptie uit het buitenland en door wie?

Sinds 2004 is het aantal interlandelijke adopties sterk afgenomen, van 1.130 geadopteerde kinderen in dat jaar tot 50 in 2023. Dit blijkt uit een rapport van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, dat een aantal redenen voor deze afname belicht. Er is een toegenomen focus op binnenlandse adopties en de omstandigheden in de landen van herkomst zijn verbeterd. Verder spelen ethische overwegingen, misstanden uit het verleden en medische vooruitgang op het gebied van vruchtbaarheid een rol.

In de afgelopen vijf jaar werden 406 kinderen naar Nederland geadopteerd. In 2019 waren dat er 145, in 2023 nog maar 50, een afname van 66 procent in vier jaar tijd. Hoksbergen wijst op een verandering in de motivatie voor adoptie sinds de jaren zeventig. „Destijds was het voornaamste motief om kinderen uit slechte omstandigheden te helpen. Vandaag de dag zijn we ons veel meer bewust van de psychologische problemen die adoptiekinderen ervaren, wat de vraag naar adoptie aanzienlijk vermindert. Hij voegt eraan toe dat tegenwoordig „95 procent van de adoptieouders adopteert omdat zij zelf geen kinderen kunnen krijgen.”

Sinds 2019 is Hongarije het voornaamste land van herkomst van kinderen die naar Nederland worden geadopteerd, met in 2023 een aandeel van 22 procent van alle buitenlandse adopties. Hoksbergen: „Het is absurd dat er kinderen uit Europa worden geadopteerd. Veel van deze kinderen kampen met lichamelijke of geestelijke problemen.” Volgens Hoksbergen is de Hongaarse overheid bang dat deze kinderen te veel geld gaan kosten. Wat leidt tot een situatie waarin kinderen „niet alleen door hun ouders, maar ook door hun land worden afgestaan.”

Lees ook Deze hoogleraar wees al lang geleden op problemen bij adoptie. Hij krijgt ‘veertig jaar te laat’ alsnog gelijk

5 Wordt interlandelijke adoptie direct verboden, of is dat aan een volgend kabinet?

Concreet roept de motie het kabinet op „met een nieuw plan te komen, waarmee interlandelijke adoptie op zorgvuldige wijze wordt afgebouwd.” Er is dus geen sprake van een directe stop op adopties uit het buitenland. „Het kabinet gaat de mogelijkheden nu bekijken”, zegt een woordvoerder. Of het haalbaar is nog voor het aantreden van een nieuw kabinet met een plan te komen, durft hij niet te zeggen. Mocht de motie op het bordje van een te formeren kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB komen te liggen, heeft het plan in ieder geval meer steun dan in het huidige demissionaire kabinet. Van de formerende partijen steunde alleen NSC de motie niet. In het demissionaire kabinet heeft het plan twee tegenstanders: D66 en CDA.

Van Nispen wil dat het kabinet snel werk maakt van de motie. „We geven een opdracht mee aan de huidige minister en kunnen niet afwachten hoe lang de formatie gaat duren.” Voor mensen die al in een vroeg stadium van het adoptieproces zitten, zou Van Nispen dat proces het liefst beëindigen. „Voor ouders die al gematcht zijn aan een kind, kun je zeggen: dat laten we doorgaan. Maar we kunnen niet iedereen die op een wachtlijst staat het recht op een kind toezeggen.”

Lees ook Drie kinderen, twee pleegkinderen en drie adopties. Dat ging lang goed