Ex-terrorismeverdachten na hun vrijspraak: ontslagen, vrienden kwijt en psychische klachten. Ze eisen geld van het OM

In november vorig jaar vliegt de 24-jarige IT-consultant met vrienden naar Londen voor een vrijgezellenfeest. Zodra hij het vliegtuig uitstapt, komt een groep marechaussees in burgerkleding aanlopen. Of hij even mee wil komen. Hij moet zijn paspoort afgeven, zijn telefoon wordt in folie gewikkeld. „Eerst moest ik erom lachen”, vertelt R., de consultant. „Ik zei: luister, dit is een misverstand, ik ben vrijgesproken! Kijk maar op Google.”

Maar hij moet blijven zitten in de afgesloten kamer om vragen te beantwoorden, urenlang. Wat kom je doen? Hoe kijk je naar Joden? Hoe denk je over geweld tegen andersdenkenden? R.: „Toen vond ik het niet meer zo grappig.”

Vijf uur later wordt hij vrijgelaten. Het vrijgezellenweekend kan beginnen.

Op de terugweg besluit hij de bus te nemen. In Calais wordt hij uit de bus gehaald. Hij mag Frankrijk niet in. „Pak de taxi maar terug naar Londen”, zegt de douanemedewerker.

Aan zo’n trip waagt R. zich niet meer. „Ik weet niet of ik ooit nog kan reizen.”

Vrijgesproken van terrorisme

R. is een van de negen mannen die een jaar geleden zijn vrijgesproken van terrorisme. In 2021 werden de vrienden uit Eindhoven gearresteerd, omdat het Openbaar Ministerie dacht dat ze een terroristische aanslag wilden plegen. Ze zouden in een garagebox trainen voor de jihad. Achteraf bleek daar geen bewijs voor te zijn. Hoewel de mannen wel naar video’s van terreurbeweging IS keken, en dreigende taal uitsloegen, waren ze volgens de rechter niet écht geradicaliseerd. Zo eindigde het grootste terrorismeproces van de afgelopen jaren in een fiasco voor het OM, dat niet in hoger beroep ging.

Maandag stonden de mannen weer tegenover dezelfde officieren van justitie in dezelfde Rotterdamse rechtbank – nu om compensatie te eisen voor de tijd die ze onterecht vastzaten, de meesten acht maanden. Het OM wil de zaak afdoen met een standaardvergoeding, die vaak wordt gehanteerd bij vrijspraken. Dat komt neer op 130 euro per dag in de cel. De verdachten eisen het dubbele, plus compensatie voor de psychische en financiële gevolgen die de zaak voor hen heeft gehad. Ze werden ontslagen, liepen studievertraging op en zijn gediagnosticeerd met psychische klachten. Sommigen willen twee ton van justitie, anderen houden het op zo’n 40.000 euro. Voor de hele groep samen gaat het om een claim van nabij de 1 miljoen euro.

Volgens het OM hebben de mannen daar geen recht op. Er was genoeg aanleiding om ze al die tijd in voorlopige hechtenis te houden. Ook zien de officieren „geen causaal verband” tussen de strafzaak en de meeste problemen waar de mannen sindsdien mee kampen.

Lees ook Geen terroristen, maar een vriendengroep met vreemde humor

Na de zitting kunnen de Eindhovenaren er nog steeds niet over uit. „Hoe kan het OM volhouden dat dit allemaal onze eigen schuld is?”, roept er één verbolgen. Ze willen graag vertellen hoe hun leven er na de vrijspraak uitziet. Anoniem, met enkel de voorletter van hun naam, want het grootste probleem waar ze tegenaan lopen is dat ze hun anonimiteit kwijt zijn.

Tijdens de strafzaak verschenen hun volledige namen op internet, waarna werkgevers ingrepen. Twee broers hadden goed betaalde banen bij technologiebedrijf ASML. Zodra ze op vrije voeten kwamen, werden ze op straat gezet. Een nieuwe baan vinden was vrijwel onmogelijk, vertelt H. (33), een van de broers. „Iedereen die je naam op Google intikt, ziet meteen wie je bent.” 

H. schreef Google aan om hun namen te laten schrappen uit de zoekresultaten. Inmiddels is het de meesten gelukt om van Google te verdwijnen. Wel staan hun volledige namen nog op weblog Geenstijl. Ze hebben de website gevraagd hun namen te verwijderen, maar naar eigen zeggen kwam daar nooit een reactie op.

Inmiddels heeft H. werk gevonden. Zijn achtergrond houdt hij daar geheim. „Ik kan niets vertellen over mijn verleden. Op het moment dat ik dat doe, zal ik meteen mijn baan verliezen.” 

Ook R., de consultant, vreest dat ze op zijn werk iets ontdekken over de terreurzaak. Dat gebeurde bij zijn vorige baan als freelance toezichthouder al na een maand. „Daarna werd ik niet meer opgeroepen.”

‘Er zal toch wel iets zijn’

De mannen zijn daarnaast veel vrienden kwijtgeraakt. „Je wordt voor veel minder dingen uitgenodigd”, merkt O.( 22) , voormalig hbo-student.

R.: „Dan hoor je pas achteraf dat een goede vriend opeens getrouwd is.”

O.: „Aan de ene kant snap ik het ook wel.”

R.: „Ze denken: er zal toch wel iets aan de hand zijn geweest. Want je gaat er niet vanuit dat iemand voor niks wordt gearresteerd. Waar rook is is vuur, zeggen ze dan.”

En rook was er genoeg in hun zaak. Het OM presenteerde de ene na de andere alarmerende bevinding, zoals dat een van de verdachten tijdens een filmavondje had geroepen dat hij PVV-leider Geert Wilders wilde „ontvoeren en onthoofden tijdens een livestream”. Ook hun advocaten begrijpen dat het OM na die filmavond overging tot arrestatie. Maar vervolgens duurde het bijna twee jaar voordat werd vastgesteld dat de mannen geen terroristische intenties hadden. De dreigende uitspraken waren volgens hen niet serieus bedoeld, maar slechte grappen.

Diverse afgeluisterde gesprekken bleken niet goed te zijn weergegeven, stelde getuige-deskundige Najib Tuzani vast. Vooral de „lacherige setting” waarin veel opmerkingen waren gemaakt, zoals die over de onthoofding tijdens het filmavondje, ontbrak volgens de expert in de weergave van de gesprekken.

Daarom stellen de advocaten dat de verdachten mede door toedoen van het OM zo lang hebben vastgezeten op de Terrorisme Afdeling (TA) in Vught. Dat zou veel sporen hebben nagelaten.

Permanente observatie

Op de TA staan gevangenen onder permanente observatie. De locatie is volgehangen met camera’s en microfoons. In verslagen die ze elke tien weken kregen konden ze teruglezen op welke dagen ze een tosti hadden gemaakt, of ze een handdoek mee naar de douche hadden genomen en hoe rommelig hun bed was opgemaakt.

Het is een ervaring die ze moeilijk kwijtraken. Thuis wanen ze zich nog steeds bekeken en afgeluisterd, vertellen ze.

S. vertelde op de zitting dat het verblijf tussen „veroordeelde terroristen” een „groot mentaal effect” op hem heeft gehad. „Het heftigste was dat ze er echt mee liepen te pronken. Ze kwamen met hun dossier naar je toe om je uit te testen: sta je aan onze kant of niet? Ze vertelden over alle verschrikkelijke dingen die ze in Syrië hadden gedaan. Ik moest doen alsof ik het wel prima vond, om confrontaties te vermijden.”

Y. (28) maakt zich de meeste zorgen om zijn toekomst. Zijn vrouw was zwanger toen hij werd gearresteerd, inmiddels is hun dochter geboren. „Als zij later in haar verleden gaat duiken, zal ze erachter komen dat pap op de terroristenafdeling heeft gezeten”. Hij weet nog niet hoe hij dat moet uitleggen.