Heeft China de Formule 1 definitief omarmd nu het land een eigen coureur heeft?

In de metro van Shanghai staart Zhou Guanyu de voorbij lopende forensen aan. „Toen ik klein was, zag ik in Shanghai mijn eerste Formule 1-race”, staat er in het Chinees bij een foto van de in raceoverall gestoken coureur op een meterslang led-scherm. Ernaast prijkt het logo van zakenbank HSBC, en de rest van de reclametekst: „En nu ben ik de eerste Chinese coureur die aan zijn thuisrace meedoet.”

Als de Formule 1 komend weekend na vijf jaar corona-afwezigheid weer in China neerstrijkt, gebeurt dat, anders dan voorheen vaak het geval was, voor volle tribunes. Al een paar minuten na het begin van de kaartverkoop, op een doordeweekse avond in januari, was alles uitverkocht. De ticket-app crashte door de enorme belangstelling. De Formule 1 is populairder dan ooit in het land dat al twintig jaar op het raceschema staat, maar evenwel niet kan bogen op een diepe autosportcultuur en met Zhou (24) ook pas sinds 2022 een eigen F1-coureur heeft.

De grote vraag is hoe duurzaam de nieuw verworven Chinese populariteit van de Formule 1 is. Dooft de hype snel uit zodra Zhou weer uit het deelnemersveld verdwijnt? Of heeft China de Formule 1 definitief omarmd?

Dat kaartjes voor de race nu alleen nog tegen woekerprijzen te krijgen zijn via schimmige doorverkoopadressen, heeft met een aantal factoren te maken. Neem de coronapandemie, zegt Mark Thomas, een Britse (auto)sportmarketeer met dertig jaar ervaring in China. „China had draconische lockdownregels. En in Shanghai waren ze nog wel het strengst.” Ook vorig jaar kon de grand prix nog niet doorgaan, want China hield zijn rigoureuze zerocovidbeleid overeind toen de rest van de wereld corona alweer vergeten leek. „Nu dat achter de rug is, hebben de mensen een verlangen om weer echt te leven.”

Daarnaast groeit het aantal Chinezen met genoeg geld en tijd om leuke dingen te doen nog steeds, zegt Bala Ramasamy, een Maleisische hoogleraar economie aan de China Europe International Business School in Shanghai. „Ik zeg altijd tegen mijn studenten: Chinezen weten hoe ze geld moeten verdienen, maar niet hoe ze het moeten uitgeven”, vertelt hij. „Maar de jongere generatie is anders gaan kijken naar de verhouding tussen werk en vrije tijd. En sport is een van de manieren om je vrije tijd te vullen.” Niet alleen om zelf te doen, maar vooral om naar te kijken. „Chinezen gaan steeds meer op westerlingen lijken.”

Hoewel een succesvol F1-martketinginstrument als de Netflix-hitserie Drive To Survive in China officieel niet beschikbaar is, leeft de sport volgens Thomas ook daar meer onder het brede publiek dan een paar jaar geleden. „Veel mensen die geïnteresseerd zijn geraakt, hebben nog geen kans gehad om de Formule 1 in het echt te zien. Het voelt alsof het een nieuwe race is.”

De deelname van Zhou maakt het plaatje compleet. „Een sport wordt pas echt populair in China als er een Chinees meedoet”, zegt Thomas. Zo is het land nu in de ban van snooker, omdat Chinezen daarin met de wereldtop meedraaien. En ruim twintig jaar nadat de 2,29 meter lange Yao Ming in de Verenigde Staten ging basketballen, is de NBA nog altijd de populairste sportcompetitie in China.

Waar Yao acht keer het NBA-sterrenteam haalde, heeft Zhou in de Formule 1 nog geen grote successen behaald. In zijn 48 races reed hij zes keer in de punten, met een achtste plaats als beste resultaat. Nu was het in zijn middelmatige auto’s – Zhou rijdt voor Sauber – niet makkelijk om hoog te finishen, maar evengoed is Zhou op de baan een redelijk kleurloze figuur. Hij viel nog het meest op toen hij in 2022 bij een crash op Silverstone ondersteboven de grindbak in schoof en bijna met auto en al in het publiek belandde.

Verhuizing naar Engeland

De vader van Zhou is een rijke ondernemer die in China een kartbaan liet aanleggen speciaal voor zijn zoon, en in 2012 zijn hele gezin naar Engeland verhuisde, omdat daar de beste kansen lagen op een racecarrière voor Guanyu. Zhou leerde snel Engels en schopte het uiteindelijk via de Formule 2, waar hij vijf races won, tot de hoogste raceklasse. Op sociale media – westerse en Chinese – heeft Zhou miljoenen volgers. De immer stijlvol geklede coureur verschijnt in reclames van modehuis Dior en kledingmerk Lululemon.

Maar een -toekomst in de Formule 1 is, gezien de weinig spectaculaire resultaten van Zhou, verre van gegarandeerd. Sauber wordt voor 100 procent overgenomen door Audi, dat er vanaf 2026 zijn eigen fabrieksteam van gaat maken. De kans is klein dat er dan nog plek is voor Zhou. Hij is voor Sauber mede aantrekkelijk vanwege het sponsorgeld dat hij meebrengt en zijn waarde voor de Chinese markt – factoren die voor Audi geen rol spelen, want dat merk gaat het puur om de sportieve resultaten.

Lange tijd werd er überhaupt niet geracet in China. De economische hervormingen in het land kwamen in de jaren tachtig op gang, maar privébezit van auto’s was nog tot begin deze eeuw verre van vanzelfsprekend. Een levendige auto-industrie – essentieel voor het ontstaan van autosport op professioneel niveau – ontbrak ook decennialang. Verder waren inkomens laag en was er lang geen middenklasse met genoeg vrije tijd om een racecultuur op gang te brengen. Pas in 1996 ging in de Zuid-Chinese stad Zhuhai het eerste permanente circuit van het land open.

Acht jaar later maakte China zijn debuut op de F1-kalender. Op de plek waar ook dit weekend de race plaatsvindt: het Shanghai International Circuit, een destijds ultramoderne baan in een verre buitenwijk van de stad. Voornaamste kenmerken van het circuit zijn de eindeloze uitloopstroken van asfalt en de twee kolossale horizontale flatgebouwen die over de start- en finishlijn hangen. De eerste editie was druk bezocht, daarna kwam er minder publiek opdagen. Over sommige tribunes kwamen grote spandoeken te hangen om te verhullen dat er niemand zat.

Karten voor een tientje

Gaat het opnieuw die kant op met de Formule 1 in China als Zhou van het toneel verdwijnt? Afnemende interesse is in eerste instantie wel te verwachten, zegt sportmarketeer Thomas. „Dat zou in Nederland ook zo zijn als Max Verstappen vertrekt.”

Op de lange termijn kan het anders zijn. Of de Formule 1 een bepaald basisniveau van populariteit kan vasthouden, hangt er om te beginnen natuurlijk vanaf hoeveel Chinezen in de tussentijd gegrepen zijn door de sport, onafhankelijk van Chinese deelname.

Maar het kan ook helpen als racen een populairdere sport wordt om zelf te beoefenen. „Jongeren in China zien nu dankzij Zhou dat het iets is waar ze zelf ook bij betrokken kunnen zijn”, zegt Thomas. „Dat kan ervoor zorgen dat racen meer een grassroots-sport wordt.”

Hoogleraar Ramasamy stuitte laatst in een winkelcentrum vlak bij zijn huis in Shanghai op een kartbaan. „Tegenwoordig kunnen de meeste mensen het zich veroorloven om hun kinderen voor een tientje een rit te laten maken. Dat was tien, vijftien jaar geleden heel anders.” Op wedstrijdniveau karten is heel wat duurder, maar toch: hoe meer Chinese kinderen in aanraking komen met racen, hoe meer er serieus mee doorgaan – en hoe groter de kans dat een van hen ooit de Formule 1 haalt.

Los daarvan heeft de Formule 1 in China het voordeel dat ze niet hoeft te concurreren met andere racekampioenschappen. Heel anders dan in de VS, waar de F1 de laatste jaren veel fans heeft gewonnen, maar waar de nationale raceklassen nog altijd populairder zijn. „In China staat de Formule 1 duidelijk bovenaan”, zegt Thomas. „Ze zien het als het neusje van de zalm.”

Race in Guangzhou

Of de fans nu warmlopen voor een grand prix of niet, interesse om F1-races te organiseren is er in China genoeg. Zo zou er nu weer gebouwd worden aan een gloednieuw F1-waardig circuit in de megastad Guangzhou. Organisatoren, zoals Juss Sports in Shanghai, werken aan de ene kant als gewone, winstgedreven bedrijven. Maar aan de andere kant zijn ze volledig eigendom van de staat, legt Ramasamy uit, en krijgen ze bepaalde doelen mee. „Zo’n doel kan bijvoorbeeld iets zijn als: genereer onder de bevolking interesse in sport.” Een F1-race kan daarbij passen. Tegelijkertijd ziet de overheid prestigieuze sportevenementen als manier om China internationaal te presenteren als aantrekkelijke locatie voor zaken.

Ook Liberty Media, het Amerikaanse mediaconglomeraat dat de Formule 1 bezit, zou maar wat graag uitbreiden op de Chinese markt. F1-topman Stefano Domenicali zei in 2021 al dat een tweede race in China wat hem betreft „100 procent realistisch” is. „Guangzhou, Chengdu, een straatrace in Hainan. Ik heb alle geruchten al eens gehoord”, zegt Thomas. „Maar Liberty kennende, kijken ze er wel degelijk naar.”

In China is gewoon veel geld te verdienen voor automerken, sponsors en andere betrokken partijen – en daarmee uiteindelijk ook voor de Formule 1. „Ik denk dat een heel, heel groot deel van de markt nog niet is aangeboord”, zegt Ramasamy. Zelfs in Shanghai weet volgens hem niet iedereen dat er een F1-race aankomt. In China, met zijn 1,4 miljard inwoners, is de Formule 1 een nichesport. Maar, zegt Ramasamy: „Een nichemarkt in China kan zomaar groter zijn dan de hele bevolking van Nederland.”