Stortvloed aan porno komt online op kinderen af: ‘Benoem als ouder wat je ziet: een vrouw die masturbeert, dan laten kinderen het er doorgaans bij’

Hoe werkt squirten? Wat zit er ín squirt? Kan elk meisje squirten? Zomaar wat vragen die seksuoloog Anne Siemons krijgt, als ze op een middelbare school tekst en uitleg geeft. Voor Siemons is het dus geen vraag, maar een wéét. Jongeren kijken veel online porno. “Juist dat squirten – dat een vrouw sproeiend klaarkomt – is in seksfilmpjes aan de orde van de dag.”

En, ja, dat idee kan voor ouders best stuitend zijn, zegt psycholoog Matthijs Kruk (boek/podcast Lust als last). Dat er online zoveel porno rondwaart. Dat kinderen dat al heel jong te zien krijgen. Dat slimme algoritmes hen aanmoedigen er meer en meer naar te kijken. “Ouders groeiden op in een tijdperk dat je moeite moest doen voor porno: een boekje aanschaffen, een video huren. Nu krijgen kinderen het automatisch voorgeschoteld.”

Yuri Ohlrichs, NVVS-seksuoloog en expert seksuele vorming Rutgers: “Wees als ouder niet te naïef. Ga er maar vanuit dat een kind van 7 of 8 al een seksfilmpje tegen kan komen en ervan kan schrikken.”

Uit de cijfers blijkt dat de overgrote meerderheid van de jongens en mannen tussen 13 en 25 jaar porno kijkt. Zo’n 86 procent, volgens het vijfjaarlijkse onderzoek Seks onder je 25e van Rutgers. In 2017 was dat nog ietsje minder: 83 procent. Meiden doen het van oudsher minder dan jongens maar wel meer dan vroeger. Zo’n 55 procent van de meiden kijkt nu porno; in 2017 was dat 38 procent.

Wilde verhalen

Wat daarvan de impact is? En of ouders zich zorgen moeten maken? Seksuoloog Siemons wil als eerste kwijt dat er ontzettend veel wilde verhalen in omloop zijn. “Oók onder jongeren zelf. Dat online porno tot meer vrouwenhaat leidt, tot meer agressie, tot meer traditionele genderrollen.” Het is oneindig veel complexer dan dat, benadrukt ze. “Het is veel bepalender of een kind opgroeit in een omgeving met vrouwenhaat, agressie of traditionele genderrollen dan dat een kind porno kijkt.”

Ook de Vlaamse uroloog Gunter De Win, gespecialiseerd in seksuele problemen bij jongeren, ergert zich aan nepnieuws. “Jongens van 15 horen op sociale media dat je van veel porno en masturberen erectiestoornissen krijgt, schrikken, halen zich de gekste dingen in hun hoofd.”

Ook voor de stelling ‘porno zorgt voor een slappe’ is geen enkel bewijs. De Win: “Er zijn tot op vandaag alleen studies met volwassenen en die geven juist aan dat er eerder een positief dan negatief effect is. Porno kan je seksleven extra pit geven. Wat porno doet voor jongeren zonder seksuele ervaring, weten we echter nog niet zo goed.” Wat hij in zijn praktijk wel ziet? Dat jongens dénken een erectiestoornis te hebben. “En dat heeft dan weer wel met porno te maken. Op hun mobieltje zien ze acteurs tijdens het hele seksspel een stijve hebben: jongens denken dan dat ze dat ook moeten kunnen.”

Wat niet wil zeggen dat porno altijd onschuldig is. Psycholoog Kruk spreekt jongeren en volwassen die voor hun gevoel veel porno kijken en ziet een link met een laag zelfbeeld. “Door meer met porno bezig te zijn dan je wilt, kun je je slecht gaan voelen en dat kan weer effect hebben op je echte seksleven. Dat je je minder op je gemak voelt bij een ander en daardoor minder ‘presteert’.”

Verslaving of ‘problematisch’ gebruik?

Een heel kleine groep jongeren en volwassenen is zelfs pornoverslaafd. De Win: “Dan gaat het over jongeren die zélf het gevoel hebben dat ze door veel porno te kijken de controle verliezen, hun dagelijkse verplichtingen verwaarlozen, down worden, niet meer uit een vicieuze cirkel komen.”

Het is geen officieel erkende verslaving. De Win spreekt liever van ‘problematisch’ gebruik. “Jongeren kunnen zich niet meer losmaken uit die online wereld.” Zijn advies aan ouders: leg bij zorgen contact met een uroloog of seksuoloog. Voor veel jongeren is porno iets leuks; een bron van inspiratie. Siemons: “Ze halen er ideeën voor nieuwe standjes uit en zijn daarin misschien wel creatiever en origineler dan volwassenen. Er zijn ook nadelen. Zo hebben ze meer onveilige seks. Ze zien in porno geen condooms of andere zichtbare anticonceptie en krijgen het idee dat seks zónder normaal is.”

Wat in ieder geval niet waar is: dat jongeren door porno eerder aan seks beginnen. Juist het tegendeel blijkt. De helft van de jongeren heeft volgens het Rutgers-onderzoek Seks onder je 25e nu pas met 18,7 jaar ervaring met vaginale seks, waar dat in 2012 nog 17 jaar was. Die latere stap heeft mogelijk dan wél weer met porno en sociale media te maken. Ohlrichs: “We weten dat jongeren door al die beelden van perfecte levens, perfecte lijven en perfecte seks onzekerder of soms zelfs somber worden en dat ze dat terughoudend kan maken.” In Seks onder je 25e geeft 20 procent van de jongeren van 13 tot en met 15 jaar aan dat porno hen soms of altijd onzeker maakt. Onder jongeren van 22 tot en met 24 jaar is dit bijna het dubbele: 38 procent.

De waarheid over de overdosis seks online, volgens psycholoog Kruk? Dat we nog niet precies weten wat het doet. “Het is relatief nieuw, er is weinig onderzoek, dus misschien zien we het effect pas over tientallen jaren.” Toch heeft Kruk zo zijn zorgen. “Porno is altijd beschikbaar, makkelijk en snel, maar feit is ook dat je met porno minder in contact staat met je eigen fantasie, met je eigen lijf en ik denk dat je zo, op de lange duur, wat van jezelf vervreemdt.” Zijn tip voor jongeren: wissel masturberen met en zonder porno af.

Onderdeel van groter probleem

Online porno is voor Kruk onderdeel van een groter probleem. “Misschien word ik nu wat al te filosofisch, maar mijn gevoel is toch dat alles wat we in de virtuele wereld meemaken ons als mens minder gelukkig maakt dan ervaringen in de échte wereld. Ja, we kunnen nu altijd ‘bij’ seks. Maar dit soort seks brengt ons niet dichterbij onszelf of anderen. Er ontstaat eerder afstand.”

Wat hem opvalt: dat jongeren vaak een soort ‘gespleten persoonlijkheid’ hebben. “Ik heb het dan niet alleen over online porno, maar het feit dat jongeren sowieso veel meer in een online-wereld zitten en zich daar soms ook veel meer op hun gemak voelen dan in de echte wereld. In die echte wereld worstelen ze soms meer, zijn ze meer verlegen, minder sociaal vaardig. Misschien is dat ook de reden dat jongeren nu op latere leeftijd aan echte seks beginnen.”

Over één ding zijn alle experts het eens: het is belangrijker dan ooit om het al jong met kinderen over relaties, seks en porno te hebben. Siemons: “Juist omdat seks overal is, kunnen ouders het onderwerp niet aan scholen overlaten. Ze zullen het er thuis over moeten hebben, het van context moeten voorzien. Doe je dat, dan straal je ook uit dat het geen taboe is, ook als een kind bizarre dingen tegenkomt.”

Wat ‘goede’ voorlichting dan is, volgens Siemons? Open over seksfilmpjes praten. Niet schrikken of afkeuren. Het beestje bij de naam noemen. “Je kind komt een filmpje tegen van een naakte vrouw die zich vingert en wil weten wat dit is. Benoem dan wat je ziet: een vrouw die masturbeert, iets wat volwassenen lekker vinden, en zoek dan iets anders op. Kinderen laten het er dan doorgaans bij, ze hebben er geen seksuele gevoelens bij. Als ze het wel interessant vinden, koop je een goed boek, bijvoorbeeld van dokter Corrie. Dan kan en mag een kind daarin alles bekijken.”

Horrorfilms

Ook belangrijk: kinderen het verschil uitleggen tussen echte seks en de porno. Siemons: “Ouders zijn gewend om een toelichting te geven bij horrorfilms. Te vertellen over special effects, nepbloed. Je zou zo ook over porno moeten praten. Dat sommige standjes als op z’n hondjes of 69 online heel veel voorkomen, omdat die op camera nu eenmaal goed werken.” Ohlrichs: “Je kunt er dan ook op wijzen dat veel porno heel ‘mannelijk’ is: penetratieseks, gericht op klaarkomen. En duidelijk maken dat er veel meer is dan dat.” Houvast nodig voor zo’n gesprek? “Op seksueleopvoeding.info zie je goede voorbeelden.”

Begin er al jong over, want tieners zitten vaak niet meer op zo’n gesprek met hun ouders te wachten. Toch moet je ook bij pubers een poging blijven wagen. Siemons: “Zodat ze weten dat het bespreekbaar ís, als ze ergens mee zitten.” Porno koste wat het kost bij ze weghouden? Dat is niet houdbaar, zegt Siemons. “Bedenk dat alles wat je verbiedt juist interessant wordt.”

Wie wel voor een verbod voelt, moet volgens De Win beseffen dat jongeren vaak meer last hebben van het schuld- en schaamtegevoel rond porno dan van de porno zelf. “Het is het mooiste als we als ouder kunnen uitdragen dat porno kijken, fantaseren en masturberen in de puberteit gewone stappen in de seksuele ontwikkeling zijn.” Ohlrichs: “Porno sec is niet slecht: het hangt allemaal van context af. Hoe zit iemand in zijn vel, hoe is ie opgevoed, wat heeft iemand al geleerd over seks?”

De Win wijst erop dat er door de eeuwen heen altijd gedoe is geweest over porno. “Ja, het is een nieuwe tijd met nieuwe uitdagingen, maar eigenlijk is dit een heel, heel oude discussie. Er was altijd al porno. En er was vanuit de kerk, de politiek en maatschappij altijd al discussie over.”