Mag Jays onder de lat bij Dames 1? De amateursport worstelt met trans- en non-binaire personen

De introverte hoofdpersoon staat op een plek waar die niet erg dol op is, midden in een kring, omringd door vijftien vrouwen in blauwe tenues die klappen, joelen en diens naam roepen: ‘Jaaaaayyys!’. Het houdt minutenlang aan. De tegenstander staat op de andere helft te wachten om de aftrap te nemen. De scheids heeft zijn fluit al in de mond, maar hij moet nog even wachten, want dit is hoe de vrouwen van WV-HEDW zondag 1 laten weten dat ze achter hem staan – of die, zoals Jays zich liever laat noemen.

Dit is de dag. Tenminste, dat hopen de vrouwen: dat bij de KNVB het inzicht zal groeien dat er ook voor mensen als Jays, die als meisje werd geboren, in transitie ging, man werd, maar zich uiteindelijk toch non-binair voelde, een plek op het veld moet zijn.

Het verhaal van Jays gaat over een vraag die steeds vaker bovenkomt: hoe moet de sport omgaan met non-binaire mensen? Om die reden zijn de vrouwen van WV-HEDW door GroenLinks-PvdA uitgenodigd om donderdag in de Tweede Kamer te komen spreken.

Herenkleedkamer niet de meest aangename plek

In de vijftien jaar die Jays voetbalde, beleefde die er veel plezier aan. Dat verdween toen die zich in zijn nieuwe herenteam niet meer op zijn gemak voelde. Een transitie laat sporen op het lichaam achter. Een herenkleedkamer is soms niet de meest aangename plek om te zijn.

Het kán wel. Dan moet je elf teamgenoten vinden die er geen moeite mee hebben. In de omgeving van diens woonplaats Sprang-Capelle was dat niet gelukt. Jays had het voetbal eraan gegeven.

Totdat Jays op Facebook las dat het Amsterdamse WV-HEDW Dames 1 een keeper zocht. Jays reed 120 km naar de Watergraafsmeer, waar ze dolblij met Jays waren en geen enkel ongemak voelden over het feit dat die als meisje was geboren en later in transitie was gegaan.

De coach vroeg bij de voetbalbond dispensatie aan, omdat in Jays’ paspoort nog wel een ‘M’ stond. Mocht Jays misschien toch in een vrouwenteam spelen? Maar zo gemakkelijk ging dat niet.

De KNVB wil dat iedereen kan meedoen, zegt woordvoerder Jaap Paulsen, die in Alkmaar langs de lijn staat. ‘Er is een gemengde competitie – dat wordt de mannencompetitie genoemd – en daar mogen vrouwen, transpersonen en non-binaire mensen aan meedoen. En er is een vrouwencompetitie, daar mogen alleen vrouwen aan meedoen.’

Omdat Jays in zijn paspoort een ‘M’ heeft staan, was de bond onverbiddelijk. Daarop besloot het team voor elke wedstrijd de situatie aan de tegenstander uit te leggen en te vragen of het oké was dat Jays keepte.

Dat ging goed, tot die wedstrijd tegen Alcmaria Victrix. Die club had het meespelen van Jays, na van WV-HEDW te hebben verloren, aangekaart bij de KNVB, die het duel schrapte uit de competitie. Hoe dat precies is gegaan, daarover lopen de emoties hoog op. Heeft Alcmaria Victrix de casus voorgelegd als klacht of als een testcase? En had de coach van WV-HEDW vooraf dan niet gezegd dat Jays niet speelgerechtigd was?

Slecht van geslapen

Vandaag spelen ze weer tegen Alcmaria, in Alkmaar. En houden de vrouwen van WV-HEDW een aangekondigde protestactie om hun steun aan Jays uit te spreken. Op die aankondiging kwam een hoos aan reacties. En zoals bekend kan zoiets enorm uit de bocht vliegen. ‘Als lezers op de sociale media op de tamtam gaan slaan, krijg je wat je krijgt,’ zei de voorzitter van Alcmaria.

Kreeg zijn mooie club de zwarte piet toegespeeld. De coach was bedreigd. Maar Jays had veel meer naars over zich heen gekregen, volgens linksback Cece. Ze hadden er allemaal slecht van geslapen. Jays, de teamgenoten. De meiden van Alcmaria, de coaches en de voorzitters van beide clubs.

Die laatste twee hadden veel met elkaar gebeld en samen de kwestie geanalyseerd. Het ging om twee kanten. Over oneerlijkheid, dat iemand die volgens diens paspoort een man is, nu bij de vrouwen voetbalt. En het ging over vrijheid, dat elk mens, ongeacht sekse, op een fijne manier de sport moeten kunnen doen waar hij van houdt. Er is niet overal een eenduidige oplossing voor.

Dat zien ze bij de KNVB ook en inmiddels is een werkgroep in het leven geroepen. Woordvoerder Paulsen: ‘De samenleving is constant in beweging en het voetbal ook. Wij moeten kijken naar de belangen van alle leden. Als we op een Duits model uit zouden komen, waar de transpersoon zelf bepaalt of die bij vrouwen of mannen mee wil doen, kan het gebeuren dat vrouwen zeggen: ‘Ik voel me niet prettig als er anderen meedoen die groter en sterker zijn.”

Erbij horen

In Alkmaar vragen zo’n vijftig supporters van WV-HEDW zondag met spandoeken om iets anders: ‘No labels, just players’. De sfeer is gemoedelijk en de voorzitters van beide clubs hebben afgesproken de wedstrijd niet te staken.

Twee transmannen, vrienden van Jays, komen uit Rotterdam en Apeldoorn om die te steunen. De een doet niet aan sport. Hij voelt zich al zijn hele leven ongemakkelijk met zijn lichaam. En dan is sport lastig. Vroeger zat hij op paardrijden, tussen al die paardenmeisjes. Dat was wel intens. Nu wandelt hij graag.

De ander deed aan basketbal, maar ging na zijn transitie niet meer bij een teamsport. Veel non-binaire en transmensen worstelen met wel of niet teamsporten. Moet je dan niet een lhbti-competitie beginnen? ‘Nee, dan word je weer apart behandeld. En je wil toch net als iedereen erbij kunnen horen.’

De wedstrijd eindigt in 3-2. Bij de eerste goal stond die niet goed, vond Jays. En die tweede door de benen had die ook beter moeten doen. Maar de derde, daar kon Jays echt niet bij. Dat is niet erg, zegt diens moeder, die Jays omhelst. Dat is voetbal. En dat vindt diens vader ook. En daarna rijden ze 160 kilometer terug naar Sprang-Capelle. Onderweg zou Jays snel in slaap vallen, want dat was wat die nu het liefst wilde.