‘EU is te gefragmenteerd en verliest zo de economische slag’

Volgens het rapport in opdracht van de Europese Raad, waarvan deze krant een samenvatting heeft, is de Europese economische eenwording onvolledig, doordat de financiële sector, energiebedrijven en de telecommunicatiesector altijd onder nationale controle zijn blijven staan. Daardoor is Europa op die gebieden gefragmenteerd gebleven, en zijn er geen giganten gegroeid die de hele EU bestrijken.

‘Het probleem is dat we in deze nieuwe wereld te klein zijn’, zei Letta in een interview met de Financial Times maandag. ‘Als we niet verder integreren, komt er een economische neergang.’

De Europese interne markt is het geesteskind van Jacques Delors, president van de Europese Commissie tussen 1985 en 1995, en regelt het vrije verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal. De bedoeling was om concurrentie te bevorderen, maar tegelijkertijd ook integratie en solidariteit.

Letta wil dat daar een ‘vijfde vrijheid’ aan wordt toegevoegd: die van onderzoek en ontwikkeling, om de innovatie in Europa te stimuleren.

Hij constateert dat de EU in 1993 economisch gelijkwaardig was aan de Verenigde Staten, maar dat de groei geen gelijke tred heeft gehouden: de EU is sindsdien 30 procent rijker geworden, terwijl de VS 60 procent rijker werden. Deels heeft dat met de achterblijvende bevolkingsgroei te maken: het Europese geboortecijfer is de afgelopen tien jaar gedaald van 4,8 miljoen naar 3,7 miljoen per jaar. Daarnaast zijn landen die toen nog in marginale rol speelden, zoals China en India, nu wereldmachten geworden.

Frustratie

In het rapport is Letta’s frustratie te lezen, als hij schrijft hoe onmogelijk het is om per trein tussen de Europese hoofdsteden te reizen. ‘Dat zou zo makkelijk moeten zijn in een dichtbevolkt continent. Maar het is typerend voor de problemen van de interne markt. De hogesnelheidstrein is wel snel en effectief ontwikkeld, maar is, behalve op het traject Parijs-Brussel-Amsterdam, binnen nationale grenzen gebleven.’

Ook signaleert hij een tekort aan maakindustrie, en dat de Europese gok op een diensteneconomie heeft gefaald. ‘Europa kan en mag zijn rol als leider van de maakindustrie niet opgeven’, schrijft hij. ‘Dat werd rond de eeuwwisseling nog als een een te prefereren mogelijkheid gezien. Maar het is nu duidelijk dat dat niet langer het geval is.’

Het tekort werd bij uitstek zichtbaar toen Europa na het uitbreken van de Oekraïne-oorlog zijn defensiebudgetten verhoogde. Zo’n 80 procent van de extra uitgaven vloeide weg naar landen buiten Europa, voornamelijk de VS. ‘Ondersteuning van Europese banen en bedrijven moet een primair doel zijn wanneer we publiek geld uitgeven’, schrijft Letta.

Een ander gevaar voor de Europese integratie is de grote staatssteun die sommige lidstaten, zoals Frankrijk en Duitsland, aan hun eigen industrie geven. Volgens Letta moeten de concurrentieregels strenger worden gehandhaafd. Hij voorziet een nieuw Brussels fonds waar de lidstaten steungeld in kunnen storten, waarna dat ‘pan-Europees’ wordt uitgegeven.