Oplossing nog niet in zicht voor bedrijven die door overheidsfalen geen vergunning hebben
Er zit weinig schot in de legalisatie van bedrijven die door fouten van de overheid geen vergunning hebben voor hun stikstofuitstoot. 140 van deze zogeheten ‘Pas-melders’ zijn inmiddels uit de problemen. Voor ruim 1850 andere bedrijven dringt de tijd.
Eerst moet de kwaliteit van beschermde natuurgebieden verbeteren. Dan pas is er ruimte om weer vergunningen te verlenen. Die telkens terugkerende conclusie van de inmiddels bijna vijf jaar oude stikstofcrisis herhaalt natuurminister Christianne van der Wal nog maar eens. Dat doet ze in een brief aan de Tweede Kamer over de legalisatie van bedrijven, vooral veehouderijen, die door overheidsfalen zonder vergunning zitten.
Deze ongeveer 2500 bedrijven zitten in grote juridische onzekerheid sinds de Raad van State in 2019 het Nederlandse stikstofbeleid (het Pas) naar de prullenbak verwees. Zij hadden vanwege hun relatief geringe invloed op de natuur geen vergunning nodig; een melding bij de provincie volstond. Die soepele aanpak bleek achteraf niet houdbaar. Met terugwerkende kracht zouden deze ‘Pas-melders’ wél een vergunning moeten hebben. En zolang dat niet zo is, zijn zij in feite illegaal in bedrijf.
140 bedrijven uit de problemen, vooral dankzij rechter
140 bedrijven zijn intussen uit de problemen, blijkt uit het overzicht van Van der Wal. Het grootste deel van die groep heeft dat aan een uitspraak van de rechter te danken. Die concludeerde vorig jaar dat een aanpassing van de stikstofspelregels door de beugel kan. Stikstof die neerslaat op natuurgebieden die verder dan 25 kilometer van een bedrijf liggen, telt vanwege de grote onzekerheid in de modellen niet meer mee. Een deel van de Pas-melders kan het daardoor alsnog zonder vergunning af.
Slechts zeven bedrijven zijn tot nu toe uit de problemen doordat ze daadwerkelijk alsnog een vergunning hebben gekregen. 378 bedrijven bleken niet aan de voorwaarden voor een vergunning te voldoen. Daarmee is er nog altijd een groep van 1850 Pas-melders over die wachten op een oplossing voor hun situatie.
Tijd dringt, weinig uitzicht
Voor die grote groep dringt de tijd inmiddels behoorlijk. Milieuorganisatie MOB heeft in diverse provincies handhavingsverzoeken ingediend. Die kunnen provincies niet zomaar weigeren: zij moeten bij een illegale situatie in beginsel ingrijpen. Wel bood de rechter in februari een tijdelijke uitweg. Als de overheid zélf compenserende maatregelen neemt en dat goed onderbouwt, is dat als tijdelijke oplossing voldoende. Provincies mogen dan alsnog afzien van handhaving.
Dat wil zeggen: voor een jaartje. In 2025 – het jaar waarin Van der Wal het legalisatieprogramma beloofde af te ronden – moet er dan wél een fundamentele oplossing komen. Daar is nog weinig zicht op. ‘Gezien de mate van overbelasting van stikstof op de natuur is dit een taaie opgave’, concludeert Van der Wal in haar brief.
De minister liet onlangs twee juridische adviezen opstellen in de hoop toch ergens ruimte voor legalisatie te vinden. Maar die mogelijkheden zijn zeer beperkt, schrijft ze. Er is alleen (stikstof)ruimte voor nieuwe vergunningen als die ruimte niet nodig is om verdere verslechtering van de natuur te voorkomen.
Mestcrisis
De situatie wordt daarbij – zeker in juridische zin – alleen maar slechter. De feitelijke stikstofuitstoot in Nederland neemt weliswaar iets af. Maar de natuur is er volgens recente analyses dan weer slechter aan toe dan in eerste instantie gedacht. Ook zijn de modellen bijgesteld: die berekenen dat er meer stikstof in de natuur terechtkomt dan voor die herziening.
Overigens laat Van der Wal de oplopende mestproblemen buiten beschouwing in haar brief. Boerenorganisaties voorspellen dat de teruggeschroefde mogelijkheden om mest uit te rijden én de stijgende prijzen van afvoer grote gevolgen hebben. Dat zou tot een snelle krimp van het aantal melkkoeien met 40 procent leiden, becijfert boerenorganisatie LTO. Daarmee zou de hoeveelheid stikstof in natuurgebieden alsnog de volgens Van der Wal noodzakelijke ‘geborgde en structureel dalende lijn’ vertonen.
Lees ook:
Hoe we in een stikstof-tragedie beland raakten
Video wordt geladen...
Lees ook:
Hoe Europees mestbeleid de Nederlandse veestapel kan decimeren. ‘Zo komt de halvering dichtbij’
Nadat het mestdossier jarenlang is verwaarloosd, krijgen Nederlandse boeren nu met Brussel te maken. Zij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren. ‘Zo komt de halvering van de veestapel toch dichtbij’.