De frustratie bij vakbond VVMC is groot: afgelopen weekend belandde er weer een conducteur in het ziekenhuis. Een groep minderjarigen dreef de vrouw in het nauw in een dubbeldekker bij Den Haag HS. Terwijl haar collega werd afgeleid, werd de vrouw van de trap geduwd, geschopt en geslagen, met onder meer een gebroken arm als gevolg.
"De trein is helaas een plek waar de verhuftering van de samenleving erg zichtbaar is", stelt woordvoerder Marike Timmermans. Uit een enquête van de vakbond bleek laatst dat 93 procent van de ondervraagde conducteurs naar eigen zeggen afgelopen jaar last had van agressie. Bijna 1.100 van de 1.430 respondenten hadden ooit te maken met verbale agressie of intimidatie. Nederland telt in totaal tussen de 2.500 en 3.000 conducteurs.
Het totale aantal incidenten neemt niet toe, maar de heftigheid van de incidenten wel. Bedreiging werd genoemd door 585 conducteurs. 368 ondervraagden werden bespuugd. Ruim 400 conducteurs werden geduwd, 175 mensen werden geslagen door een passagier. Timmermans: "Uitschelden wordt door de meeste collega's tegenwoordig als normaal ervaren, terwijl het dat natuurlijk helemaal niet is."
'Treinpersoneel tandeloze tijger'
Veel machinisten en conducteurs willen hun boa-bevoegdheid terug. "Hierdoor konden conducteurs zelf ingrijpen als er iets gebeurde", legt de woordvoerder uit. "Maar nu mogen zij alleen maar iets signaleren. Ze moeten de politie inseinen, die vervolgens zelf moet zien dat er iets is gebeurd. Het maakt treinpersoneel tot een tandeloze tijger."
De NS schrapte de boa-bevoegdheid in 2022 door bezuinigingen. Maar volgens de NS heeft dat ook een voordeel. "Hierdoor kunnen conducteurs een stap terug doen zodra een situatie dreigt te escaleren", zegt NS-woordvoerder Erik Kroeze tegen NU.nl. "Het is de taak van een conducteur om de situatie te de-escaleren. Als dit niet lukt, kunnen zij een veiligheidscollega oproepen. Die stapt bij het eerstvolgende station in de trein om te helpen. We willen niet dat conducteurs als politie moeten optreden."
De NS gaat wel met de vakbonden in gesprek over onder andere een eventuele boa-bevoegdheid. "De helft van onze medewerkers was blij met de afschaffing van de boa-bevoegdheid. Het scheelt namelijk weer een opleiding. Maar de andere helft dus niet. Hierover gaan we in gesprek met de vakbonden. Wij kunnen dit niet alleen", zegt de NS-woordvoerder.
Een ander probleem is volgens de VVMC dat de spoorwegpolitie is afgeschaft. Deze aparte divisie viel tot 2000 onder de Nederlandse Spoorwegen. Daarna viel de spoorwegpolitie onder het Korps Landelijke Politiediensten, waar de afdeling in 2013 werd opgeheven. "Er waren vroeger méér agenten langs het spoor en op de perrons", zegt de vakbondsvrouw. "Zaken werden sneller opgepakt en er ging ook een meer afschrikkende werking van uit." De politie heeft nog niet gereageerd op vragen van NU.nl daarover.
Eerdere oproepen
Eerdere oproepen door de VVMC en vakbonden FNV en CNV leidden nog niet tot verbetering van de situatie. FNV en NS pleiten ervoor dat dat conducteurs meer toegang krijgen tot politiesystemen om bijvoorbeeld de identiteit van een agressieve zwartrijder te kunnen bevestigen. Ook dit is iets wat nu alleen de politie mag doen.
De CNV riep nadrukkelijk de politiek op om meer hulp te bieden; zo constateert deze vakbond vooral meer overlast in de trein door verwarde personen. NS wil de conducteurs uitrusten met bodycams. "Conducteurs kunnen dan bij een verhitte situatie de bodycam aanzetten. Dat leidt ook tot de-escalatie", zegt Kroeze.
Opvallend genoeg haken maar relatief weinig conducteurs af door het toenemende harde geweld, constateert de VVMC. "Machinisten en conducteurs zijn mensen voor wie dit werk bijna een roeping is", stelt Timmermans. "Zij willen hun best doen om hun passagiers in hun trein een aangename en veilige rit te bezorgen. Hard handhaven en ingrijpen bij geweldsincidenten zijn geen criteria waarop conducteurs worden aangenomen, en moeten dat ook vooral niet worden."
Treinverkeer zaterdag stilgelegd
Zaterdag rijden vanaf 22.30 uur drie minuten lang geen treinen in heel Nederland. Dit gaat om treinen van zowel NS als Arriva. Dat is het tijdstip waarop de conducteur werd mishandeld. "Hiermee staan we in heel Nederland even stil bij wat er vorige week is gebeurd", aldus Kroeze.
De NS en vakbonden willen met het stilleggen van het treinverkeer een signaal afgeven aan de samenleving en de politiek, zegt NS-directeur Wouter Koolmees in een verklaring. "Het geweldsincident van afgelopen weekend past in een schrikbarend patroon van bedreigingen en belagingen van onze collega's. We lopen tegen grenzen aan van wat wij kunnen. We hebben hulp nodig van de overheid."
NUjij: Uitgelichte reacties