Liefde en politiek is geen gelukkige combinatie, was deze week vaak te horen in Den Haag. Dat gebeurde nadat NSC-leider Pieter Omtzigt de relatie tussen de formerende partijen als een "verstandshuwelijk op zijn best" had getypeerd.
Nu hoeft niet alles liefde op het eerste gezicht te zijn, maar "verstandshuwelijk" hoor je doorgaans aan het eind van een kabinetsperiode als de verhoudingen sleets zijn geworden.
Deze week gingen de onderhandelingen moeizaam. De twee informateurs hebben een financieel plaatje gemaakt. Daarbij zijn de wensen van de vier partijen volgens een betrokkene "in elkaar geschoven" en als geheel gepresenteerd. Dat mislukte in eerste instantie.
Daarop sijpelde woensdag berichten naar buiten dat er op "de rem" is getrapt. Vervolgens deden Omtzigt en PVV-leider Geert Wilders ook geen moeite de stroeve voortgang te verbergen.
'De druk neemt toe, iedereen betrekt stellingen'
Maar de plooien die er woensdag waren, zijn een dag later alweer gladgestreken. Een nieuwe ronde gesprekken na het weekend moet vervolgens een nieuw financieel plaatje opleveren. Dan wordt er simpelweg weer gekeken naar de overeenkomsten en de verschillen.
Zo alarmerend waren de plooien volgens sommige betrokkenen ook weer niet. Over geld is in de politiek immers altijd gedoe. Of het nu gaat over de Voorjaarsnota, de nieuwe begroting of een coalitieakkoord. Dat er wat meer spanningen zijn, komt ook door de fase waarin de formatie zich bevindt. "Afspraken worden concreter. Dan moeten pijnlijke keuzes worden gemaakt", zegt een onderhandelaar. "De druk neemt toe. Iedereen betrekt zijn stellingen", observeert een ander.
Dat er belangrijke verschillen zijn tussen PVV, VVD, NSC en BBB, werd deze week wederom zichtbaar. Bij debatten over het mestbeleid (in Den Haag wordt ook al de term 'mestcrisis' gebruikt) de toekomst van de NPO en de verhoging van het minimumloon. In wisselende formaties stonden de onderhandelingspartners lijnrecht tegenover elkaar.
De PVV is de NPO liever kwijt dan rijk, bleek donderdag nog maar eens in de Kamer. VVD en NSC gruwelen bij de gedachte dat de politiek zich bemoeit met de journalistieke en inhoudelijke afwegingen van de publieke omroep.
Bij het debat over het mestbeleid stond de BBB alleen tegenover de verontwaardigde VVD en NSC. Hoe haalde die partij het in het hoofd om opnieuw om uitzonderingsregels te vragen in Brussel? Die route is inmiddels tig keer bewandeld en loopt dood, vinden VVD en NSC. "Ik krijg er de kriebels van", beet een geïrriteerde Harm Holman (NSC) zijn BBB-collega Cor Pierik op een gegeven moment toe.
Champagne wordt nog niet opengetrokken
Maar ondanks de inhoudelijke verschillen en het betrekken van de stellingen in de onderhandelingen, is er bij de partijen het besef dat ze er met z'n vieren uit moeten komen. Er is geen alternatief, valt er achter de schermen te horen.
Niet dat de champagne al wordt opengetrokken. "Dat doe je pas als de handtekeningen onder het akkoord staan", zegt een onderhandelaar. "Maar ik zie niet in hoe het anders kan."
Dat komt ook door de opvattingen van de partijen die niet onderhandelen. GL-PvdA, D66 en CDA sluiten bijvoorbeeld allemaal eventuele samenwerking met de PVV bij voorbaat uit. Dat maakt de zoektocht naar meerderheden, ook in de Eerste Kamer, niet eenvoudiger.
De samenwerking tussen PVV en NSC was overigens voor lange tijd ook niet vanzelfsprekend. Omtzigt maakte serieuze bezwaren vanwege de te grote "rechtsstatelijke afstand" tussen zijn fractie en die van de PVV.
Volg dit onderwerp
Wilders wint in peilingen alleen maar
Maar daar zijn inmiddels bezweringsformules voor gevonden. Op papier onderschrijven alle vier partijen het belang van de democratische rechtsstaat, de grondwet en de grondrechten. Ook de vorm van een volgend kabinet helpt daaraan bij.
De partijleiders blijven in de Kamer, met als belangrijkste resultaat dat Wilders als leider van de grootste partij geen premier wordt. "Er zijn al veel tussenafspraken gemaakt", zegt een onderhandelaar daarover.
Dit is misschien niet voor iedereen "een droomcoalitie", constateert een betrokkene. "Maar dit is nu de opdracht van de kiezer. Het is de optelsom van de verkiezingsuitslag. Er zijn geen alternatieven denkbaar."
Nieuwe verkiezingen, waar niemand overigens voor pleit, zou puur theoretisch gezien ook niets uitmaken. "Dan kom je gewoon weer op dezelfde partijen uit", zegt een coalitiebron met een blik op de peilingen. "Met het verschil dat Wilders dan waarschijnlijk nog groter wordt."
NUjij: Uitgelichte reacties