Bioloog Joeri Zwerts spot meer olifanten en gorilla’s in bossen met keurmerk voor hout
Het FSC-keurmerk voor duurzaam hout is niet alleen goed voor bossen maar ook voor wilde dieren die daar leven. Onderzoeker Joeri Zwerts zag veel meer olifanten en gorilla’s in bossen in het Congobekken onder keurmerk dan in bos zonder keurmerk.
Door te letten op een keurmerk voor hout kan een koper in de bouwmarkt het verschil maken voor de bosolifant, gorilla en chimpansee. Zoogdieren komen bijna drie keer zo vaak voor in tropische bossen waar voor houtkap het FSC-certificaat geldt dan in bossen zonder keurmerk, blijkt uit onderzoek van de Utrechtse bioloog Joeri Zwerts.
De internationale Forest Stewardship Council (FSC) legde in 1993 tien principes vast voor duurzaam bosbeheer. De regels voor verantwoorde houtoogst moeten de biodiversiteit van tropische bossen overeind houden en de economische positie van lokale gemeenschappen beschermen. Dat werkt, laat Zwerts met zijn onderzoek zien.
Met hulp van 260 lokale medewerkers hing Zwerts vijf jaar lang wildcamera’s op in bossen in Congo en Gabon die liggen in het Congobekken, na de Amazone het grootste tropische regenwoud ter wereld. Zwerts deed onderzoek in veertien bossen, telkens in paren van twee: het ene gebied mét bosbouw onder keurmerk, het andere zonder. De camera’s hebben in ruim 1,3 miljoen beelden gemiddeld 2,7 keer vaker middelgrote en grote zoogdieren zoals de bosantilope, het luipaard, de gorilla en de bosolifant vastgelegd in gecertificeerde dan in niet-gecertificeerde bossen.
De helft van de populatie verloren
Het wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceert woensdag de onderzoeksresultaten. Overtuigend, noemt Zwerts die zelf. Fantastisch, zegt mede-auteur Jaap van der Waarde, die namens het Wereld Natuur Fonds landschapsmanager is in het drielandengebied Tridom (Kameroen, Congo-Brazzaville en Gabon). Hij nam het initiatief voor het onderzoek.
“Ik zag het achteruit hollen met de olifanten, de meeste bossen hebben zeker de helft van de populatie verloren”, vertelt Van der Waarde. Stroperij is de belangrijkste oorzaak. Door maatregelen tegen illegale ivoorhandel is de achteruitgang inmiddels wel gedaald, maar verbetering van de populaties vraagt veel tijd. “Een olifantenvrouwtje kan pas vanaf 25 jaar drachtig worden en de draagtijd is twee jaar.”
In bossen die goed zijn beschermd wordt minder gestroopt. Het FSC-certificaat helpt daarbij doordat bedrijven winkeltjes opzetten met goedkoop vlees voor hun arbeiders, het salaris van boswachters betalen en wegen die ze aanleggen voor de kap na gebruik afsluiten. “In tropisch bos heb je selectieve kap, omdat maar een paar boomsoorten geschikt zijn”, legt Zwerts uit. “Als je om de dertig jaar kapt, moet je die wegen dus 29 jaar lang afsluiten”, vult Van der Waarde aan.
Tropische bossen zijn het meest biodivers, weet Zwerts. “We hebben 55 soorten waargenomen in de bossen van Centraal Afrika. Ze maken deel uit van het ecosysteem. Een bos levert producten zoals hout en vruchten en grondstoffen die we nodig hebben, en het slaat koolstof op. Grotere dieren verspreiden grotere zaden, waardoor je grotere bomen krijgt met een grotere houtdichtheid, die dus meer koolstof opnemen.”
“En ze voorkomen dat het bos dichtgroeit met lianen. Zonder olifanten neemt een bos 7 procent minder koolstof op, weten we uit eerder onderzoek. Met een ruwe berekening met een koolstofprijs van 15 euro per ton en 220 miljoen hectaren tropisch bos die 7 procent minder koolstof opslaan, kun je vaststellen dat bescherming van olifanten miljarden euro’s scheelt.”
Bossen in Azië en de Amazone
Zwerts deed alleen onderzoek in Afrika, maar de resultaten gelden ook voor tropische bossen in Azië en de Amazone, denkt hij. “Daar is de problematiek hetzelfde. Dat is anders bij productiebossen in Europa en Amerika, waar grote gebieden worden kaal gekapt.”
Onderzoek als dat van Zwerts helpt bedrijven om zelf te monitoren welk effect ze hebben op de biodiversiteit, stelt Van der Waarde. “En de overheid, die al eerder heeft vastgelegd alleen nog maar gecertificeerd hardhout te gaan gebruiken voor bijvoorbeeld waterwerk en steigers, zou dat echt moeten gaan doen. Niet-gecertificeerd hout is legaal, maar er is dus echt een verschil.” Hij hoopt dat meer jonge biologen dit soort onderzoek willen gaan doen.
Zwerts is blij dat zijn onderzoek ‘de samenleving raakt’. “In de bouwmarkt heb je nu de keuze tussen een bos vol chimpansees en olifanten of een leeg bos. En het kost niet eens zoveel meer.”
Ook rode franjeaap heeft baat bij certificaat
Jaap van der Waarde zorgde drie jaar geleden even voor wereldnieuws door een verloren gewaande apensoort te filmen in het Ntokou-Pikoundapark in Congo-Brazzaville. De Bouvier’s red colobus, een rode franjeaap, was sinds 1970 niet meer waargenomen en in 2000 geregistreerd als uitgestorven. De aap komt alleen in dit moeilijk bereikbare oerwoud voor en geniet inmiddels bescherming van de overheid en de lokale bevolking, voor wie het een heel normale aap is, vertelt de natuurbeschermer van het Wereld Natuur Fonds.
“Intussen hebben we al een groep van meer dan honderd gezien, we wisten niet dat ze in zulke grote groepen leefden. Maar nog steeds weten we niet hoeveel er precies zijn. Wel weten we dat twee bossen noordelijk van het leefgebied FSC-gecertificeerd zijn. Dat is dus ook gunstig voor deze apen.”
Lees ook:
Nederlandse natuurbeschermer filmt verdwenen rode franjeaap, ‘de heilige graal’
Tijdens een expeditie in het oerwoud van Congo ging voor natuurbeschermer Jaap van der Waarde een lang gekoesterde wens in vervulling: hij slaagde erin beelden te maken van rode franjeapen, waarvan werd aangenomen dat ze uitgestorven waren. Nu ze nog blijken te bestaan, is er alle reden voor meer onderzoek.
Door stropers en gebrek aan land staan Afrikaanse olifanten nu op de rode lijst
De Afrikaanse bosolifant en de savanneolifant staan beide op de nieuwe rode lijst van internationaal bedreigde soorten. De lijst werd donderdagmiddag bekendgemaakt.