De Algemene Rekenkamer heeft onderzocht hoe de overheid in 2020 en 2021 coronavaccins heeft ingekocht. Het lukte het ministerie om in korte tijd aan genoeg veilige vaccins te komen, concludeert het onafhankelijke instituut. Maar daar was wel kennis van buiten het ministerie voor nodig.
Ook werden in de haast verschillende slordigheidsfoutjes gemaakt, maar die hadden geen ernstige gevolgen. Zo was er niet genoeg aandacht voor mogelijke belangenverstrengeling bij de aanstelling van de speciaal gezant corona.
Oud-DSM-topman Feike Sijbesma werd in maart 2020 benoemd tot speciaal gezant corona. Hij kreeg de opdracht om contact te leggen met bedrijven die de overheid konden helpen bij het bestrijden van de coronapandemie. Het ging om fabrikanten van coronatests en farmaceuten die aan vaccins werkten.
In eerste instantie was het de bedoeling dat Sijbesma zich alleen met coronatests zou bezighouden. Toen Sijbesma dat zag, mailde hij naar het ministerie: "Dan liever niets."
Duitsland stelde 'pijnlijke' vragen
Een paar maanden nadat Sijbesma als coronagezant was begonnen, kwam aan het licht dat zijn broer een hoge functie bij vaccinontwikkelaar AstraZeneca had. "Het ministerie had bij het aantreden van Sijbesma geen gesprek met hem gevoerd over mogelijke belangenconflicten", schrijft de Rekenkamer in het onderzoeksrapport.
Duitsland stelde na een overleg tussen Europese landen over de inkoop van vaccins vragen over de functie van Sijbema's broer. De Algemene Rekenkamer noemt dat een "pijnlijk incident". Pas na deze uitspraak ging het ministerie met de speciaal gezant in gesprek over zijn broer.
Sijbesma zei dat hij de vaccins niet met zijn broer had besproken. Het ministerie sprak toen met hem af dat de gezant niet langer contact met AstraZeneca zou onderhouden.
Geen aanwijzingen voor voortrekken AstraZeneca
De onderzoekers benadrukken dat er geen enkele aanwijzing is dat Sijbesma AstraZeneca heeft voorgetrokken. De speciaal gezant vond zelfs dat Duitsland zijn hoop te veel op dat bedrijf vestigde en te weinig naar andere ontwikkelaars keek.
Uit het onderzoek komt naar voren dat Sijbesma in het voorjaar en de zomer van 2020 een belangrijke rol had in de onderhandelingen. Hij bracht contacten in de vaccinmarkt en kennis van het leveringsproces mee. Daarmee was Sijbesma erg belangrijk voor het ministerie, dat volgens de Rekenkamer te weinig kennis had over de manier waarop vaccins worden ontwikkeld, geproduceerd en geleverd.
'Minister wist in korte tijd vaccins aan te schaffen'
Over het algemeen vindt de Algemene Rekenkamer dat toenmalig minister Hugo de Jonge het "redelijk tot goed" heeft gedaan bij de inkoop van vaccins. "De minister was niet voorbereid op een uitbraak van de omvang van COVID-19, maar wist in korte tijd een manier te vinden om de ontwikkeling van vaccins te stimuleren en werkende vaccins aan te schaffen. Die vaccins bleken de voornaamste uitweg uit de wereldwijde pandemie."
De Jonge speelde daar zelf een belangrijke rol in: "De besluitvorming week in de crisis af van de normale gang van zaken, maar we hebben geen aanwijzingen dat dit een negatieve invloed heeft gehad op de genomen besluiten."
In eerste instantie ontbrak de benodigde kennis bij het ministerie. Maar door de juiste expertise aan te trekken, slaagde het ministerie erin snel voldoende vaccins te krijgen.
NUjij: Uitgelichte reacties