Zwaar verlies voor aannemer Hoofdstation Groningen: strop voor Strukton van 100 miljoen euro na jaren werk aan spoor
Ook deze fietstunnel onder het oude stationsgebouw wordt veel duurder, de gemeente is om een bijdrage gevraagd. Foto: Corné Sparidaens
De Strukton Groep uit Utrecht houdt rekening met een verlies van ruim 102 miljoen euro op het project Groningen Spoorzone. De klus is in 2026 klaar, drie jaar later dan gepland.
Het Utrechtse bouwbedrijf, dat met twee bedrijfsonderdelen is betrokken bij het project Groningen Spoorzone, neemt een voorschot op het verlies in het jaarverslag over 2021. Dat is het meest recente jaarverslag dat de groep publiceerde.
Dat jaar neemt de Strukton Groep een voorziening van bijna 88 miljoen euro op Groningen Spoorzone en ze kondigt voor de navolgende jaren alvast een soortgelijke maatregel aan voor nog eens 9,3 en 5 miljoen euro.
Kosten nemen niet alleen voor bouwers toe
Door de verwachting dat het project de bouwers veel geld kost, in plaats van oplevert, lijkt de bouw van het nieuwe station sterk op de bouw van de nieuwe Zuidelijke Ringweg. Voor beide projecten is de provincie financieel verantwoordelijk. Ze werkt voor het spoor samen met gemeent e , Prorail (directie), NS en het ministerie van lnfrastructuur en Waterstaat. De regio Groningen Assen is mede-financier.
De opdrachtgevers zien hun kosten ook flink toenemen. De Groninger gedeputeerde Johan Hamster (oa mobiliteit, ChristenUnie) gaat nu uit van maximaal 348 miljoen euro. Zijn voorgangers gingen in 2017 nog uit van 290 miljoen. Bij de gunning van de ombouw van het Hoofdstation aan Strukton Civiel, in 2019, was dat bedrag al opgelopen tot 310 miljoen en werd er rekening gehouden met hoger oplopende kosten.
Aanbesteding spoorwerk mislukte
Alleen over het eerst uitgevoerde onderdeel van het project, de aanleg van de 22 ha grote parkeerplaats voor treinen tussen Groningen en Haren (opstelterrein De Vork), zijn voor zover bekend geen tegenvallers gemeld. Aannemingsbedrijf Oosterhuis begon in 2018 met het grondwerk.
Het derde onderdeel van het project was meteen al duurder dan gedacht. Dat betrof de aanleg de rails en bijbehorende techniek, alle ‘spoorse voorzieningen’ op het opstelterrein De Vork, het Hoofdstation én het tussenliggende traject (onder andere een extra perron station Europapark).
Bij dat project is een onderdeel van de Strukton Groep betrokken: Strukton Rail. Het was de enige inschrijver en de aanbesteding werd als mislukt beschouwd toen de rekening 40 procent hoger uitviel dan verwacht. Na onderlinge gesprekken werd de meerprijs gehalveerd.
Aannemer wil met extra geld bouw voltooien
Strukton vroeg en kreeg onlangs opnieuw meer geld dan begroot voor een deel van de vertragingen, extra inspanningen, duurdere bouwmaterialen en gestegen loonkosten. De provincie maakte vorige maand bekend dat er 25 miljoen extra naar de Utrechtse aannemer gaat om het al in 2021 voorspelde verlies te verzachten.
Dat wordt vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. De provincie legde eerder op die manier ook nieuwe afspraken vast met ringwegbouwer Combinatie Herepoort, waar de betrokken bouwer meer dan een kwart miljard toelegt op het werk.
Prorail neemt prijsstijgingen voor onder andere perronkappen, wissels, liften en roltrappen voor haar rekening. De provincie trekt de boetes in, die ze had opgelegd vanwege de vertragingen, en indexeert een deel van de aanneemsom tijdens de verlengde bouwtijd.
Volgens de provincie is er nu een gezonde basis om het project af te ronden. „De kans op nieuwe onvoorziene omstandigheden, die altijd kunnen optreden, wordt steeds kleiner.”
De nieuwste financiële tegenvaller is de fietstunnel onder het stationsgebouw. Die wordt een stuk duurder omdat de fundering van het gebouw anders in elkaar zat dan gedacht. De provincie hoopt dat de gemeente Groningen 3,6 miljoen extra bijdraagt.
Corona leidde tot inefficiënt werken en (te) complex ontwerp
Volgens het jaarverslag van de Strukton Groep kon het bedrijf allerlei meerkosten niet voorzien. Veel extra kosten zijn volgens het bedrijf rechtstreeks of indirect een gevolg van de coronacrisis. Zo moesten bijna alle 75 ontwerpers van het Hoofdstation, die voor het Definitief Ontwerp bij elkaar zouden zitten, door de lockdown opeens individueel werken.
„Dat had grote gevolgen voor de integraliteit en leidde tot vertragingen en hogere kosten. Voor de complexe (inefficiënte) ontwerpen waren dure, al dan niet tijdelijke oplossingen nodig.” Ook de planning verschoof meermalen. Daarnaast werden de bouwers door de economische en energiecrisis geconfronteerd met ‘onvoorspelbare kostenstijgingen en verstoringen van de toeleveringsketen’.
Volgens het jaarverslag hielpen de ‘complexiteit en inefficiëntie’ van het oorspronkelijke ontwerp niet mee. „Dat bleek technisch zeer ingewikkeld. Als gevolg daarvan zijn aanpassingen gedaan die ook vertragingen en hogere kosten tot gevolg hadden.”
Prorail niet flexibel met treinvrije periodes
Strukton zet de bouw op basis van de nieuwe vaststellingsovereenkomst door. Het Utrechtse bouwbedrijf noemt het project in Groningen, samen met een metro-project in Saudi-Arabië en de bouw van het RIVM-kantoor in Utrecht, als een van de belangrijkste oorzaken van de zware verliezen die het concern in 2020 en 2021 leed (198 en 181 miljoen euro).
De nieuwe eindopleveringsdatum is 22 juni 2026. Moederbedrijf Strukton Groep staat volgens de provincie garant voor de afspraken en de uitvoering. Bij de ringweg zijn dat de twee grote Duitse bouwers binnen de combinatie.
De vertraging van het stationsproject werd versterkt door het meermaals afblazen van treinvrije periodes. De langdurigste spoorstremming overkwam dat tot twee keer toe in 2022 en 2023.
Nieuwe station open na treinstremming mei- juli 2025
Volgens Strukton had het mislopen van zogenaamde ‘treinvrije periodes’ extra grote gevolgen omdat het bedrijf telkens lang op nieuwe data moest wachten. Het ervaart dat als ‘gebrek aan flexibiliteit’ van de kant van Prorail.
De grote treinvrije periode waarin de huidige situatie naar de nieuwe wordt omgezet, staat nu voor 2025 op de agenda (17 mei -17 juli). Direct na die 51 dagen nemen Arriva en NS het nieuwe station in gebruik. De ‘gebouwen’ (veelal ondergrondse ruimtes) zijn voor die tijd gebruiksklaar.
Na de grote stremming moet Strukton de oude sporen nog opruimen en het station verder inrichten. Het bedrijf kan pas na de ingebruikname van de nieuwe sporen beginnen met de bouw van het laatste deel van de bustunnel.
Volgens de nieuwe CEO van de Strukton Groep, Rob van Wingerden, heeft Strukton zijn positie inmiddels door allerlei maatregelen verbeterd en zal het bedrijf dit jaar de jaarverslagen van 2022 en 2023 publiceren.
Wat houdt het project Groningen Spoorzone in?
Het Hoofdstation verandert van een ‘kopstation’, waar alle treinen hun ritten starten en eindigen, in een OV-terminal. Daar rijden de regionale treinen van Arriva straks doorheen (Leeuwarden - Europapark, Eemshaven - Winschoten/ Leer en Delfzijl - Veendam). NS blijft het station als kopstation gebruiken. Er komt een busstation op een eilandperron bij.
Alle treinen én bussen zijn straks toegankelijk vanuit dezelfde openbare voetgangerstunnel die binnenstad en Rivierenbuurt verbindt. De passage is toegankelijk vanaf de historische stationshal, via (rol)trappen, en een verdiept plein aan de zuidkant van het stationsgebied. Daar wil Groningen een wijk bouwen met onder meer kantoren, huizen en een muziekcentrum.
Om het project Spoorzone mogelijk te maken, moesten Arriva en NS in 2020 verhuizen naar een nieuw emplacement (‘de Vork’) tussen Groningen en Haren en is het tussenliggende traject uitgebreid met een extra spoor (met extra perron op station Europapark).
In een grote betonnen bak rond de openbare voetgangerspassage komt een fietsenstalling voor 6500 fietsen met een openbare fietsroute tussen binnenstad en Rivierenbuurt. Voor bussen komt er ook een tunnel onder het spoor. Voor het project is onder meer het oude Popstgebouw aan de Achterweg gesloopt.
Het nieuwe Hoofdstation bestaat verder uit een fietsenstalling bij het UWV gebouw en een Kiss & Ride met fietsenstallingen op de plek van de huidige eerste sporen aan de westkant. Historische perronkappen en het oude seinhuis worden onderdeel van het nieuwe Hoofdstation. De voetgangerspassage ligt in het midden van de historische stationshal die daarmee weer een belangrijke entree wordt.
Historisch overzicht
26 september 2012 - provincie stelt het voorkeursalternatief voor Groningen Spoorzone vast.
11 maart 2015 - provincie neemt definitief besluit om het Hoofdstation voor 276,5 miljoen euro, hoofdzakelijk Zuiderzeelijngeld, om te bouwen. De treinen rijden naar verwachting in december 2022 door het omgebouwde station.
2016 en 2017 - de kosten nemen toe tot 280 en 290,4 miljoen door extra werkzaamheden.
19 juni 2018 - de aanbesteding van de ‘spoorse werkzaamheden’ mislukt: er is maar één aannemer die het werk wil uitvoeren en die is 40 procent duurder dan verwacht. Bij onderhandelingen worden de meerkosten gehalveerd.
27 mei 2019 - Groningen gunt de bouw na een aanbesteding aan Strukton Civiel. Het ontwerp van Koen van Velsen architecten, RoyalHaskoningDHV, Robert Jan Vos, TAK restauratie architecten en kunstenaar Gabriel Lester is de ‘economisch meest gunstige’ aanbieding wint op basis van ontwerp, duurzaamheid, beperking van overlast en aansluiting op monumentale onderdelen van het station. In plaats van een grote stationskap krijgen de perrons losse, groene overkappingen. Het station moet eind 2022 klaar zijn, de resterende werkzaamheden in 2023. De kosten vallen hoger uit dan gehoopt maar de gunning gaat door: vertragingskosten (11 miljoen per jaar) worden hoger ingeschat.
8 juni 2020 De Vork is klaar: Arriva en NS verhuizen en het oude emplacement kan worden afgebroken.
februari 2021 Strukton en Prorail maken bekend dat ze de zomerstremming van 2022 willen uitstellen tot 2023. Ze kampen met onverwachte bodemvondsten: archeologische vondsten en een grote hoeveelheid kabels en leidingen.
maart 2022 De voor het project broodnodige stremming wordt uitgesteld tot 2025 en vindt dat niet meer in de meest rustige periode van het jaar plaats, maar al in de voorzomer (mei-juli). Dan hebben meer reizigers er last van dan gehoopt.
