Verbazing om plan ‘1 euro extra’ op alle elektronica en kleren: ‘Dit is géén goed idee’

In Nederland streven de overheid en bedrijven naar een economie waarin zoveel mogelijk grondstoffen worden hergebruikt en nauwelijks sprake is van afval. Het doel is om dat in 2050 te realiseren, maar steeds meer organisaties en hoogleraren twijfelen of we dat gaan halen.

Een verplichte bijdrage van 1 euro op alle non-foodproducten, zoals apparatuur, meubels en kleding, kan naar een speciaal fonds dat wordt opgericht om duurzame technologieën te testen en jonge bedrijven met een circulaire doelstelling te ondersteunen, aldus de branche. Het voorstel moet honderden miljoenen euro’s per jaar opleveren, zegt Fiar.

Het plan klinkt nobel - het milieu behoeden voor een enorme berg aan kapotte kleren en wasmachines - maar voor de consument kan het aanvoelen als de zoveelste extra kostenpost. ,,Het leven is al duur, dat klopt, maar als we niet investeren in dit soort recyclingmethodes, hebben we over een paar jaar de hoofdprijs te pakken”, waarschuwt voorzitter Frank Rozenberg. ,,Met het betalen van een kleine bijdrage wordt de consument zich ervan bewust dat aan iedere aankoop milieueffecten verbonden zijn.”

Techniek Nederland, de ondernemersorganisatie voor elektrotechnische retailers en erkende reparatiebedrijven, denkt er anders over. ,,Het is géén goed idee van Fiar om consumenten op te zadelen met extra kosten voor het stimuleren van duurzame elektronica. Fabrikanten moeten hier zelf in investeren. Europese wetgeving, zoals Right to repair en Ecodesign, eist dit ook van de producenten.”

Niet consumenten, maar fabrikanten moeten snel in actie komen, vindt de organisatie. Als het aan Techniek Nederland ligt, komt er een fonds waar fabrikanten per apparaat een bijdrage in storten om de omslag te maken naar een circulaire productie van hun apparaten. ,,Die bijdrage moet niet worden gefinancierd door een hogere consumentenprijs, maar door een heffing op de winst van elk apparaat dat fabrikanten op de markt brengen.”

Overigens zijn veel bedrijven al een tijdje intensief bezig de omslag te maken naar een circulaire economie. Maar dat verloopt bijzonder moeizaam. Daarom vindt Fiar dat we de bal nu echt bij de consument moeten leggen. ,,Als blijkt dat het voor veel mensen te duur uitpakt, kunnen we nog altijd kijken naar de hoogte van de circulaire bijdrage. Stilzitten en toekijken hoe ons milieu naar de knoppen gaat is sowieso geen optie. Dat gaan we dan uiteindelijk allemaal voelen in onze portemonnee.”

Zo’n bijdrage is volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat streeft naar een volledig circulaire economie in 2050, een ‘interessante gedachte’. ,,Tegelijkertijd zitten er nog wel wat praktische vragen aan vast. Bijvoorbeeld hoe je dit juridisch verankert, hoe je dit geld int en waar (en onder welke voorwaarden) je het weer uitgeeft?” vraagt een woordvoerder zich af. De Consumentenbond vindt het nog te vroeg om inhoudelijk te reageren. ,,We kennen het plan niet en weten niet hoe het fonds eruit komt te zien. We zijn er wel nieuwsgierig naar.”

INretail, de brancheorganisatie voor ondernemers in de non-food, vindt het ‘goed dat duurzaamheid steeds meer mensen bezighoudt’. ,,Dat leidt tot meer bewustwording. Van alle afgedankte en kapotte kleding wordt 55 procent nog in de grijze kliko gemikt bijvoorbeeld, blijkt uit onderzoek, en dat moet natuurlijk liefst 100 procent in de kledinginzamelbak worden. Over de manier waarop de transitie moet gebeuren, gaan veel meningen rond.”

Algen of paddenstoelen als duurzaam alternatief voor plastic in kleding? Het kan (video):

In elk geval is een circulaire economie, waarbij bijvoorbeeld een iPhone langer meegaat en vaker wordt gerepareerd, in ons land nog ver weg. In moordend tempo maken producenten tv’s en computers om aan de gigantische vraag van consumenten te voldoen. Daardoor gaat soms ook de kwaliteit van die producten achteruit, aldus retailexpert Dirk Mulder, met als gevolg dat er sneller nieuwe versies gekocht worden. Dat houdt de wegwerpmaatschappij in stand en dat is slecht voor ons milieu, blijkt uit diverse onderzoeken.

Belangrijke aanjager van dit probleem is Black Friday, volgens de Raad voor de Leefomgeving (RLI) eerder ‘de hoogmis van verspilling en een vorm van massahysterie die maximaal wordt uitgemolken door ondernemers’. Van ‘onnodige aankopen’ zoals op Black Friday moeten we zo snel mogelijk af, bepleiten deskundigen al langer.

Overigens zijn (elektronica-)producenten al verantwoordelijk voor een goede verwerking van het afval van hun producten aan het einde van de levensduur. Op dit moment wordt door het kabinet onderzocht hoe zij ook hergebruik en reparatie verder kunnen stimuleren.

Disclaimer: in een vorige versie stond per abuis dat InRetail het liefst ziet dat niet 55 procent van de afgedankte en kapotte kleding maar 100 procent in de grijze kliko belandt. Die uitspraak is verkeerd geïnterpreteerd. InRetail ziet ‘natuurlijk' het liefst dat 100 procent naar de kledinginzamelbak gaat en niet in de grijze kliko verdwijnt.