Petit fours met Friese vlaggetjes, een nagebouwd Vikingschip voor de deur en een vernieuwde ingang met naast welkom en welcome ook wolkom . Alles had Firda in Sneek uit de kast gehaald om zijn komst te onderstrepen.

Want na maanden van onderhandelen moest hier, op deze onderwijslocatie, de ondertekening plaatsvinden van alweer de zesde BFTK (Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer). Oftewel: de uitgebreide reeks afspraken tussen rijk en provincie om een slinger te geven aan de Friese taal- en cultuur.

Bonifatius

Minister Hugo de Jonge zei 18 miljoen euro toe voor de periode 2024-2028. „Een tweetalige samenleving komt zo steeds dichterbij”, zei hij, gevolgd door een klein woordje Fries: „Omdat wy sunich wêze moatte op de taal fan it hert.”

„Der is noch nea safolle jild frijmakke foar it Frysk”, sprak een tevreden Commissaris van de Koning Arno Brok. „En no pakke we troch. We hy earder sein: dizze BFTK moat minder braaf wêze as de foarige. En dat is slagge.”

Op haar beurt bedankte gedeputeerde Eke Folkerts de commissaris van de Koning, de constante factor tijdens de onderhandelingen met het rijk. „Ik zou hem de hoeder of herder kunnen noemen. Maar met de Wâldfryske betekenis is dat niet zo gepast.”

Een paar maanden geleden had de minister een lager bedrag in gedachten, gaf hij toe. „Ik dacht: we zijn zo goed als klaar.” Maar zowel de provincie als een aantal actieve Kamerleden lieten niet los. „En toen herinnerde ik mij ineens wat er met Bonifatius was gebeurd.”

Bewegwijzering

Belangrijkste toevoeging die er op het laatst is in gefietst: elke Friese gemeente moet een meertaligheidscoördinator krijgen. Tenminste, dat wil de provincie, en het ministerie van Binnenlandse Zaken legt hier voor de komende periode 1,7 miljoen euro bij.

Verder komt er een Fries onderwijsprogramma voor journalistiekstudenten en wordt onderzocht of er, naar voorbeeld van het Limburgs Filmfonds, niet ook een Fries Filmfonds kan komen.

Ook wil de provincie dat er rond 2026 meertalige bewegwijzering komt. Fytspaad in plaats van fietspad is alleen nog niet aan de orde: daar zitten volgens de gedeputeerde Eke Folkerts juridisch gezien nog teveel haken en ogen aan.

Online vertalingen

Buiten de boot valt trouwens Tresoar. Vanaf 2026 is de financiering onzeker omdat het rijk zich terugtrekt uit gemeenteschappelijke regelingen met Rijksarchiefinstellingen. Maar: „We laten Tresoar niet vallen totdat er een oplossing is gevonden.”

De Friese taal in de rechtspraak moet het doen met een korte bijlage. Immers: de rechtbank Noord-Nederland en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zijn ‘geen partij’ bij de Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer, aldus het ruim 100 pagina’s tellende document.

Ook stempassen in de memmetaal hebben de BFTK niet gehaald. In plaats daarvan zegt het rijk toe dat er ‘online Friese vertalingen’ beschikbaar worden gemaakt. En: ‘De Friestalige poster voor in de stemhokjes wordt opgenomen in de kiesregeling.’

Skoft

Maar voordat de ondertekening kon plaatsvinden, kreeg minister Hugo de Jonge eerst een rondleiding bij het ROC van Firda. Op elke tussenstop, van de afdeling techniek tot verpleegkunde, maakte hij kennis met Friese woorden die waren uitgestald op tafel.

„Vertel eens, wat betekent skoft ?”

– „Pauze.”

„Ah, schaft! Ik ga het nooit vergeten.”

Zaamslag

Gevraagd naar zijn eigen ervaring met meertaligheid, vertelde De Jonge vervolgens dat hij vanaf zijn vijfde jarenlang in het Zeeuws-Vlaamse dorp Zaamslag woonde. „Ik sprak hartstikke Hollands, dat vonden ze toch wat arrogant.”

Maandenlang hield hij zich daarom stil, totdat hij zelf de streektaal onder de knie kreeg. „Hoe belangrijk taal is om bij de gemeenschap te horen, heb ik daar wel geleerd.”

De Jonge was op Firda vooral om zijn lof uit te spreken voor meertaligheid. „Taal is zoveel meer dan iets om in te communiceren. Misschien is het wel het belangrijkste onderdeel van je identiteit.”

Fritessaus

Niet veel eerder was de minister nog ontsnapt aan een aanval met een opengescheurd zakje fritessaus van McDonald’s. Die werd vanaf het open trappenhuis, die vol leerlingen stond, zijn kant op gericht.

In plaats van op de minister, kwam een flinke klodder van grote hoogte terecht op de bovenarm van schooldirecteur Michiel de Bruijn. „Het was een vlekje, voor de rest heb ik er nauwelijks iets van meegekregen. Welkom op het mbo, zou ik zeggen.”

Een beveiliger van de eigen opleiding wist de fritessausvlek met een doekje van zijn pak vegen. Er was weinig meer van te zien. „En ik vind het om eerlijk te zijn niet zo belangrijk. Volgens mij hebben we een prachtige middag.”