Pompeii blijft verrassen: tijdens nieuwe opgravingen zijn onderzoekers op een bouwterrein gestuit waar de bouwmaterialen en gereedschappen nog liggen zoals ze bijna 2000 jaar geleden door bouwvakkers zijn achtergelaten. Archeologen zijn opgewonden: het bouwterrein kan namelijk een schat aan informatie opleveren.
Het is het jaar 79 na Christus en de Vesuviusvulkaan barst uit. De nabijgelegen stad Pompeii wordt onder een dikke laag vulkanisch as en puin begraven. Tijdens latere opgravingen blootgelegde gebouwen en taferelen wekken de indruk dat de tijd hier heeft stilgestaan. En dat is in zekere zin ook zo; alles is er nog zoals het er op die ene, fatale dag in het jaar 79 was. In Pompeii worden tot op de dag van vandaag dan ook veel interessante vondsten gedaan die ons een uniek inkijkje geven in hoe de Romeinen in die tijd woonden, werkten en leefden.
Bouwterrein
Tot op heden is ongeveer 60 procent van het oude Pompeii opgegraven. Het betekent dat er hoogstwaarschijnlijk in de resterende 40 procent van de stad nog genoeg te ontdekken valt. En nieuwe vondsten, gedaan in een nog nauwelijks verkend deel van Pompeii, onderschrijven dat. In het deel van de stad, dat door archeologen aangeduid wordt als Regio IX, is tijdens nieuwe opgravingen namelijk een heus bouwterrein blootgelegd. Alles wijst erop dat hier tot op de dag van de vulkaanuitbarsting nog door bouwvakkers gezwoegd werd. Zo liggen er nog gereedschappen en bouwmaterialen – zoals tegels en stenen – klaar om door bouwvakkers gebruikt te worden.
Unieke vondst
Archeologen zijn opgewonden. Het is een unieke vondst die een schat aan informatie op kan leveren over hoe de oude Romeinen bouwden en renoveerden en welke materialen en technieken ze daarvoor gebruikten.
Cement
Zo geeft een eerste analyse van de teruggevonden bouwmaterialen bijvoorbeeld al meer inzicht in hoe de oude Romeinen cement maakten. Aangenomen werd dat ze – enige tijd voordat het cement op de bouwplaats nodig was – reeds ongebluste kalk mengden met water. Vervolgens werd veel later – pas kort voordat het cement daadwerkelijk op de bouw gebruikt zou worden – puzzolaan (zandachtig as) aan het mengsel toegevoegd. Maar de vondsten in Pompeii schetsen nu een heel ander beeld. Zo wijst alles erop dat de bouwvakkers de ongebluste kalk eerst mengden met puzzolaan en kort voordat ze het cement nodig hadden, pas water toevoegden. Dat lijkt een heel bewuste keuze te zijn geweest, zo stellen de archeologen. Ze wijzen er daarbij op dat bij het vermengen van ongebluste kalk en water, warmte ontstaat. Door het water kort voor het cement nodig was, toe te voegen, was het mengsel van kalk, puzzolaan en water nog warm, waardoor het sneller droogde.
Belangrijke inzichten
“Het is nog een voorbeeld van hoe de kleine stad Pompeii ons begrip van het grote Romeinse Rijk kan vergroten,” stelt Gabriel Zuchtriegel, directeur van het Archeologische Park van Pompeii. Nu lijkt de wijze waarop de oude Romeinen cement maakten en toepasten misschien niet zo heel interessant, maar dat is het wel. “Zonder cement zouden we noch het Colosseum, noch het Pantheon, noch de Thermen van Caracalla hebben gehad. De opgravingen die op dit moment in Pompeii gaande zijn, bieden ons de gelegenheid om bijna live te observeren hoe een bouwterrein in de oudheid functioneerde.”
Heel blok
De bouwvakkers lijken in het jaar 79 na Christus overigens niet in één huis bezig te zijn geweest, maar een heel huizenblok onder handen te hebben genomen. Zo werd er volop verbouwd in een bakkerij (zie kader), maar ook in een huis ten oosten daarvan. En ook in een groot huis ten zuiden van de bakkerij – dat tot op heden slechts deels is opgegraven – zijn nog te leggen tegels en vazen waarin de cement werd gemaakt, teruggevonden.
In de bakkerij in kwestie zijn behoorlijk wat bouwmaterialen teruggevonden. Zo stonden er bijvoorbeeld bouwmaterialen in de hal. Daarnaast ontdekten archeologen op één van de deurposten Romeinse cijfers, die met uitwisbaar steenkool waren genoteerd. Het lijkt te gaan om notities die betrekking hebben op de verbouwing. In de afgelopen maanden zijn in dezelfde bakkerij ook al andere interessante vondsten gedaan. Zo vond men er een kunstwerk waarop een focaccia en beker wijn stonden afgebeeld en een soort verkiezingsposters waarmee de bewoner mensen opriep om te stemmen op ene Rustius Verus. Ook zijn in de bakkerij eerder drie slachtoffers van de uitbarsting teruggevonden – twee vrouwen en een jongen. Zij stierven toen het dak van de bakkerij instortte.
Bevingen
De nieuwe opgravingen geven ons weer een heel nieuw inkijkje in het dagelijkse leven en werken van de oude Romeinen én hoe zij reageerden op de uitdagingen waar zij met name in het nabij de Vesuvius gelegen Pompeii mee te maken hadden. “Alles wijst erop dat ongebluste kalk gebruikt werd om muren te bouwen – iets wat we al langer vermoeden en wat de tijd die nodig was om nieuwe gebouwen neer te zetten, enorm verkort moet hebben, maar ook de renovatie van bestaande huizen die bijvoorbeeld door een aardbeving beschadigd waren geraakt, versnelde.” Dergelijke renovaties lijken in vrijwel geheel Pompeii aan de orde van de dag te zijn geweest. “Bijna overal was sprake van werk in uitvoering. Dus het lijkt erop dat na de grote aardbeving die in het jaar 62 plaatvond, de stad in aanloop naar de ramp van het jaar 79 nog met andere bevingen te maken kreeg.”
En ten slotte kunnen de vondsten ook nog implicaties hebben voor moderne bouwplaatsen, zo denkt Zuchtriegel. “Op dit moment werken we aan een netwerk van onderzoeksinstituten dat de bouwkennis van de oude Romeinen gaat bestuderen: misschien kunnen we van hen leren, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en het hergebruiken van materialen.”
