Nabestaanden willen verbod op zelfdodingspoeder Middel X

Volgens voorzitter Randy Knol van de stichting is de Nederlandse staat ‘medeschuldig aan de dood van burgers’ door verkoop van het middel jarenlang en nog steeds zonder ontheffing toe te staan. Ook zijn Nederlanders in gevaar gebracht en zijn mensen onvoldoende beschermd. ,,Tot 2017 was dit middel volledig onbekend als zelfdodingsmiddel. Sinds de Coöperatie Laatste Wil dit middel heeft aangeprezen, is het nu wereldwijd een probleem.”

Maandag staan zeven kopstukken van de Coöperatie Laatste Wil voor de rechter. Het gaat onder meer om oud-voorzitter Jos van Wijk en zijn compagnon Petra de Jong. Het Openbaar Ministerie (OM) bestempelt de groep als een criminele organisatie die behulpzaam is geweest bij zelfdoding met het Middel X. De organisatie bestrijdt dat. Ze vindt dat zij binnen de kaders van de wet is gebleven.

Middel X is een chemische stof die onder meer in laboratoria en de voedingsmiddelenindustrie veilig wordt gebruikt als conserveermiddel. Alleen in hoge concentraties is het dodelijk. Leveranciers hebben onderling met elkaar afgesproken dat ze het om die reden niet verkopen aan particulieren. Volgens Knol van Ximena’s Vlinder is dat niet voldoende. ,,Het is nog steeds heel gemakkelijk over de grens te bestellen en we kunnen er niets tegen doen. De vrije beschikbaarheid van dit middel verhoogt het aantal zelfdodingen. De overheid heeft de plicht burgers te beschermen. Mensen moeten alleen nog met een ontheffing aan deze stof kunnen komen.”

Doordat het middel nu niet verboden is, is er volgens Knol weinig te doen tegen sites die het toch aanbieden. In 2019 meldde hij al bij het OM dat een website twee gram in kluisjes verkocht. Pas toen er volgens Knol in 2022 een 33-jarige man stierf die het poeder in Nederland had gekocht, konden er strafrechtelijke stappen worden genomen. Nu loopt er een strafzaak tegen de beheerder van de website wegens hulp bij zelfdoding.

Uit cijfers van het Nationaal vergiftigingencentrum in het UMC Utrecht blijkt dat het aantal mensen dat afgelopen jaren Middel X heeft ingenomen sinds 2017 is toegenomen. Zeker vijftig mensen hebben zich hiermee vergiftigd, al is dit cijfer niet compleet. Het centrum ziet alleen meldingen van spoedgevallen waarbij artsen om informatie vragen wat ze nog kunnen doen.

Toxicoloog Antoinette van Riel vermoedt dat de toename verband houdt met de informatie die Coöperatie Laatste Wil over het zelfdodingspoeder heeft verspreid. Dat gebeurde voor het eerst in 2017. ,,In het jaar erna zagen we een opvallende piek. Tot 2017 kwamen vergiftigingen met dit middel nauwelijks voor.”

In 2021 maakte de Coöperatie bekend welke stof ze precies bedoelde met Middel X, waarna het vergiftigingencentrum een opmerkelijke verschuiving zag naar deze stof in de meldingen. Vorig jaar ging het om twaalf mensen, het jaar ervoor om zestien.

Volgens Van Riel stelt de Coöperatie Laatste Wil dat het gebruik van dit middel een humane methode is om te sterven, maar blijkt uit meldingen bij het centrum dat dit lang niet altijd zo snel en pijnloos verloopt. Middel X zorgt ervoor dat cellen in het lichaam geen zuurstof kunnen gebruiken, waardoor iemand uiteindelijk sterft. ,,Ik ken meldingen van mensen die nog een aantal uren leefden voordat ze stierven. Sommigen konden ook nog worden gered. Andere mensen waren nog uren bij kennis en er zijn gevallen bekend van mensen die aangaven dat ze spijt hadden omdat ze het in een opwelling deden maar daarna alsnog overleden”, zegt Van Riel.

Bovendien zijn volgens Van Riel de meeste mensen die zich vergiftigden onder de vijftig jaar en zitten er zelfs enkele twintigers en dertigers bij. ,,Niet de mensen die op leeftijd zijn en een doorleefde doodswens hebben.”

Een groep nabestaanden wil dat er een verbod komt om de verkoop van Middel X, maar Van Riel heeft haar bedenkingen. Volgens haar is dat praktisch niet uitvoerbaar. Het middel wordt ook gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie. ,,Je lost er niet zoveel mee op, maar je maakt het voor de industrie wel veel moeilijker om eraan te komen. Dat is ook weinig effectief. Er zijn heel veel chemische stoffen waar mensen dood aan kunnen gaan. De mensen die echt iets zoeken, vinden dan wel weer iets anders.”

Van Riel ziet meer in betere voorlichting. ,,Je moet vooral eerlijke informatie geven wat dit middel inhoudt en psychische hulp verbeteren om te voorkomen dat mensen deze middelen innemen.”