Nederland mag Schiphol niet laten krimpen zonder Europese toestemming, stelt adviseur Hoge Raad

De Hoge Raad buigt zich op dit moment over de krimp van Schiphol, waar het kabinet sinds 2022 voor ijvert. De luchthaven mocht wat Den Haag betreft niet langer 500 duizend vluchten per jaar uitvoeren, maar zou terug moeten naar 460 duizend. Een jaar later zou Schiphol verder moeten krimpen naar 452.500 vluchten per jaar. Aanleiding is toegenomen geluidshinder voor omwonenden.

Luchtvaartmaatschappijen, met KLM voorop, hebben die plannen bij de rechter altijd fel bestreden. Het conflict spitste zich toe op de vraag of de Nederlandse overheid wel het recht had een luchthaven te laten krimpen. Zij wijzen op Europese afspraken, de zogenoemde Balanced Approach-procedure, die stelt dat onder meer vliegmaatschappijen uitgebreid de kans moeten krijgen om alternatieven aan te dragen. Ook moet een land eerst toestemming van Brussel krijgen.

Onafhankelijk advies

De eerste rechterlijke uitspraak van de rechtbank Haarlem gaf de vliegmaatschappijen in april 2023 gelijk. Het kabinet had ‘niet de juiste procedure’ doorlopen. Maar het gerechtshof Amsterdam nam in hoger beroep een compleet tegenovergestelde positie in. Het kabinet hoefde niet eerst vliegmaatschappijen en Brussel te raadplegen, om te krimpen naar 460 duizend vluchten.

KLM en andere luchtvaartmaatschappijen gingen in cassatie bij de Hoge Raad, de hoogste rechter in Nederland. Die vraagt, voordat het zelf uitspraak doet, advies aan een zogenoemd advocaat-generaal. Dat zijn ervaren juristen, onder wie oud-rechters, die de Hoge Raad voorzien van onafhankelijk advies. De Raad mag dat advies naast zich neerleggen, maar in de praktijk wordt het vaak gevolgd.

De Nederlandse overheid mag Schiphol inderdaad niet zelfstandig doen krimpen, stelt de advocaat-generaal vrijdagochtend. Volgens de advies moet de Balanced Approach-procedure ‘worden gevolgd’. Het advies luidt dan ook om de eerdere uitspraak van het gerechtshof Amsterdam te vernietigen. Of de Hoge Raad het advies opvolgt, moet in de komende maanden blijken.

Washington en Brussel

Het advies is hoe dan ook een opsteker voor vliegmaatschappijen. Het stelt dat Nederland juridisch niet alle vrijheid heeft in het bepalen van de omvang van ’s lands grootste luchthaven. In de praktijk was dat in november 2023 al duidelijk geworden. Het kabinet maakte toen bekend dat het zijn krimpplan in de ijskast zette, na druk uit Washington en Brussel. De Verenigde Staten dreigden met represailles tegen KLM, als Nederland niet zou inbinden. Ook Europese Commissie dreigde met een strafprocedure.

KLM spreekt in een reactie van een ‘helder onderbouwd advies’ waar het zich ‘in kan vinden’. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil inhoudelijk niet reageren en zegt de uitspraak af te wachten. Dat geldt ook voor Schiphol, dat laat weten dat ‘het inmiddels ruim bekend is hoe we aankijken tegen de ontwikkeling van de luchtvaart’. Daarmee wordt gedoeld op het feit dat Schiphol pleit voor krimp van de eigen luchthaven en bovendien ijvert voor rigoureuze maatregelen, zoals een verbod op nachtvluchten.