Elk pondje gaat door het mondje, klinkt het vaak venijnig als het gaat om overgewicht. Maar dat is toch te simpel gedacht. Britse wetenschappers hebben nu twee genen ontdekt die de kans op obesitas misschien wel zes keer groter maken.
De zeldzame varianten van de genen BSN en APBA1 zijn de eerste aan obesitas gerelateerde genen waarbij het verhoogde risico pas optreedt als mensen volwassen zijn. Bovendien zijn er bijna nooit eerder genetische variaties gevonden met zoveel impact op het obesitasrisico.
Het Bassoon-gen
De onderzoekers van de University of Cambridge gebruikten de data van meer dan 500.000 mensen uit de UK Biobank voor iets dat exome-sequencing heet. Bij deze gentechniek worden alle eiwitcoderende regio’s van genen gesequenced. Sequencen is een techniek waarmee de code van het DNA wordt gelezen.
De Britten ontdekten dat genetische varianten van het gen BSN, ook wel bekend als Bassoon, het risico op obesitas kunnen verzesvoudigen. De genvariant zorgde ook voor een verhoogde kans op non-alcoholische leververvetting en diabetes type 2. De genvarianten van het Bassoon-gen komen voor bij 1 op de 6500 volwassenen, dus alleen al in het Verenigd Koninkrijk komt dit neer op zo’n 10.000 mensen.
Kijken naar taart
Sommige mensen lijken al dik te worden als ze alleen al naar een taartje kijken, zo zeggen we weleens. Dat is natuurlijk niet zo, maar het is wel al langer bekend dat er genen zijn die medebepalen waarom sommige mensen makkelijker aankomen dan anderen. Alleen was daar tot nu toe nog weinig duidelijkheid over.
Eerder onderzoek kwam uit bij enkele genvarianten, die al in de kindertijd effect hebben en werken via leptine-melanocortine dat in de hersenen een sleutelrol speelt bij de regulering van honger. Hoewel zowel BSN als APBA1 eiwitten in de hersenen coderen, is niet bekend dat ze betrokken zijn bij het leptine-melanocortine-pad. Daarbij worden ze ook niet gelinkt aan obesitas bij kinderen.
Nieuw mechanisme ontdekt
Daarom denken de onderzoekers, wier studie in Nature verscheen, dat ze mogelijk een nieuw biologisch mechanisme voor obesitas hebben ontdekt, anders dan die al bekend waren door eerder geïdentificeerde obesitasgenen. Waarschijnlijk spelen BSN en APBA1 een rol bij de transmissie van signalen tussen hersencellen en heeft veroudering effect op de mate waarin mensen met deze genvarianten honger onder controle kunnen houden.
Professor John Perry van Cambridge vertelt: “Deze bevindingen zijn opnieuw een voorbeeld van de kracht van grootschalig genetisch onderzoek om onze kennis van de biologische basis van een ziekte te vergroten. De genetische varianten die we in het BSN-gen vonden zorgen voor de grootste impact op obesitas, diabetes en leververvetting die we tot nu toe hebben gezien en tonen een nieuw biologisch mechanisme om honger te reguleren.”
Geweldig grote database
Doordat de onderzoekers toegang hadden tot de enorme database van de UK Biobank konden ze speuren naar zeldzame genvarianten die verantwoordelijk zijn voor onder meer obesitas. Omdat ze hun bevindingen graag breder wilden trekken, werkten ze nauw samen met AstraZeneca. Daardoor hadden ze ook de beschikking over data van mensen in Pakistan en Mexico. Dat is belangrijk, omdat de resultaten zo op meer mensen van toepassing zijn dan alleen op Europeanen.
Uiteindelijk moet de ontdekking leiden tot een betere behandeling van obesitas. “Grootschalige studies als deze versnellen het tempo waarin we nieuwe inzichten opdoen over de biologie van menselijke ziektes”, zegt genetisch onderzoeker Slavé Petrovski van AstraZeneca. “Door samenwerkingen tussen universiteiten en de industrie kunnen we wereldwijde datasets beter benutten en een genetische benadering toepassen op medicijnonderzoek. Zo gaan we ziektes steeds beter begrijpen, wat alleen maar fijn is voor patiënten.”
Nieuwe inzichten
Maar er is meer onderzoek nodig. “We hebben twee genen geïdentificeerd met varianten, die het meest diepgaande effect hebben op obesitas dat we ooit hebben gezien, maar misschien nog wel belangrijker: de variatie in het Bassoon-gen is gelinkt aan volwassen obesitas en geldt dus niet voor kinderen. Deze bevindingen geven ons daarom een nieuw inzicht in de relatie tussen genen, neurologische ontwikkeling en obesitas”, besluit professor Giles Yeo.
