Heeft de uitslag van de lokale verkiezingen gevolgen voor de landelijke politiek? En zo ja: welke?
"Ja, want de kaarten zijn nu opnieuw geschud. Zo is de AKP van president Erdogan nu niet langer de grootste partij van het land. Dat is sinds zondag de huidige oppositiepartij CHP. Daarnaast is er door de opkomst van de ultraconservatieve YRP nu een nieuwe derde partij in Turkije."
"Erdogan en zijn regering kunnen tot aan de landelijke verkiezingen in 2028 onder druk komen te staan. De CHP-burgemeesters van Istanboel en Ankara blijken onverminderd populair, waardoor ze in beeld komen als mogelijke presidentskandidaten. En de YRP heeft laten zien dat het mogelijk is om stemmen af te snoepen van de AKP."
"Het belangrijkste praktische effect van deze verkiezingen is dat Erdogan ervan doordrongen lijkt dat de aanpak van de torenhoge inflatie prioriteit moet hebben. De kiezers hebben duidelijk gemaakt dat ze er nu echt genoeg van hebben. Erdogan beloofde daarom direct na het bekend worden van de uitslag trouw te blijven aan de ingeslagen koers van zijn minister van Financiën. Zelfs als dit betekent dat de broekriem (opnieuw) moet worden aangehaald."
Verslaggever Nick Augusteijn
Nick Augusteijn werkt sinds 2017 voor NU.nl en is actief voor de algemene nieuwsredactie. Hij woont sinds 2011 afwisselend in Istanboel en Nederland. Hij deed onder meer verslag van meerdere Turkse verkiezingen en de aardbeving in 2023.
Welke gevolgen heeft de uitslag voor de internationale politiek?
"Weinig, want het ging bij deze stembusgang vooral over lokale kwesties. Wel hebben Erdogan en zijn AKP last gehad van de oorlog in Gaza. De president staat pal achter de Palestijnen in deze kwestie, maar ondertussen gaat de handel met Israël gewoon door. De YRP legde de vinger tijdens de campagne op de zere plek, en dat viel in de smaak bij ontevreden AKP-kiezers".
"Verder wil de Turkse oppositie de boodschap communiceren dat het resultaat van afgelopen zondag een aanknopingspunt kan zijn voor andere landen waar de bevolking gebukt gaat onder een autoritair regime. 'De afbraak van de democratie houdt hier op', zei de herkozen burgemeester van Istanboel, Ekrem Imamoglu."
Wat zijn de standpunten van de CHP? Wat zijn de verschillen met de partij van Erdogan?
"Dat is heel lastig om te zeggen, want bij lokale verkiezingen kunnen de standpunten verschillen per provincie, per stad en per deelgemeente. In Istanboel draaide de campagne vooral om wat er in de afgelopen vijf jaar is bereikt, ondanks dat Erdogan en zijn AKP de CHP-burgemeester Imamoglu tegenwerkten."
"In algemene zin is door de oppositie in de afgelopen jaren op lokaal niveau vooral gehamerd op opening van zaken, een einde aan vriendjespolitiek en meer ruimte voor groen en recreatie."
"De AKP van Erdogan zette dit jaar vooral in op ervaring. Die partij is groot geworden met zaken op orde brengen op lokaal niveau. Voor échte dienstverlening moet je bij de AKP zijn, was op veel verkiezingsposters te lezen."
Mochten Turken in het buitenland ook weer stemmen, zoals bij de presidentsverkiezingen?
"Kort antwoord: nee."
Leidt deze uitslag nu ook tot ander beleid op lokaal niveau, omdat sleutelposities in het bestuur niet langer door mensen van Erdogans AKP worden bezet? Of wordt ander lokaal beleid lastig, omdat de landelijke regering en Erdogan op hun plek blijven?
"Dat is natuurlijk nog even afwachten. Maar veel oppositiepartijen, of het nu de CHP, de YRP of de rechts-nationalistische IYI-partij is, hebben zich afgezet tegen de AKP. Ze zullen het als bestuurders dus ongetwijfeld anders willen doen dan hun voorgangers."
"Dat zal niet altijd even gemakkelijk gaan. In sommige steden en districten is een partij als de CHP al bijna vijftig jaar niet meer aan de macht geweest. En ergens iets ontmantelen betekent niet dat het ook zo weer kan worden opgebouwd. Laat staan dat het automatisch beter wordt."
"In plaatsen als Istanboel en Ankara ligt dat anders. Daar zijn CHP-burgemeesters niet alleen herkozen, ze hebben er nu ook een meerderheid in de gemeenteraad. Dit betekent dat ze effectiever te werk kunnen gaan en mogelijk meer successen kunnen behalen. Dat kan vervolgens weer afstralen op de reputatie van de CHP op landelijk niveau."
"Erdogan en zijn regering kunnen besluiten om CHP-bestuurders (of andere oppositiefiguren) tegen te werken. Dat is de afgelopen vijf jaar vooral in Istanboel gebeurd. Maar dat zal nu mogelijk averechts werken."
Turken vieren overwinning CHP na nederlaag Erdogans partij
Is het einde van het tijdperk-Erdogan in zicht?
"Voorlopig niet. Erdogan en zijn regering zitten sowieso nog tot en met de volgende verkiezingen in 2028 in het zadel. Er is ook geen enkele reden om aan te nemen dat hij opstapt na het resultaat van zondag. Al was het alleen maar omdat er geen logische opvolger klaarstaat."
"Maar het einde komt wel degelijk in zicht. Erdogan heeft tijdens de afgelopen campagne herhaald dat de lokale verkiezingen zijn laatste waren en dat hij in 2028 het stokje zal overdragen. Dat zal ook wel moeten, want in Turkije mag een president maximaal twee termijnen van vijf jaar krijgen. Erdogan is overigens al aan zijn derde termijn bezig, maar hij en zijn partij zeggen dat de teller is gereset in 2018, toen in Turkije een presidentieel systeem is ingevoerd."
"Maar Erdogan zei ook dat hij onder de huidige regels niet langer kandidaat kan zijn. Daarmee liet hij ruimte voor een eventuele grondwetswijziging die een herverkiezing mogelijk moet maken. Al lijkt zo'n poging niet heel kansrijk. Tot slot kan het parlement besluiten om vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Ook dan zou Erdogan weer een gooi naar het presidentschap kunnen doen. Maar dat lijkt op de korte termijn minstens zo onwaarschijnlijk als een grondwetswijziging."
"Het imago van de 'onoverwinnelijke' Erdogan heeft hoe dan ook een deuk opgelopen. Zijn AKP leek al wat langer kwetsbaar. Maar of het einde van het tijdperk-Erdogan echt in zicht is, hangt vooral af van welke mogelijke opvolgers er binnen de eigen gelederen komen bovendrijven. Daarvan zijn er nu nog niet heel veel."
NUjij: Uitgelichte reacties