Het boek ‘De man die dood moest’ is het verhaal van een rijke boef die na een moordaanslag ernstig gehandicapt in een rolstoel belandde, en al zijn geld kwijt raakte. Ronald van Essen was één van eerste xtc-producenten in de wereld. Hij verdiende vele tientallen miljoenen en moest dat een mislukte moordaanslag bekopen. Bij zo’n boektitel rijst de vraag: van wie moest Van Essen dan dood? Het antwoord in het boek is klip en klaar: Van Essen’s voormalige vriend en vastgoedhandelaar Wim Endstra was de kwade genius.

Door @Wim van de Pol

Schrijver Julian Pater kreeg het vertrouwen van Van Essen, en van Peter R. de Vries, die Van Essen na de moordaanslag heeft bijgestaan. In het boek baseert Pater zich onder meer op langdurige gesprekken met Van Essen, die door zijn letsel een deel van zijn hersenfunctie moet missen. Andere bronnen zijn Van Essen’s vrouw en een jeugdvriend, die met hem meegroeide in de criminaliteit.

Van Essen is sinds 1999 zwaar invalide na een mislukte moordaanslag. In 2018 strandden zijn pogingen om via de rechter geld te krijgen van Wim Endstra (die in 2004 werd doodgeschoten). Hij zegt tientallen miljoenen van de erven Endstra tegoed te hebben.

Het boek zet voor het eerst het hele relaas van Van Essen op een rij. Dat relaas bevat een aantal opmerkelijke en nieuwe details.

Flower power-scene

Ronald van Essen (1953) was een volksjongen uit de Amsterdamse Pijp die op 17-jarige leeftijd besloot de mavo te verlaten. Kratten sjouwen bij de supermarkt is al evenmin naar zijn zin. Tijdens zijn eerste echte baan, bij een textielfirma, kiest hij ervoor om een bestelbus te stelen en daarmee de inventaris met dure stoffen weg te halen. Zo wordt het stelen, inbreken, een jeugdinstelling, de flower power-scene en uiteindelijk de hasjhandel rond het Leidseplein. Van Essen is zuinig en zakelijk en gebruikt geen harddrugs, hij is uitermate geschikt voor de drugshandel.

Via een setje Deense toeristen ontstaat het plan hasj naar Denemarken te gaan vervoeren. En zijn vrouw Gaby neemt hem in 1983 een keer mee naar een vriend in Zandvoort.

Dat had ze misschien beter niet kunnen doen.

Snor en baard

De vriend bewoont in Zandvoort een tuinhuis bij het riante onderkomen van een zekere Wim Endstra. De familie Endstra is vermogend. Nadat Endstra’s opa profijtelijk collaboreerde met de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog stapte diens handelsfirma in het goederenvervoer. De familie werd steenrijk met de Armita spoorwagons.

Kleinzoon Wim was even oud als Van Essen. Hij droeg een snor en een baard en reed in Zandvoort zijn drie kinderen rond in een oude Opel. Voor het geld hoefde Wim het niet meer te doen. Toch zat Endstra toen al net zo diep als Van Essen in de hasjhandel.

Endstra was dol op zeilen en onderhield met zijn zeilboot een pendeldienst naar Engeland. In een verborgen ruimte laadde hij hasj op de heenweg en geld op de terugweg.

Rommy

Wim Endstra introduceert Van Essen bij wisselkantoren in het centrum van Amsterdam die in die tijd nog zonder vragen te stellen honderdduizenden aan drugsgeld aannemen.

De hasjhandel van Van Essen wordt steeds grootschaliger. Samen met Henk Rommy importeert hij grote partijen met vrachtwagens vanuit Marokko.

Van Essen “koopt” in die tijd op zeker moment Rommy vrij uit een Marokkaanse cel.

Convoy Vastgoed BV

De zakelijke verbinding tussen Van Essen en Endstra begint aan het einde van de jaren tachtig. Endstra zet een villa in Marbella, die voorheen in bezit was van een anonieme vennootschap van Van Essen in Gibraltar, op zijn naam. In 1987 richt Endstra zijn beruchte Convoy Vastgoed BV op. Van Essen beweert dat hij de naam heeft bedacht, als verwijzing naar de vrachtwagens met hasj die altijd in konvooi van drie van Marokko naar Nederland reden.

Endstra begon toen volgens hem zijn drugsgeld te investeren. Belangrijke stelling van Van Essen: Convoy Vastgoed zou in feite al vanaf die tijd grotendeels van hem en Endstra samen zijn geweest.

30 miljoen

Aan het einde van de jaren tachtig stapte Van Essen met zijn Rotterdamse kennis Ton van Dalen in de productie van xtc. In de jaren 1990-1992 overspoelen hun pillen (b.v. de befaamde “duifjes”) de markt in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk. De “eerste draai” van die pillen betekende een winst van meer dan 100 miljoen gulden.

De FIOD concludeerde naderhand dat Wim Endstra een rol had in het witwassen van dat xtc-geld. In 1992 doekte de politie “de xtc-bende” op, Endstra kwam er van af met een transactie, Van Essen ging voor jaren in de cel.

Endstra’s vermogen groeide in de jaren negentig door naar ruim 300 miljoen euro, deels door zijn eigen briljante wijze van zakendoen.

Maar hoeveel was nu het aandeel van Ronald van Essen in dat vermogen? Zeker 30 miljoen euro, schat Van Essen.

Onderbouwing

Het boek van Julian Pater bevat een onderbouwing van die claim, die is gebaseerd op tamelijk gedetailleerde aantekeningen die Van Essen maakte op een computer in de gevangenis. De recherche nam die floppy disks in beslag toen Van Essen verdachte werd in een nieuw drugsonderzoek.

Pater schrijft dat Van Essen enerzijds via Convoy bij Endstra belegde in vastgoed. Anderzijds ging er geld naar door Endstra weggestopte trustfondsen in Liechtenstein.

Klepper en Mieremet

Van Essen is niet lang na zijn vrijlating, met Kerstmis 1999, van achteren beschoten toen hij voor zijn huis aan de Amsterdamse Minervalaan in zijn auto zat. Die aanslag is nooit opgelost.

In het boek Holleeders Onderwereld is beschreven hoe uit de dossiers in het Holleeder-proces blijkt dat de recherche een aardig beeld had van wie de opdrachtgevers waren. Heineken-ontvoerder Cor van Hout was een van de getuigen die enkele dagen na de aanslag Wim Endstra aanwees als de opdrachtgever. De beruchte criminelen Sam Klepper en John Mieremet kwamen in beeld als de personen die de moord hadden uitgezet.

California Properties

Deze twee hadden geld ondergebracht bij Endstra en oefenden druk om controle te krijgen over Endstra’s vermogen. Enkele dagen voor de moordaanslag bemachtigde John Mieremet middels een bv van zijn vrouw voor een koopje aandelen in een gigantisch pakket aan onroerend goed van California Properties, een bv van Endstra.

Het boek versterkt dat beeld, en belicht een animositeit en een rivaliteit waarover nog niet eerder is gepubliceerd. Tussen Van Essen en Klepper en Mieremet waren al vanaf 1989 zware problemen gerezen.

Admiraal de Ruijterweg

In 1989 was er een schietpartij bij een berucht café op de hoek van de Admiraal de Ruijterweg in Amsterdam-West. Van Essen was daar sinds 1988 de eigenaar. Het lijkt een mislukte liquidatiepoging te zijn geweest op de twee “Joegoslaven” Milos “Bato” Petrovic en “Mikas” Vukmirovic. De twee worden gerekend tot de groep van drugshandelaar Klaas Bruinsma en meer in het bijzonder van diens kompanen Klepper en Mieremet.

Pistool

Tal van verwikkelingen leiden daarna tot een hoog oplopend conflict tussen Klepper en Mieremet, de Joegoslaven, en Van Essen, en een afpersing. Op zeker moment wordt Van Essen in het café op een stoel gezet terwijl een pistool naast zijn hoofd wordt afgevuurd.

Van Essen betaalt niet de “boete” van 1 miljoen gulden. Het café wordt wel gedwongen verkocht aan John Mieremet.

Peter R. de Vries

In 1999 vermoedde de politie dat de Joegoslaven en Klepper en Mieremet achter de moordaanslag op Van Essen zat. “Bato” Petrovic is vervolgd, maar werd (in 2012) vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs.

De recherche vermoedde ook dat Endstra samen met Klepper en Mieremet van de financiële claim Van Essen af wilde komen door hem te laten doodschieten.

Peter R. de Vries was hiervan ook overtuigd, zo vertelde hij als getuige in het moordproces tegen Willem Holleeder. Endstra zou zelfs betrokken zijn geweest bij de liquidatie van meerdere mensen. Een neef van Endstra verklaarde tegenover de recherche dat Willem Endstra liquidaties ‘financierde’. Een aangifte van Van Essen tegen de broer van Wim Endstra leverde niets op.

Slachtoffer

In de strafprocessen tegen Holleeder en het Passage-proces is Endstra door het Openbaar Ministerie vooral als slachtoffer van afpersing afgeschilderd.

Hoeveel er in 2004 nog over was van Endstra’s 300 miljoen euro is gissen. De erven Endstra hebben in 2015 voor 40 miljoen euro een schikking getroffen met het Openbaar Ministerie. Daarmee werd voorkomen dat de Endstra-bedrijven werden vervolgd voor witwassen en belastingontduiking (en niet geplukt middels een ontnemingszaak).

De erven Endstra ontkennen geld schuldig te zijn aan Ronald van Essen, en dat lijkt voor nu het laatste woord te zijn.

Zie eerdere verhalen over de claim van Ronald van Essen:

Hoe het OM Willem Endstra nooit vervolgde (#4 VIDEO)

Claim bij de erven van Willem Endstra (#3)

De aanslag op Ronald van Essen (#2)

Vriendschap, miljoenen, moordaanslag (#1)

Waarom werd de dood van Dokter XTC niet opgelost? (UPDATE)