Live: formatie kabinet 2024 | Informateurs zien 'cruciale' laatste week komen
PVV, VVD, NSC en BBB kunnen gaan onderhandelen over een kabinet, waarbij wordt gewerkt op basis van een regeerakkoord op hoofdlijnen. Dat schreef informateur Kim Putters in zijn eindverslag over de formatie aan de Tweede Kamer. Volg de laatste ontwikkelingen van de formatie in dit liveblog.
Verder lezen:
* Nieuws Geert Wilders wordt geen premier van een nieuw kabinet
* 24/7 op de hoogte Download onze mobiele app voor Android of Apple.
• Alleen voor abonnees Ook online toegang tot de Volkskrant, AD en 9 andere titels – zo werkt het
Live
Informateurs zien 'cruciale' laatste week komen
De laatste week van deze fase van de informatie zal 'cruciaal' zijn, zeggen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. De komende week gaat het Centraal Planbureau (CPB) 'flink wat maatregelen' doorrekenen en daarna moeten door PVV, VVD, NSC en BBB knopen worden doorgehakt, zeiden ze woensdag.
"We hebben met de fractievoorzitters afgesproken dat we de komende periode tot eind volgende week gebruiken voor de voorbereiding op alle onderwerpen en op de financiën voor de finale week van 6 mei," zei Van Zwol na een dag waarop volgens hem weer veel is gesproken over de financiën.
De partijen moeten het in de laatste week eens worden over een hoofdlijnenakkoord. Van Zwol zei er vertrouwen in te hebben dat ze eruit gaan komen, maar zegt ook dat "we nog een paar grote onderwerpen hebben die nog wel moeten worden afgerond. Of dat nou gaat om de woningbouw, de toekomst van de landbouw, van de agrarische sector."
In die laatste week verwacht Van Zwol de nodige 'discussies' tussen de onderhandelende partijen. Dan gaat het namelijk om het deels 'uitruilen' en 'zoeken naar samenhang' in het akkoord.
Volgens Dijkgraaf is het vertrouwen tussen de onderhandelaars de afgelopen weken gegroeid. "Zonder nou te zeggen dat het allemaal 100 procent is. Maar je merkt wel, ze snappen beter van elkaar hoe ze in het hele verhaal zitten."
Aan de onderhandelingstafel is nog niet gesproken over een premierskandidaat. Op 15 mei moet er een hoofdlijnenakkoord liggen. Daarna moet, als het allemaal goed loopt, een kabinet worden gevormd die het hoofdlijnenakkoord gaat uitwerken tot een regeerprogramma.
Directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau (CPB) voor aanvang van een gesprek met informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Beeld ANP PVV neigt naar steun wet middenhuur, formerende partijen verdeeld
De PVV gaat waarschijnlijk voor de wet van demissionair woonminister Hugo de Jonge stemmen waardoor honderdduizenden woningen in de vrije huursector in de middenhuur zullen vallen en daardoor een lagere huurprijs krijgen. De wet haalt het niet zonder steun van die partij.
PVV'er Barry Madlener 'denkt' dat zijn fractie de wet ook wil, maar wil dat eerst dinsdag met zijn fractiegenoten bespreken. Ook wil hij afwachten welke voorstellen om de wet aan te passen steun krijgen, iets waarover woensdag verder wordt gedebatteerd. Ook herhaalt Madlener dat de PVV minder migratie wil en meer bouw zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Daarnaast moet De Jonge goed in de gaten houden wat de gevolgen zijn van de wet en zo nodig ingrijpen als er nadelige gevolgen zijn. Maar tijdens de wetsbehandeling maandag spreekt Madlener de verwachting uit voor de wet te zullen stemmen.
Met de Wet betaalbare huur wil De Jonge de huurprijzen in de vrije huursector aan banden leggen. Partijen van links tot rechts zijn het erover eens dat die de afgelopen jaar veel te hard zijn gestegen. De Jonge wil onder meer het puntenstelsel waarmee nu de maximale huur in de sociale sector wordt bepaald uitbreiden, zodat meer woningen daaronder vallen. De huurprijs van naar verwachting 300.000 huizen zal dan gemiddeld bijna 200 euro per maand lager uitvallen. De maximale huurprijs voor het middensegment komt op ruim 1100 euro te liggen.
De wet verdeelt de vier partijen die nu onderhandelen over kabinetsdeelname. Naast de PVV neigt ook NSC naar steun, hoewel ook die partij kritisch is. Gevreesd wordt dat verhuurders door de lagere huuropbrengsten geen brood meer zien in verhuur en hun panden massaal zullen verkopen. Dat zal als gevolg hebben dat de huurmarkt nog krapper wordt. NSC wil van De Jonge perspectief voor verhuurders en beleggers. BBB en VVD zijn fel tegen het voorstel. Zij denken dat de wet zal leiden tot minder investeringen in de huurmarkt, met minder woningen tot gevolg.
Van der Burg: ‘Effect uitspraak over Wilders onderschat’
Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) zegt het effect te hebben onderschat van zijn uitspraak over PVV-leider Geert Wilders, die deze week leidde tot spanningen aan de formatietafel. Tijdens een interview in het radioprogramma Met het Oog op Morgen klonken evenwel geen excuses uit de mond van de VVD’er.
In een debat zei Van der Burg deze week het een ‘uitstekende keuze’ te vinden dat de onderhandelaars hebben besloten dat er geen kabinet-Wilders I komt. Wilders noemde hem daarop ‘eng mannetje, dat moet opkrassen’ in een tweet, waarop de andere formerende partijen later weer afkeurend reageerden.
“Nou ja, het ene effect schat je beter in dan het andere effect, zou ik maar zeggen,” blikt Van der Burg terug. Op de vraag of hij het achteraf gezien niet had moeten zeggen, antwoordt hij: “Dat weet ik niet. Het was niet nodig voor het debat.” De politicus zegt de komende dagen ‘op een aantal zaken’ terug te gaan kijken.
“Ik zei: ‘Ik heb begrepen dat de vier fractievoorzitters hebben gezegd dat er geen Wilders I komt. En dat vind ik een uitstekende keuze.’ Ik vind het ook goed dat ze alle vier in de Kamer blijven zitten,” legt Van der Burg de door Wilders gehekelde opmerking uit.
De staatssecretaris vindt het erbij horen dat Kamerleden en bewindslieden elkaar soms een beetje plagen, merkt hij daarbij op. Je moet het ‘een beetje leuk en interessant maken’ voor de mensen die de debatten volgen.
Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg op het Binnenhof.Beeld ANP Informateurs voorzichtig positief over chemie tussen partijleiders
De informateurs zijn toch nog voorzichtig positief over de chemie tussen de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB na een week van verwijten over en weer. "Als je het vergelijkt met vier weken geleden, dan denk ik: op onderwerpen vinden ze elkaar wel meer," aldus Elbert Dijkgraaf. Dat de onderhandelaars in de openbaarheid met elkaar discussiëren is volgens de informateurs van alle tijden. "Nu is dat via Twitter en tv. Vroeger was dat via de krant."
Geert Wilders liep maandag tijdelijk weg bij de onderhandelingen, naar eigen zeggen omdat hij ontevreden was over de voortgang op het thema asiel en migratie. Daarop zei Dilan Yesilgöz aan tafel bij talkshow Beau dat ze op dit punt juist 'richting consensus' bewogen. Ze voegde daaraan toe dat de wegloopactie van Wilders overkwam alsof het 'van tevoren bedacht' was.
Op woensdag haalde Wilders uit naar VVD-Kamerlid en demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel), toen die het een 'uitstekende keuze' noemde van de onderhandelaars dat er geen kabinet-Wilders I komt. De radicaal-rechtse politicus noemde Van der Burg op X een 'eng mannetje'.
Timmermans stelt formatiedeadline aan rechtse onderhandelaars: vóór 1 juni moeten ze eruit zijn
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans stelt een harde deadline voor de vier rechtse partijen. “Als PVV, VVD, NSC en BBB er op 1 juni niet uit zijn, moeten ze naar alternatieven kijken. Niet naar nieuwe verkiezingen.” Timmermans wil zelf pas aan tafel als VVD en NSC serieus met hem willen praten.
Lees hier het hele interview met de lijsttrekker van Groenlinks-PvdA.
Beeld ANP Formateurs: twittergedrag benoemd, maar geen regels afgesproken
Na opnieuw gedoe over een post van Geert Wilders op X, hebben de betrokkenen het er 'met z'n allen kort over gehad' aan de formatietafel. Dat zeggen formateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Wilders haalde woensdag in een tweet hard uit naar VVD'er Eric van der Burg. De vier formerende partijen hebben hun zegje erover gedaan, maar er zijn geen afspraken gemaakt.
Van Zwol: "Alle vier fractievoorzitters hebben benoemd wat er is gebeurd. Hebben benoemd wat ze ervan vinden. En hebben ook uitgesproken hoe ze daar onderling beter mee kunnen omgaan." PVV, VVD, NSC en BBB hebben volgens hem 'de bereidheid uitgesproken om onderling gewoon goed contact met elkaar te houden.' Of die uitgesproken bereidheid verder gedoe rondom uitingen op (sociale) media kan voorkomen, is niet duidelijk.
Nadat Van der Burg zijn blijdschap had uitgesproken dat er geen kabinet-Wilders zou komen, reageerde de PVV-leider fel op X. Hij noemde staatssecretaris en Kamerlid Van der Burg een 'eng mannetje,' en sprak zijn hoop uit dat hij 'snel opkrast.' VVD-leider Yeşilgöz was niet te spreken over die 'ongepaste' tweet. Ze baalt dat ze steeds moet reageren op ophef: "Dit moet echt ophouden."
Als de fractieleiders het onderwerp niet zelf hadden aangesneden, waren de informateurs er niet op eigen initiatief over begonnen, zegt Dijkgraaf desgevraagd. Hij vindt het in principe niet hun taak dit te bespreken. "Zolang wij constateren dat we over de inhoud kunnen praten en dat we het op een goede manier kunnen doen, is daar voor ons geen aanleiding toe."
Informateurs Dijkgraaf en van Zwol.Beeld ANP Timmermans gooit 'deur niet direct dicht' als formatieronde klapt
Frans Timmermans, de voorman van GroenLinks-PvdA, houdt de optie open om in gesprek te gaan over de formatie van een kabinet met de VVD. Dat meldt het programma Nieuwsuur na een gesprek met de partijleider. Mocht de formatiepoging tussen PVV, VVD, NSC en BBB mislukken en de partij van Dilan Yeşilgöz aankloppen, dan zal Timmermans 'niet meteen de deur dichtgooien'.
Voor de verkiezingen vond Timmermans het nog een 'ingewikkeld verhaal' om met de VVD in zee te gaan. Hij noemde daarbij vooral de onderlinge verhoudingen als belangrijke factor: hij zag samenwerking niet gebeuren als de VVD de grootste zou zijn. GroenLinks-PvdA is nu net één zetel groter dan de VVD. De afgelopen tijd maande hij de vier partijen aan de formatietafel vooral tot haast.
NSC-partijleider Omtzigt ziet vooruitgang aan formatietafel
Volgens NSC-partijleider Pieter Omtzigt wordt vooruitgang geboekt bij de onderhandelingen met PVV, VVD en BBB voor een nieuw kabinet. Dit zei hij na afloop van informatiegesprekken, na een etmaal waarin PVV-leider Geert Wilders op X van leer trok tegen uitlatingen van VVD-staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel). De leiders van VVD, NSC en BBB noemden die tweet ongepast.
Het leek de toch al broze verhoudingen tussen de onderhandelende partijen verder op scherp te zetten. Eerder deze week liep Wilders naar eigen zeggen boos weg toen er over een voorstel van de informateurs over een nieuw en streng migratiebeleid werd gesproken. De onderhandelingen werden daarna voortgezet, maar het onderwerp migratie is wel even geparkeerd.
Volgens Omtzigt zijn de vier partijleiders bezig om te kijken hoe de problemen van het land kunnen worden opgelost, zoals volkshuisvesting en bestaanszekerheid. "Het feit dat we hier zo intensief over spreken, wil zeggen dat we daar vooruitgang in maken."
Pieter Omtzigt.Beeld ANP Yesilgöz ergert zich aan post op X van Wilders: ‘Dit moet echt ophouden’
VVD-leider Dilan Yesilgöz is niet te spreken over een post op X van Geert Wilders, die daarin demissionair staatssecretaris Eric van der Burg beschreef als een 'eng mannetje'. Ook hoopte hij dat Van der Burg 'snel opkrast'. Wilders plaatste dit op X, omdat de staatssecretaris in een debat zijn blijdschap had uitgesproken dat er geen kabinet-Wilders 1 gaat komen.
Yesilgöz baalt dat zij telkens op ophef moet reageren en noemt de tweet van Wilders ongepast. "Dit moet echt ophouden," verzuchtte ze donderdag voorafgaand aan formatieonderhandelingen. Ze zei de zaak verder binnenskamers te willen bespreken met de PVV-leider. Of zij Van der Burg heeft aangesproken op zijn opmerking, wil ze niet zeggen. Ze had gewild dat Wilders haar had gebeld om zijn ongenoegen te uiten, in plaats van dat te delen op X.
Ook NSC-leider Pieter Omtzigt noemt de post van Wilders ongepast. Tegelijkertijd kan hij ook de opmerking van Van der Burg niet plaatsen. Omtzigt vindt het eigenlijk vooral tijdverspilling om te reageren op posts op X en uitspraken die politici tijdens debatten maken.
"Dat is niet mijn hoofdtaak. Mijn hoofdtaak is op dit moment om te kijken hoe we een nieuwe regering kunnen vormen. Op basis van het volwassen politiek beleid."
Wilders verdedigt dat hij slechts op 'een harde manier afstand nam' van de opmerking van Van der Burg. "En wat anderen daar dan weer van vinden, dat zal me worst zijn."
VVD-leider Dilan Yesilgöz.Beeld ANP Wilders ziet 'nog geen begin van overeenstemming' over asiel
De partijen aan de formatietafel hebben 'nog geen begin van overeenstemming' bereikt over asiel. Dat zegt PVV-leider Geert Wilders. Het onderwerp is woensdagochtend niet besproken, maar het ligt Wilders 'nog net zo zwaar op de maag; als eerder deze week, toen hij om die reden wegliep van de onderhandelingstafel.
Wilders heeft nog altijd de hoop dat zijn partij er met VVD, NSC en BBB uitkomt, ook over de forse beperking van de asielinstroom die hij zijn kiezers heeft beloofd. Maar echte voortgang ziet hij dus nog niet. De partijen spreken woensdag over andere onderwerpen, zoals goed bestuur en volkshuisvesting.
De informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf lieten dinsdagmiddag nog weten wel degelijk toenadering te zien tussen de vier onderhandelende partijen op onder meer asiel. Ook over twee andere onderwerpen waarover hun standpunten ver uiteen liggen, de landbouw en de overheidsfinanciën, zouden de partijen 'op grote delen elkaar echt naderen'.
Geert Wilders. Beeld ANP Socioloog Hein de Haas legt partijen uit hoe migratie werkt
In Hoe migratie echt werkt prikt migratiesocioloog Hein de Haas rechtse én linkse feitenvrije gedachtes over migratie door. De hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam pleit ervoor dat discussies over migratie worden gevoerd op basis van feiten, niet utopieën of luchtkastelen. Maandag schoof hij aan bij de informateurs en politici van PVV, NSC, VVD en BBB.
'Arbeidsmigratie kan volgens De Haas aan banden worden gelegd door de flexibilisering van de arbeidsmarkt terug te draaien. “Als je echt minder immigratie wil als politiek, dan zul je het minder makkelijk moeten maken om een wervingsbureau op te richten en tijdelijke contracten te stapelen.”
Veel banen zijn voor Nederlanders ‘onaantrekkelijk’ geworden, terwijl migranten dat werk wel willen doen omdat ze er meer mee kunnen verdienen. “Je kunt niet én een zeer welvarende economie met een hele flexibele arbeidsmarkt hebben én veel minder immigratie.” De politiek kan ‘niet de kool en de geit sparen’.'
Lees hier meer over de uitleg van de stand van het migratiedebat.
Wilders vroeg schorsing in 'stevig' asielgesprek aan formatietafel
PVV-leider Geert Wilders heeft tijdens een 'stevig' gesprek aan de formatietafel een schorsing gevraagd. Dat had vooral met de onderhandelingen over asiel en migratie te maken, zeggen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Berichten dat de PVV-voorman boos is weggelopen, spreken zij tegen. "Hij heeft een schorsing aangevraagd en heeft het pand op ordentelijke wijze verlaten."
Dat het gesprek is onderbroken betekent volgens de informateurs niet dat de onderhandelingen zijn vastgelopen. "We gaan met alle vertrouwen morgenochtend om half tien verder," aldus Van Zwol. Dijkgraaf: "Je moet af en toe eens even je knopen tellen. Dat hoort helemaal bij het onderhandelingsproces." Volgens een betrokkene liep Wilders wel degelijk weg uit onvrede over het voorliggende pakket, zoals De Telegraaf eerder meldde.
Op X lijkt Wilders dat te bevestigen: "Ik ben klaar met alleen maar concessies doen. Ze moeten nu leveren."
Het was de eerste keer dat PVV, VVD, NSC en BBB weer met zijn vieren aanschoven bij de informateurs sinds een extra ingelast overleg op woensdagavond. Op dat moment zou de informatie volgens mediaberichten uiterst stroef verlopen, hoewel de informateurs direct aangaven dat beeld niet te herkennen.
Wel is het logisch dat 'gegeven de financiën van dit land' en het voor veel partijen belangrijke asieldossier, de onderhandelingen over deze thema's pittige discussies opleverden. "Op een gegeven moment kom je op het punt dat je denkt van: jongens, kom je nu nog verder?" schetst Dijkgraaf de gesprekken van maandag.
Ze denken de dag erna wel weer goed door te kunnen, temeer omdat zowel de onderhandelende partijen als de informateurs zullen terugkomen met meer huiswerk. Van Zwol: "Een formatie slaagt niet alleen door te vergaderen. Maar die slaagt ook door even tijd te nemen om na te denken."
Geert Wilders (pvv) bij aankomst van de vervolggesprekken met de informateurs en de formerende partijen, 15 april.Beeld ANP Omtzigt sust op partijcongres zorgen over samenwerking met PVV
Pieter Omtzigt sust bij het eerste officiële congres van zijn partij NSC de zorgen van een deel van de leden over een samenwerking met de PVV. Een lid vroeg in een motie om zo min mogelijk concessies te doen aan de radicaal-rechtse partij van Geert Wilders. "Maakt u zich niet druk," zegt Omtzigt daarover. De partijleider belooft in een congreshal in Breda samen met de andere onderhandelaars 'vol voor het eigen gedachtegoed' te staan.
De NSC-leider noemt bestaanszekerheid, betere woningen en 'grip op migratie' als punten waar hij zich hard voor wil maken. Meer wil Omtzigt niet zeggen over de formatie, omdat radiostilte is afgesproken.
De indiener van de enige motie die kritisch is over een coalitie met de PVV heeft onvoldoende handtekeningen verzameld om die ter stemming te brengen tijdens het congres. Desondanks wordt de oproep omarmd door het bestuur, die deze ziet als een 'ondersteuning van de ingezette lijn'.
Pieter Omtzigt houdt een toespraak tijdens het ledencongres van Nieuw Sociaal Contract (NSC). Beeld ANP Formerende partijen willen nu geen nieuwe uitkoopregeling boeren
Piet Adema.Beeld ANP PVV, VVD, NSC en BBB willen dat demissionair landbouwminister Piet Adema tijdens de formatie niet met een nieuwe uitkoopregeling voor boeren komt. De partijen die onderhandelen over een mogelijke coalitie hebben hier Kamervragen over gesteld aan de minister. Het gaat om plannen die nog niet officieel zijn aangekondigd, maar al wel zijn gelekt naar de media.
Haagse bronnen meldden woensdag dat Adema werkt aan een opkoopregeling waar alle veehouders die dat willen voor in aanmerking komen. Hij hoopt zo de pijn te verlichten van strengere mestregels uit Brussel. Het plan moet nog verder worden uitgewerkt en daardoor is het nog niet duidelijk hoe duur het plan is. Maar de kosten kunnen volgens ingewijden tot in de miljarden lopen.
BBB-leider Caroline van der Plas maakte kort na de mediaberichten duidelijk dat ze niets ziet in de plannen. Ze noemde deze 'bizar' en 'onacceptabel' en vroeg Adema om opheldering.
Informateurs spreken lang met Pieter Omtzigt en gaan 'verder de verdieping' in
Pieter Omtzigt (NSC) vertrekt na de vervolggesprekken met informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol.Beeld ANP Informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf zeggen deze week 'verder de verdieping' te zijn ingegaan met de onderhandelende partijen PVV, VVD, NSC en BBB. "We proberen niet alleen de afzonderlijke puzzelstukjes te bespreken, maar ook een beetje te kijken hoe puzzelstukjes bij elkaar kunnen komen."
Omdat de 'eerste ronde' achter de rug is, is volgens Van Zwol sprake van een 'flexibele agenda'. Daarbij is het niet nuttig om voortdurend met z'n allen aan tafel te zitten. "Urenlang achterelkaar vergaderen is vaak niet zo productief," zei Dijkgraaf.
NSC-leider Pieter Omtzigt sprak donderdag een tijdlang afzonderlijk met de twee informateurs. Dijkgraaf: "We hebben een gesprek gehad om verder te peilen: hoe zit je in de wedstrijd? Wat zijn belangrijke dingen voor jou? Wat zijn dingen die je absoluut niet wilt?" Er was geen speciale reden om dat nu met Omtzigt te doen, zeggen de informateurs. De andere partijleiders komen ook nog aan de beurt.
Volgens BBB-leider Caroline van der Plas zijn de vier partijen 'goed op koers' met de coalitieonderhandelingen, ondanks dat de formatiepartijen nog geen gezamenlijke teksten op papier hebben staan. Dilan Yeşilgöz zei donderdagmiddag na afloop dat de gesprekken 'weer in goede sfeer verliepen'. De VVD-leider zegt 'goede hoop' te hebben. Ook Omtzigt was tevreden. "Zie ik er diep ongelukkig uit?", luidde de retorische vraag die Pieter Omtzigt van NSC terugvuurde op de vraag hoe de onderhandelingen verlopen.
Vrijdag zijn er geen onderhandelingen. De voorzitters van de Sociaal Economische Raad (SER), werkgeversorganisatie VNO-NCW en vakbond FNV komen dan op bezoek bij de informateurs. Die eerste is Kim Putters, de vorige informateur.
Formatiepartijen geven aan hoe ze hun plannen willen financieren
PVV, VVD, NSC en BBB, de vier partijen aan de formatietafel, hebben hun financiële huiswerk ingeleverd. Dat zeggen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf, die dat huiswerk gaan nakijken. Van de informateurs moesten de partijen aangeven welke plannen zij willen invoeren en hoe ze die willen financieren.
"Om die overheidsfinanciën goed in beeld te brengen, geven de partijen aan wat hun prioriteiten zijn bij de uitgaven én de lasten," aldus Van Zwol. De vier moeten vervolgens aangeven hoe zij die prioriteiten en eventuele 'extra wensen' willen betalen: waarop willen ze eventueel besparen, of zijn ze bereid de lasten voor burgers of bedrijven omhoog te gooien.
De informateurs benadrukken dat zijzelf niet gaan over de vraag of een nieuw kabinet zich aan de financiële regels houdt en binnen de kaders blijft. Van Zwol benadrukt wel: "stabiele overheidsfinanciën zijn belangrijk voor een stabiele economie."
Hoewel de partijen nu huiswerk hebben ingeleverd, is 'de puzzel nog lang niet gelegd', zegt de informateur. Deze bevat nog "vele stukjes". Donderdag praten de partijen door over de financiën.
Het plan van de informateurs was om een aantal hoofdthema's in de eerste twee weken kort te behandelen. Toch zijn er nog wel onderwerpen "waar we misschien ook na het weekend nog nader aandacht aan moeten besteden," aldus Van Zwol. Maar de informateurs hebben volgens Dijkgraaf "niet het gevoel dat we in een vertraging zitten. Wij proberen wel flexibel te zijn in onze planning." Op andere momenten kan het proces mogelijk juist sneller, denkt hij.
Beeld ANP Kort maar 'intens' gesprek over landbouw aan formatietafel
De formerende partijen hebben niet al te lang over de toekomst van de landbouw gesproken, maar het gesprek was wel 'intens', zegt informateur Elbert Dijkgraaf woensdag na afloop. "Dat moet ook bij dit onderwerp, dus dat was heel goed." De emotie die in de samenleving speelt op dit onderwerp, was volgens hem terug te voelen aan de formatietafel.
Vooral voor de BoerBurgerBeweging, de kleinste partij aan tafel, is het onderwerp van belang. "Dat was hier zonder meer duidelijk," zei Dijkgraaf. Volgens zijn collega-informateur Van Zwol krijgen de partijen 'voldoende ruimte' voor de onderwerpen waarop zij zich hebben geprofileerd naar de kiezer toe.
Het was geen overdreven emotioneel gesprek, aldus Dijkgraaf, die wel 'dezelfde emoties' voelde als wanneer hij 'bij een boer aan de keukentafel' zit. "Soms zeggen mensen wel eens van: die samenleving is zo gescheiden van de politiek. Nou, dat merken wij hier niet. Die zorgen van de samenleving zitten ook aan tafel en dat is goed."
Partijleiders krijgen ‘huiswerk’ mee van informateurs, onderhandelingen ‘later deze week’ verder
De onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB hebben ‘huiswerk’ meegekregen van de informateurs waar ze verder mee aan de slag kunnen. Dat zei PVV-leider Geert Wilders dinsdagochtend na een overleg van een krap uur. NSC-leider Pieter Omtzigt sprak van ‘een aantal taken’, onder meer over financiën, maar wilde er verder niets over kwijt.
Het is nog niet bekend wanneer de onderhandelingen weer verder gaan onder leiding van Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol. Volgens Wilders is dat ‘later deze week’.
Dinsdag zal het niet meer zijn, omdat de betrokken fractievoorzitters een debat moeten voorbereiden over mogelijke Russische beïnvloeding van Europese en mogelijk Nederlandse politici. Dit begint later in de middag en zal waarschijnlijk de hele avond duren.
Geert Wilders (PVV) en Pieter Omtzigt (NSC) voor aanvang van de ontvangst door informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol voor de vervolggesprekken van de formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Beeld REMKO DE WAAL / ANP Informateurs dringen soms aan: laten we nu keihard onderhandelen
Het is wel de bedoeling dat het af en toe schuurt aan de formatietafel, vinden informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol. Zij dringen er dan ook af en toe op aan dat de partijleiders en andere onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB hun ongezouten mening geven over elkaar.
“Dan stellen we soms heel expliciet de vraag: laten we nu eens even keihard onderhandelen. Geef nou eens even heel scherp aan wat je hebt gehoord van de ander wat je helemaal niks vindt,” aldus Dijkgraaf.
Hij ziet ‘enige opbouw’ in hoe stevig er wordt onderhandeld. En dat stimuleert het informateursduo ook, zegt Dijkgraaf zelf. “Want het is geen liefdadigheidsclub.” Hij is ‘blij als het er scherp aan toe gaat’. De partijen zitten immers niet aan tafel om alleen maar vrienden van elkaar te zijn. “Je moet echt goed van elkaar weten wat je wel en niet wil.”
Hij geeft aan dat de partijen steeds kort maar krachtig overleggen over bepaalde onderwerpen. De onderhandeling over infrastructuur op woensdagochtend duurde bijvoorbeeld maar een uurtje. Het overleg over ‘goed bestuur’ duurde wat langer.
Informateurs hebben volgende week beter zicht op ‘totale puzzel’
Informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf bespreken deze en volgende week nog kort de dertien hoofdonderwerpen met de formerende partijen. Aan het einde van die week verwachten de informateurs duidelijk te hebben op welke onderwerpen de formerende partijen het verst uit elkaar liggen. Dan zullen ze ‘zicht krijgen op die totale puzzel’, aldus Dijkgraaf.
Woensdag praat het nieuwe informateursduo met de partijen over goed bestuur en infrastructuur, volgende week komen thema's als zorg en migratie aan bod.
Het is volgens de informateurs niet noodzakelijk de bedoeling dat de lastigste onderwerpen op het laatste moment aan bod komen. Zo spraken de twee dinsdagochtend met PVV, VVD, NSC en BBB over onderwijs. “Daar komen ook lastige dingen voorbij. We moeten ook alle onderwerpen af.” Specifiek gaat het daarbij om de onderwerpen die voormalig informateur Kim Putters in zijn verslag noemde: asiel en migratie, stikstof, bestaanszekerheid, zorg, volkshuisvesting, goed bestuur, veiligheid, financiën, de rechtsstaat en internationaal en vestigingsklimaat.
Daar zijn de thema’s infrastructuur, onderwijs en klimaat en energie aan toegevoegd.
Informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf na afloop van de formatiedag. Beeld ANP Partijen praten aan formatietafel over wonen, na gesteggel Wilders en Yesilgöz
De vier onderhandelende partijen praten aan de formatietafel over volkshuisvesting. Maandagochtend kwamen de leiders en enkele fractiespecialisten van PVV, VVD, NSC en BBB bijeen bij informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf.
De eerste volle week van inhoudelijke onderhandelingen tussen de vier partijen volgt op onenigheid over de overheidsfinanciën. VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde het in WNL op Zondag een 'feit' dat er bezuinigd moet worden. PVV-voorman Geert Wilders gaf snel aan daar niets van te willen weten. 'Yesilgöz begint de onderhandelingen op TV,' reageerde hij op X.
Yesilgöz en Wilders liepen door naar de kamer waar wordt overlegd, terwijl NSC-leider Pieter Omtzigt de pers te woord stond. Die wilde niet reageren op de woordenwisseling. "Ik ga er nu even helemaal niks over zeggen." Ook Caroline van der Plas (BBB) ging er niet op in. "Geen idee," zei zij op vragen van de pers. "Dat moet u aan hen vragen. Ik doe er niet aan mee."
Geert Wilders (PVV) en Pieter Omtzigt (NSC) voorafgaand aan een gesprek met informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Beeld ANP PVV en VVD ruziën al voor onderhandelingen over bezuinigingen
Wat de VVD betreft staat al vast dat er de komende jaren fors moet worden bezuinigd. "Dat is een feit," zei partijleider Dilan Yesilgöz in WNL op Zondag. Maar de PVV, waarmee de liberalen onderhandelen over een nieuw kabinet, wil daar niets van weten. 'Niks is nog een feit,' reageert PVV-voorman Geert Wilders op X.
'Yesilgöz begint de onderhandelingen op televisie,' stelt Wilders vast. Hij wijst erop dat de partijen pas maandag voor het eerst om tafel gaan om het echt over de inhoud te hebben. Toch neemt Wilders daar zelf ook alvast een voorschot op door te zeggen 'dat de PVV lastenverlichting wil voor de burgers'.
Twitter bericht wordt geladen...
Het is niet de eerste keer dat Wilders en Yesilgöz, die al sinds de verkiezingen in november om tafel zitten over de vorming van een rechts kabinet, elkaar in talkshows en op social media de maat nemen. De vorige informateur Kim Putters merkte in zijn eindverslag op dat meer terughoudendheid het onderling vertrouwen wellicht ten goede zou komen.
Samen met NSC en BBB praten de twee partijen vanaf maandag verder, onder leiding van de nieuwe informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Duidelijk was al dat de overheidsfinanciën een potentieel struikelblok vormen. Er liggen dure plannen op tafel, maar van de vier partijen liet alleen de VVD haar verkiezingsprogramma doorrekenen door het CPB.
Informateurs spreken donderdag met leiders VVD, PVV, NSC en BBB
Kamervoorzitter Martin Bosma overhandigt nieuwe informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol hun opdracht voor het voortzetten van de gesprekken over de kabinetsformatie. Beeld ANP De pas aangewezen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf gaan donderdag voor het eerst in gesprek met de partijleiders van VVD, PVV, NSC en BBB. Ze gaan dan samen 'goed kijken naar de werkafspraken' over de kabinetsonderhandelingen die de komende weken gaan plaatsvinden, zegt Van Zwol. Daarbij zullen ze ook bespreken welke onderwerpen als eerste aan bod komen.
"We zijn nog een beetje aan het bijkomen van de verrassing dat wij het geworden zijn," zegt Dijkgraaf na een eerste kennismakingsgesprek in de Tweede Kamer. De nieuwe informateurs zeggen het beiden belangrijk te vinden dat er snel een kabinet komt.
Henri Bontenbal is 'er niet blij mee' dat zijn partijgenoot Van Zwol informateur is geworden, liet hij eerder weten. De CDA-leider heeft namelijk liever niet dat een partijgenoot een kabinet met de PVV mogelijk maakt. "Ik sta hier als informateur, niet als lid van een politieke partij," zegt Van Zwol wanneer hem hiernaar wordt gevraagd.
De informateurs zeggen dat ze veel door moeten spreken in de acht weken die ze van de Tweede Kamer hebben gekregen voor hun opdracht. "Vandaar ook met z'n tweeën," zegt Van Zwol. Ze willen desalniettemin proberen vroeger klaar te zijn, lieten ze eerder weten aan Kamervoorzitter Martin Bosma.
Van Zwol en Dijkgraaf praten donderdagochtend ook met hun voorganger Kim Putters. Aan het eind van de middag zullen ze de pers te woord staan over hun opdracht.
Europese familie VVD en D66: niet samenwerken met radicaal-rechts
De Europese partij waar VVD en D66 toe behoren roept haar leden op niet samen te werken met radicaal-rechtse partijen. De liberalen moeten het zogeheten cordon sanitaire volhouden, vinden ze. Zowel in het Europees Parlement als in nationale parlementen.
De Europese liberalen van ALDE tellen zowel D66 als de VVD in hun gelederen. Dat de VVD in Den Haag onderhandelt over een nieuwe regering met de PVV leidt er al langer tot ongemak. De VVD-voorman in het Europees Parlement, Malik Azmani, liep in januari het voorzitterschap van de liberale fractie mis door onvrede over de formatie met de PVV van Geert Wilders.
Bij de aftrap van hun campagne voor de Europese verkiezingen hebben de leden van ALDE zich woensdag uitgesproken vóór een 'cordon sanitaire', het uitsluiten van uiterst rechtse partijen. Wie daar precies onder vallen is onduidelijk. In Frankrijk en België gaat het doorgaans om Wilders' bondgenoten Rassemblement National en Vlaams Belang, waarmee hij in Brussel één fractie vormde.
ALDE spreekt verder uit dat liberalen niet de "nationalistische en eurosceptische oplossingen" van de rechterflank over moeten nemen, maar juist "de zegeningen van diversiteit, inclusie en internationale samenwerking" moeten benadrukken. De oproep was mede het initiatief van D66.
ALDE maakt een belangrijk deel uit van de liberale Renew-fractie, de twee-na-grootste in het Europees Parlement. Renew is een van de middenpartijen waarop de Europese Commissie de afgelopen jaren leunde.
Van der Plas hoopt dat er voor de zomer een kabinet is
BBB-leider Caroline van der Plas waarschuwde bij de algemene ledenvergadering alvast voor de compromissen die de partij zal moeten sluiten in de formatie.Beeld ANP BBB-leider Caroline van der Plas hoopt dat er voor de zomer een nieuw kabinet is. Ze waarschuwde de leden tijdens de algemene ledenvergadering in Nieuwegein ook alvast voor de compromissen die de BoerBurgerBeweging zal moeten sluiten in de formatie.
"Ik hoop wel dat we voor de zomer een kabinet kunnen formeren en ik heb daar vertrouwen in," zei Van der Plas, die benadrukte ‘heel constructief’ aan de formatietafel te zitten. De PVV, VVD, NSC en BBB praten al een paar maanden over de vorming van een rechtse coalitie.
Deze week kwam het eindverslag van informateur Kim Putters, die pleit voor een extraparlementair 'programkabinet'. Woensdag bespreekt de Tweede Kamer het eindverslag. Van der Plas verwacht dat de formatiegesprekken volgende week verder zullen gaan.
De BBB-leider zegt ook dat ze eventuele nieuwe verkiezingen helemaal niet ziet zitten. Ze zou dat een ‘enorme flater’ vinden en noemde het een ‘grote schande’ als de partijen het daarop aan laten komen. "Dat kun je niet maken."
Ze zei ook dat de BBB niet alles zal binnenhalen wat ze wil, en vroeg de leden om begrip voor het feit dat er een middenweg moet worden gezocht. "Er zullen dingen komen waarvan wij als BBB gaan zeggen: hier moeten wij even loslaten."
Timmermans ziet een gewoon meerderheidskabinet
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) geeft een reactie op het eindverslag van informateur Kim Putters.Beeld ANP PVV, VVD, NSC en BBB gaan gewoon een meerderheidskabinet vormen, zegt GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans. Informateur Kim Putters stelt voor een 'programkabinet' te vormen. "Je kan het beestje noemen zoals je wilt, maar het blijft gewoon een meerderheidskabinet," aldus Timmermans.
Volgens Timmermans is er een andere naam opgeplakt omdat het kennelijk 'ongemakkelijk' is voor VVD en NSC dat ze samen in een kabinet gaan zitten met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders. "Ze gaan gewoon een meerderheidskabinet vormen met Wilders," aldus de linkse leider.
Het nieuwe kabinet moet gaan werken met een beperkt regeerakkoord. Daar gelooft Timmermans weinig van. Dat hoort hij al jaren en altijd wordt het uiteindelijk een heel gedetailleerd akkoord. Hij denkt dat het niet eenvoudig zal worden voor de vier partijen om overeenstemming te bereiken over de financiële kaders.
Timmermans gelooft ook niet dat er veel ruimte zal zijn voor andere fracties om via de 'wisselende meerderheden' waar Putters in zijn verslag over spreekt hun eigen punten binnen te halen. Hij ziet dan ook geen rol voor zijn eigen partij. "Wij gaan Wilders niet aan meerderheden helpen".
Putters: Vier partijen kunnen tot akkoord op hoofdlijnen komen
PVV, VVD, NSC en BBB kunnen gaan onderhandelen tot een kabinet waarbij gewerkt wordt op basis van een regeerakkoord op hoofdlijnen. Dat schrijft informateur Kim Putters in zijn eindverslag over de formatie aan de Tweede Kamer.
Lees hier meer over het zogeheten 'programkabinet'waar informateur Putters vanmiddag bij de presentatie van zijn eindrapport over sprak.
Yeşilgöz: met elkaar afgesproken in de Kamer te blijven
Dilan Yesilgoz (VVD) verlaat het formatiegebied in de Tweede Kamer. Beeld ANP De vier onderhandelende fractievoorzitters hebben ‘in goed overleg met elkaar afgesproken’ in de Tweede Kamer te blijven om een extraparlementair kabinet mogelijk te maken. Dat zei VVD-leider Dilan Yeşilgöz donderdag. "Voor mij is nu het allerbelangrijkste dat we eindelijk aan de slag gaan met de inhoud."
Wat een premierschap van Geert Wilders betreft, zei Yeşilgöz: "Vanuit ons was er geen blokkade, maar ook niet een automatisch akkoord."
Wilders over opgeven Torentje: ‘Unfair en staatsrechtelijk onjuist’
Geert Wilders (PVV) komt aan in het formatiegebied in de Tweede Kamer. Beeld ANP PVV-leider Geert Wilders kreeg alleen van BBB volmondige steun om premier te worden van een kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB.
Wilders vindt dat hij recht heeft op het Torentje. "We zijn de grootste partij geworden. Ik vind dat ik premier had moeten worden. Dat dat niet afgepakt kan worden.” Maar, erkende Wilders, daar heeft hij wel steun voor nodig en die kreeg hij niet.
"Uiteindelijk moet je de keuze maken: kies je voor je eigen positie of het landsbelang? Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Hoeveel pijn het ook doet en hoe onrechtvaardig ik het vind.” Wilders noemde het ook ‘staatsrechtelijk onjuist’. "In beginsel vind ik dat de leider van de grootste partij ook de premier moet leveren.”
Informateur Putters biedt Tweede Kamer eindverslag aan
Informateur Kim Putters staat de pers te woord na afloop van een formatiebijeenkomst op defensielandgoed De Zwaluwenberg. Beeld ANP Informateur Kim Putters presenteert donderdag zijn eindverslag aan de Kamer. Belangrijke conclusies daarvan zijn al uitgelekt. Hij zal adviseren in een volgende fase te kijken naar een extraparlementair kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB.
Zo'n bijzonder kabinet zal niet geleid worden door de leider van de grootste partij, Geert Wilders van de PVV. Die gaf woensdag toe dat de andere partijen waarmee hij onderhandelt als eis hebben gesteld dat hij geen premier wordt.
Bij een extraparlementair kabinet is de afstand tussen kabinet en Kamer groter. Vooral de NSC pleit voor deze variant. Er zal een beknopt regeerprogramma komen. De bedoeling is wel dat alle vier partijen ministers kunnen aandragen. De fractieleiders blijven in de Kamer.
Putters bereikte deze week een doorbraak in de onderhandelingen. Dat gebeurde tijdens een bijeenkomst maandag en dinsdag met Geert Wilders, Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) op landgoed De Zwaluwenberg bij Hilversum.
Donderdagochtend komen de vier partijleiders nog een keer langs bij Putters. Aan het eind van de middag biedt de informateur zijn eindverslag aan de Tweede Kamer aan. Volgende week woensdag debatteert de Kamer dan over het verslag.
Het zullen nog lastige onderhandelingen worden over de vorming van een kabinet, want de partijen hebben grote meningsverschillen over zaken als financiën, klimaat, EU en Oekraïne. Dat werd woensdagavond nog weer eens duidelijk toen bij een fel debat over aanschaf van nieuwe onderzeeboten PVV en BBB tegenover VVD en NSC stonden.
Wilders wordt geen premier, partijen wel eens over rechtse samenwerking
Geert Wilders wordt geen premier van een nieuw kabinet. Zijn PVV gaat verder praten met VVD, NSC en BBB over de vorming van een nieuw kabinet. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moest hij wel afzien van zijn ambitie om in het Torentje te komen. Lees verder.
Partijen praten tweede dag op landgoed over coalitie
Caroline van der Plas vertrekt na afloop van een formatiebijeenkomst op defensielandgoed De Zwaluwenberg, 12 maart 2024. Beeld SEM VAN DER WAL / ANP PVV, VVD, NSC en BBB praten dinsdag voor een tweede dag op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum over een nieuw kabinet. De tijd dringt want informateur Kim Putters moet donderdag zijn eindverslag inleveren bij de Tweede Kamer.
Toen ze maandagmiddag aankwamen, wilde alleen Pieter Omtzigt (NSC) iets kwijt. Het is 'de bedoeling' dat er stappen worden gezet, zei hij. Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD) en Caroline van der Plas (BBB) hielden de kaken op elkaar. Een aantal partijleiders blijft overnachten.
Donderdag deadline
Het is voor het eerst sinds Putters begon dat de vier partijleiders samen om tafel zitten. De verhoudingen waren verstoord nadat Omtzigt begin vorige maand de onderhandelingen onder de vorige informateur Ronald Plasterk voortijdig had verlaten. Dat leidde tot onmin bij de andere drie partijen.
Putters wil op het landgoed van het ministerie van Defensie 'in alle rust en vertrouwelijkheid' kunnen praten met de vier leiders. PVV, VVD en BBB hebben al aangegeven in een nieuwe fase verder te willen praten over een nieuwe coalitie. Het is vooral NSC dat ze moeten overhalen.
Vorige week zei de informateur 'dat er nog heel wat te overbruggen valt'. Omtzigt gaf eerder aan dat wat hem betreft er twee opties zijn voor een nieuw kabinet: gedogen of een extraparlementair kabinet. Over die laatste variant moet Putters in zijn eindverslag meer duidelijkheid geven.
Putters rondt formatieronde af met overleg op De Zwaluwenberg
Geert Wilders arriveert op defensielandgoed De Zwaluwenberg. Beeld ANP Het landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum is van maandagmiddag tot en met dinsdagochtend het toneel van nieuw overleg tussen de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB.
Informateur Kim Putters heeft Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) uitgenodigd om in de villa ‘in alle rust en vertrouwelijkheid’ te spreken over zijn bevindingen en opties voor een nieuw kabinet. Putters sprak het viertal nog niet eerder in gezamenlijkheid, maar alleen individueel of in koppels.
Dit keer schuiven geen secondanten aan. Vooralsnog is er ook geen persmoment voorzien. Het overleg begint rond 15.00 uur, de eindtijd is niet duidelijk. Dinsdagochtend is een laatste overleg gepland.
Donderdag deadline
Als het meezit en de onderhandelaars het eindverslag van Putters snel goedkeuren, kan er deze week nog over het verslag gedebatteerd worden. Donderdag is Putters deadline, als hij het verslag die dag indient, vindt het debat volgende week pas plaats.De informateur heeft naar eigen zeggen nog geen slotconclusie getrokken, zoals eerder in media is gemeld. Putters benadrukte vrijdag dat er echt nog gesprekken noodzakelijk zijn.
Putters wil vier partijen maandag en dinsdag in alle rust spreken
Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgoz (VVD), Mona Keijzer (BBB), Fleur Agema (PVV) en informateur Ronald Plasterk in de tuin van het landgoed De Zwaluwenberg eerder dit jaar.Beeld ANP Kim Putters wil onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB maandag en dinsdag 'in alle rust en vertrouwelijkheid' spreken op het landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum. Daarom is de informateur niet van plan om die dagen vragen van journalisten te beantwoorden. "We zitten echt een paar stappen voor mijn deadline en de eindstreep," verdedigt hij zijn keuze.
De informateur komt uiterlijk volgende week donderdag met zijn eindverslag. Aan het begin van de week heeft hij voor het eerst een gezamenlijk gesprek met de vier leiders van de partijen. Tot nu toe heeft hij de onderhandelaars alleen individueel of in koppels gesproken. De keuze om nu pas een gezamenlijk gesprek te organiseren, past in het plan dat Putters voor zichzelf heeft gemaakt om in korte tijd 'een vruchtbare politieke samenwerking' in gang te zetten.
De slotconclusie dat de vier partijen verder kunnen onderhandelen om een kabinet te vormen, wil Putters nog steeds niet trekken. "Daar heb ik ook echt nog een aantal gesprekken voor nodig met de fractievoorzitters." Hij denkt dat de kans op slagen groter is als dat gebeurt buiten de hectiek van het Tweede Kamergebouw, waar zijn werkkamer is en hij de onderhandelaars normaal gesproken uitnodigt.
Hoe de onderlinge chemie is en de verhoudingen liggen aan de formatietafel, wil Putters omwille van vertrouwelijkheid niet zeggen. Hij belooft hier meer over te zeggen in zijn verslag.
Leiders VVD, PVV, NSC en BBB spreken maandag op De Zwaluwenberg
De onderhandelaars van VVD, PVV, NSC en BBB komen maandag vrijwel zeker bijeen op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum om te praten over de vorming van een nieuw kabinet. Dat melden meerdere Haagse bronnen. Het wordt de eerste keer dat de vier partijen onder begeleiding van Kim Putters samen in gesprek gaan. Tot nu toe hebben fractieleiders in duo's of alleen gesprekken gevoerd met de informateur.
Wat VVD-leider Dilan Yesilgöz betreft, kunnen de inhoudelijke onderhandelingen met de vier partijen beginnen, zei ze vrijdagochtend. Ze denkt dat het moet lukken om voor de zomer een kabinet op het bordes te krijgen.
Donderdagavond ontstond onduidelijkheid over de status van de onderhandelingen. Verschillende media berichtten dat de vier partijen met elkaar willen onderhandelen en dat NSC bereid is om ministers te leveren aan een eventueel extraparlementair kabinet. Putters ontkende dat weer.
'Naar aanleiding van berichtgeving van vanavond, waarin gesuggereerd wordt wat de conclusie van deze informatieronde zou zijn, meldt de informateur dat deze suggestie onjuist is en dat de gesprekken met PVV, VVD, NSC en BBB nog gaande zijn,' schreef Putters donderdag op X. Geert Wilders (PVV) en Pieter Omtzigt (NSC) verwezen op hun beurt naar dat bericht door het opnieuw te plaatsen op hun eigen X-account.
De partijleiders hebben in januari ook al gesprekken met elkaar gevoerd op De Zwaluwenberg, onder leiding van toenmalig informateur Ronald Plasterk.
Informateur Kim Putters.Beeld ANP Informateur verwacht extra gesprekken nodig te hebben
Informateur Kim Putters verwacht begin volgende week nog een aantal gesprekken te voeren met de fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB. "We zijn onderweg en ik denk ook dat er nog heel wat te overbruggen valt," zei hij na een dag schrijven aan zijn eindverslag. De partijleiders zijn gevraagd maandag en dinsdag tijd vrij te houden om te kunnen overleggen, meldt een betrokkene.
Omdat de gesprekken nog lopen, wil Putters nog geen conclusies trekken. Berichtgeving in media donderdagavond dat de vier partijen verder willen onderhandelen met elkaar, en dat NSC toch bereid is om ministers te leveren aan een eventueel extraparlementair kabinet, leidde tot een opmerkelijke tweet. 'Naar aanleiding van berichtgeving van vanavond, waarin gesuggereerd wordt wat de conclusie van deze informatieronde zou zijn, meldt de informateur dat deze suggestie onjuist is en dat de gesprekken met PVV, VVD, NSC en BBB nog gaande zijn.' De informateur wil hiermee de beweringen niet onweersproken laten, maar hij gaat er tegelijk niet inhoudelijk op in.
Twitter bericht wordt geladen...
Met wie en in welke samenstelling Putters begin volgende week gesprekken wil voeren, wil hij nog niet zeggen. Onder zijn leiding hebben de vier fractievoorzitters nog geen enkele keer samen met hem over een nieuw kabinet gesproken. Hij ontving de partijleiders de afgelopen dagen afzonderlijk of in koppels.
Donderdag voerde Putters geen gesprekken met fractievoorzitters en ook vrijdag doet hij dat niet. De vier fractievoorzitters hebben volgens Putters wel onderling contact met elkaar. "Die gesprekken gaan gewoon door." Zo zei BBB-voorvrouw Caroline van de Plas dat ze een gesprekje had met VVD-leider Dilan Yesilgöz.
Deze twee dagen werkt Putters door aan zijn verslag, dat volgens hem immers de basis is waarop de Tweede Kamer straks moet kunnen beoordelen 'of er perspectief is voor de komende tijd'. Omdat er waarschijnlijk nog gesprekken volgen, zal hij het verslag dus later bij de Tweede Kamer indienen dan komende maandag, wat eerder als streefdatum was genoemd.
De door de Tweede Kamer gestelde deadline van 14 maart voor zijn eindverslag gaat Putters sowieso halen. Mocht het verslag alsnog dinsdag klaar zijn, dan zou het debat met de Tweede Kamer op donderdag nog kunnen plaatsvinden.
Ondanks optimisme kan Putters nog geen conclusies trekken
Dilan Yesilgöz (VVD) vertrekt na een nieuwe gespreksronde bij informateur Kim Putters.Beeld ANP Bij de betrokken partijleiders en achter de schermen is voorzichtig optimisme te horen over de formatie, maar informateur Kim Putters kan nog geen conclusies trekken. "Zo ver ben ik nog niet," zegt hij woensdag na opnieuw een ronde gesprekken. Hij wil nog niet zeggen of PVV, VVD, NSC en BBB toch weer kunnen overleggen over een nieuw kabinet.
Of Putters zelf ook positief is over een naderend advies, wil hij evenmin kwijt. "Ik heb goed geluisterd naar wat ze tegen me gezegd hebben. Het is mijn taak om dat weer even allemaal goed op een rij te zetten," aldus de informateur. Hij sprak woensdag met BBB-voorvrouw Caroline van der Plas en Dilan Yesilgöz, de leider van de VVD.
Van der Plas zei positief te zijn, Yesilgöz blijft naar eigen zeggen hoopvol. Er worden inderdaad 'prima gesprekken' gevoerd, stelt Putters, maar er zijn nog wel wat stappen te zetten voordat hij iets kan zeggen over de manier waarop deze partijen straks mogelijk samenwerken. Het moet nog duidelijk worden welk 'type afspraken partijen met elkaar zouden kunnen maken', welke vorm een nieuw kabinet krijgt en hoe dat kabinet zich zal verhouden tot de Tweede en Eerste Kamer.
Het was juist de kern van zijn opdracht om naar de vorm te kijken, benadrukt de informateur. Putters wil ook nog niet kwijt of de vier partijen na enige weken weer samen aanschuiven bij de informateur. "Ik ga nu nadenken over wat de volgende stap is."
Van der Plas 'heel positief' over formatie na gesprek met Putters
"Ik sta er heel positief in," zegt BBB-voorvrouw Caroline van der Plas na een gesprek met informateur Kim Putters. Ze kijkt terug op een 'goed gesprek omdat we het echt hebben over hoe we naar het einde van deze informatieperiode gaan'. De afgelopen weken leek de formatie juist stroef te verlopen, vooral nadat anonieme bronnen in De Telegraaf hadden geklaagd over de opstelling van NSC-leider Pieter Omtzigt in de onderhandelingen.
Wat Van der Plas precies heeft besproken met Putters wil ze niet zeggen. Later op woensdag spreekt de informateur met VVD-leider Dilan Yesilgöz. Hij moet uiterlijk volgende week zijn verslag uitbrengen.
"Ik blijf hoopvol," zei Yesilgöz na haar bezoek aan de informateur. Verder liet ze zoals vaker weinig los: "Op de inhoud ga ik niet in." Wel zei Yesilgöz dat ze niet verwacht dat dit haar laatste gesprek met Putters was.
Wilders en Van der Plas zwijgen vooral na gesprek met Putters
Geert Wilders en Caroline van der Plas . Beeld ANP PVV-leider Geert Wilders en Caroline van der Plas van BBB hebben na hun gesprek met informateur Kim Putters weinig woorden nodig. "Het was een goed gesprek," zegt Wilders meermaals. De politici zijn beiden voorstander van een coalitie met hun partijen, VVD en NSC. Maar de laatstgenoemde twee partijen denken verschillend over zo'n samenwerking.
De VVD is bereid om in een extraparlementair kabinet met deze partijen te stappen, maar alleen als alle vier een volwaardig coalitiepartner zijn. Pieter Omtzigt van NSC ziet dat laatste niet zitten en wil alleen gedoogpartner zijn. Hij wil niet direct samenwerken met de PVV, omdat hij de afstand tot die partij te groot vindt waar het aankomt op de grondwet en de rechtstaat.
Putters gaat na de gesprekken kort in op de verhalen die in sommige media zijn verschenen over de opstelling van Omtzigt aan de onderhandelingstafel. Volgens De Telegraaf zou dat soms gaan met stemverheffing, weglopen en huilbuien. Hij noemt de verhalen ‘roddel en achterklap’. "Daar ben ik niet mee bezig, en dat helpt het proces ook niet," zegt de informateur.
Over de gesprekken wil Putters niet veel meer kwijt. "Ik doe er alles aan om volgende week een verslag te leveren waarmee we vooruit kunnen in de politieke arena."
Omtzigt en Wilders gaan dinsdag afzonderlijk van elkaar in gesprek met Putters.
Omtzigt herkent zich niet in beeld over emotionele toestand
Beeld ANP NSC-leider Pieter Omtzigt herkent zich niet in het beeld dat in sommige media van hem wordt geschetst over zijn emotionele toestand aan de formatietafel. Zo meldde De Telegraaf dat er soms sprake zou zijn van stemverheffing, weglopen en huilbuien. "Ik herken me niet in het beeld, maar ik denk ook niet dat het over elkaar roddelen deze formatie heel veel verder gaat helpen," zei Omtzigt na zijn gesprek met VVD-leider Dilan Yesilgöz bij informateur Kim Putters.
Hij wil evenwel niet op de geschetste situatie ingaan. "Ik heb erover gezegd wat ik gezegd heb en ik vind het niet erg behulpzaam dat we over elkaar anoniem in de media praten."
Ook Yesilgöz wilde na afloop van het gesprek niet ingaan op de beweringen in de media. "Daar ga ik absoluut niet op in. Ik heb gewoon goede gesprekken en ik heb net weer een goed gesprek gehad."
Over wat Putters wilde bespreken met haar en Omtzigt samen, wil ze ook niets zeggen. "Ik heb mijn inbreng weer gedaan bij de heer Putters aan tafel. En hij moet er een goed verhaal van maken."
Spannende, mogelijk zelfs cruciale week in formatie nieuw kabinet
Het wordt een spannende en mogelijk zelfs cruciale week in de formatie voor een nieuw kabinet. Informateur Kim Putters moet PVV, VVD, NSC en BBB op de een of andere manier tot elkaar zien te brengen. Over een week moet hij zijn eindverslag naar de Tweede Kamer sturen. Tot nu toe zit er weinig schot in de zaak. Als deze vier partijen niet tot overeenstemming kunnen komen over samenwerking in een kabinet van welke vorm dan ook, ligt het speelveld nagenoeg weer helemaal open. Al is er van een open speelveld eigenlijk geen sprake.
Putters gaat maandag zijn derde week als informateur in. Nadat hij zich in zijn eerste week vooral door kenners had laten bijpraten over verschillende kabinetsvormen, sprak hij vorige week met alle fractievoorzitters, behalve met die van DENK. Die had de uitnodiging afgeslagen. Vrijwel iedereen had dezelfde boodschap aan Putters: PVV, VVD, NSC en BBB moeten een meerderheidskabinet zien te vormen.
PVV-leider Geert Wilders wil dat ook het liefst, maar kan leven met een minderheidskabinet of een extraparlementair kabinet. BBB lijkt alles best te vinden, als ze maar mogen meeregeren. VVD en NSC zien een meerderheidskabinet met de vier partijen niet zitten. VVD wilde aanvankelijk eerst gedogen, maar partijleider Dilan Yesilgöz wil nu een extraparlementair kabinet – mits NSC dat ook wil. Omtzigt sluit dat niet uit, maar lijkt het liefst hooguit een minderheidskabinet te willen gedogen.
Nadat Putters de afgelopen week de vier partijleiders een aantal keren afzonderlijk had gesproken, gaat hij maandag in duo's met ze om tafel. Als eerste ontvangt hij Yesilgöz en Omtzigt. Zij zullen waarschijnlijk door Putters worden ondervraagd over wat ze nu écht willen. Als daar onduidelijkheid over blijft bestaan, komt de formatie opnieuw in een impasse.
Als dat aan het einde van de week inderdaad de conclusie is, zal Putters mogelijk in zijn eindverslag moeten schrijven dat er serieus naar een extraparlementair kabinet moet worden gekeken. Niemand is daar echt enthousiast over. Een andere mogelijkheid is te onderzoeken of een meerderheidskabinet kan worden gevormd met bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA, NSC, VVD en D66. Zij hebben samen 78 van de 150 zetels in de Tweede Kamer. Probleem is dat verkiezingswinnaar PVV daardoor buitenspel komt te staan. Ook staat VVD niet om samenwerking met GroenLinks-PvdA te springen.
De 'dreiging' van een dergelijk kabinet kan Putters mogelijk helpen om deze week een impasse te voorkomen.
Informateur Kim Putters.Beeld ANP Partijleiders PVV, VVD, NSC en BBB maandag in koppels naar informateur
Informateur Kim Putters praat maandag met de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB. Ze worden in koppeltjes ontvangen, om verder te praten over de mogelijke vorming van een nieuw kabinet.
VVD-leider Dilan Yesilgöz en NSC-voorman Pieter Omtzigt worden maandagochtend bij Putters verwacht. Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB) volgen aan het begin van de avond.
De afgelopen week heeft Putters vooral individuele gesprekken met de vier partijleiders gevoerd. Alleen Omtzigt en Van der Plas werden al een keer samen ontvangen.
Putters praat ook volgende week verder met partijen op rechts
Koning Willem-Alexander ontvangt informateur Kim Putters op paleis Noordeinde. Beeld ANP Informateur Kim Putters blijft ook volgende week nog proberen de partijen die een rechts kabinet mogelijk kunnen maken op één lijn te krijgen. Zijn eerstvolgende gesprekken zullen zijn met de leiders van PVV, NSC, VVD en BBB, kondigt hij vrijdag aan. Maar het ziet er nog altijd niet naar uit dat die partijen bereid zijn de stellingen te verlaten die zijn betrokken in het debat over het eindverslag van Putters' voorganger, Ronald Plasterk.
Putters sprak vrijdag met in ieder geval Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB). Zij zijn uitgesproken voorstander van rechtse samenwerking, het liefst in een gewoon meerderheidskabinet. Die optie heeft NSC evenwel al uitgesloten, maar de partij van Pieter Omtzigt is wel bereid te gedogen. De VVD onder leiding van Dilan Yesilgöz is inmiddels wel bereid deel te nemen aan een kabinet, mits dat meer op afstand komt te staan van de Tweede Kamer én NSC ook meedoet.
Hoewel aan die posities dus nog niets is veranderd, verzekert Putters dat de gesprekken die hij voert nog altijd zinvol zijn. "Ik ben niet in cirkels aan het draaien." Hij is naar eigen zeggen 'heel systematisch' alle mogelijke varianten met de vier partijen aan het 'afwandelen'. Het resultaat daarvan komt in zijn eindverslag te staan, dat naar verwachting over zo'n anderhalve week naar de Tweede Kamer komt.
Wilders houdt hoop op VVD en NSC, kijkt niet naar andere partijen
PVV-leider Geert Wilders houdt hoop op politieke samenwerking in welke vorm dan ook met BBB, VVD en NSC. Van die twee partijen wil VVD alleen meeregeren als NSC dat ook doet, en die partij wil juist liever gedogen. De VVD van Dilan Yesilgöz heeft daarbovenop een voorkeur uitgesproken voor een extraparlementair kabinet. De formatie lijkt daarmee weer vastgelopen, maar Wilders wil nog niet naar andere partijen kijken, zegt hij na een gesprek met informateur Kim Putters.
Nederland heeft bij de verkiezingen duidelijk gesproken en gezegd een rechts kabinet te willen, aldus Wilders. "Ik sluit ook niet uit dat het nog kan. Ik hoop ook dat dat de komende dagen en weken nog lukt." Mogelijk komen PVV, BBB en VVD nog met gedoogsteun van andere partijen tot een meerderheid, maar die optie wil Wilders nog niet nader onderzoeken. Hij wil 'met deze vier partijen een manier vinden' om de basis voor een nieuwe regering te vormen.
Informateur Putters kreeg de opdracht van de Kamer om 'de mogelijkheden te onderzoeken voor een vruchtbare politieke samenwerking' die nadrukkelijk 'recht doet de verkiezingsuitslag inclusief de grote verschuivingen die daarbij hebben plaatsgevonden'. Een logische vertaling van die uitslag is dat zowel de PVV als NSC gaan meeregeren, vindt Wilders. "We hebben beide twintig zetels gewonnen, dus binnen die opdracht ligt ook besloten dat je daarnaar kijkt, in ieder geval in deze ronde."
Hij benadrukte vrijdag opnieuw dat hijzelf al 'veelvuldig' concessies heeft gedaan, en vraagt nu andere partijen over hun schaduw te springen. Wilders staat daarbij open voor welke vorm van een kabinet dan ook: hoewel een meerderheidsvariant zijn voorkeur geniet, is een minderheidskabinet ook mogelijk en zelfs een extraparlementair kabinet.
Putters heeft nog minder dan twee weken om zijn verslag uit te brengen. Vrijdagmiddag belt hij met Caroline van der Plas. De BBB-leider wil net als Wilders graag dat er een kabinet komt met deze vier partijen.
NSC-leider Pieter Omtzigt en BBB-leider Caroline van der Plas na afloop van hun gesprek met informateur Kim Putters.Beeld ANP Wilders roept VVD en NSC op om rechts kabinet mogelijk te maken
'Kom op VVD en NSC maak een rechts kabinet mogelijk anders komt er dankzij jullie een kabinet Timmermans!,' zegt Geert Wilders op X. De voorman van PVV zegt zelf 'tien keer over onze schaduw heen' te zijn gesprongen. Hij roept deze partijen waarmee hij al maanden onderhandelt over een coalitie op om hetzelfde te doen. Wilders gaat vrijdagochtend met informateur Kim Putters in gesprek.
De inzet van de VVD is momenteel om een extraparlementair kabinet te vormen met PVV, BBB en NSC. Voorwaarde is wel dat deze partijen een 'gelijke mate van commitment' hebben, zei de liberale partijleider Dilan Yesilgöz tijdens een debat over de formatie. Voorman Pieter Omtzigt van NSC blijft stellig weigeren om in een coalitie te stappen met de PVV. Hij vindt de afstand tot de radicaal-rechtse partij te groot waar het aankomt op de grondwet en de rechtstaat.
Beeld ANP Putters spreekt vrijdag met Wilders en belt Van der Plas
Informateur Kim Putters spreekt vrijdag twee partijleiders: PVV-voorman Geert Wilders, en Caroline van der Plas, fractievoorzitter van de BBB. Wilders komt fysiek langs bij de informateur, met Van der Plas belt hij alleen. Putters is ruim twee weken bezig met zijn informateursopdracht en zal over iets minder dan twee weken zijn verslag moeten schrijven.
Maandag en dinsdag had Putters de leiders van alle in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen uitgenodigd. Woensdag sprak hij al eens met Wilders en waren Pieter Omtzigt (NSC) en Van der Plas samen uitgenodigd. Donderdag kwam Omtzigt opnieuw langs, evenals VVD-leider Dilan Yesilgöz. Daarmee lijkt de focus van Putters opnieuw op die vier partijen te liggen die in de eerdere formatieronde al met elkaar spraken. NSC stapte toen uit dat overleg.
Omtzigt heeft de laatste dagen meermaals gezegd dat hij bereid is om een kabinet te steunen als gedoogpartner, nadat hij deelname aan een meerderheidskabinet eerder had uitgesloten. Hij gaat nog niet mee in de oproep van Yesilgöz om toch volwaardig mee te doen aan een kabinet. Zijzelf wil dat wel, kondigde ze in een recent formatiedebat aan. Ze voegde daar wel direct aan toe dat het wat haar betreft dan om een extraparlementair kabinet gaat waar alle vier de partijen helemaal aan meedoen. Dus ook NSC.
De vier lijken nog steeds tot elkaar veroordeeld. Putters moet kijken welke vorm een samenwerking met die vier mogelijk kan aannemen.
Informateur Kim Putters.Beeld ANP Omtzigt ziet twee opties: gedogen of extraparlementair kabinet
Eddy van Hijum (NSC) en NSC-leider Pieter Omtzigt na afloop van de gespreksronde met informateur Kim Putters.Beeld ANP Voor NSC liggen er twee opties op tafel voor een nieuw kabinet. Dat is gedogen of een extraparlementair kabinet, zei partijleider Pieter Omtzigt na een gesprek met informateur Kim Putters. Op een zakenkabinet zit volgens Omtzigt niemand te wachten.
Hij hoopt 'dat iedereen van (deze twee opties) denkt, nou, daar kunnen we mee uit de voeten'. PVV, VVD, NSC en BBB praten al maanden over de vorming van een rechts kabinet. De VVD wilde eerder ook alleen gedogen, maar lijkt inmiddels wel toe te willen treden tot een kabinet.
Zo'n gedoogconstructie was 'natuurlijk onderwerp van gesprek' donderdag met de informateur, zei de NSC-leider na afloop. Hij wilde verder niks zeggen onder welke voorwaarden hij bereid is zo'n minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB te gaan gedogen.
Yesilgöz heeft 'bouwstenen aangeleverd' voor samenwerking
VVD-leider Dilan Yesilgöz.Beeld ANP Dilan Yesilgöz heeft naar eigen zeggen 'bouwstenen aangeleverd' voor mogelijke politieke samenwerking. Dat zei de VVD-leider donderdag na afloop van een nieuw gesprek met informateur Kim Putters. Wat die bouwstenen precies inhouden, hield Yesilgöz voor zichzelf. "Ik ga niet onderhandelen voor de camera."
Yesilgöz blijft bij de 'stap naar voren' die ze zette in het debat over het verslag van oud-informateur Ronald Plasterk. Toen zei de VVD-leider dat ze wel zou willen meedoen aan een extraparlementair kabinet. Onduidelijk is hoe extraparlementair een kabinet kan zijn als Tweede Kamerfracties er nadrukkelijk aan verbonden zijn.
"Ik heb in het debat aangegeven hoe ik erin sta, en ik geef bij de heer Putters daarvoor de elementen aan," aldus Yesilgöz.
Later op donderdag praat Pieter Omtzigt (NSC) met de informateur. Putters heeft nog zo'n twee weken om de opdracht af te ronden die de Tweede Kamer hem gaf. Die opdracht houdt in dat hij de mogelijkheden onderzoekt voor 'een vruchtbare politieke samenwerking die recht doet aan de verkiezingsuitslag'.
Wilders wil snel door met rechts kabinet: duurt al lang genoeg
PVV-leider Geert Wilders wil snel door met de vorming van een rechts kabinet. "Het heeft lang genoeg geduurd," zegt hij bij aankomst voor een gesprek met informateur Kim Putters. PVV, NSC, VVD en BBB zijn 'op elkaar aangewezen', vindt hij, omdat de meeste andere partijen niet met zijn partij willen regeren.
De vier partijen spraken al wekenlang over samenwerking in een rechts meerderheidskabinet, maar daar ziet NSC geen heil in. De nog jonge partij van oud-CDA'er Pieter Omtzigt houdt nog wel de deur open voor andere vormen van samenwerking, maar hoe die er dan uit moet komen te zien, blijft onduidelijk.
Wilders kwam zaterdag met een handreiking aan de andere partijen. Zijn partij was tot dusver fel tegen elke vorm van steun aan Oekraïne, maar is nu toch bereid daarover te praten. De PVV-leider spreekt zelf van 'een belangrijke opening' die aangeeft dat het hem menens is om snel tot rechtse samenwerking te komen.
Putters spreekt woensdag met Wilders, Omtzigt en Van der Plas
Geert Wilders komt aan voor een nieuwe gespreksronde van informateur Kim Putters. Beeld BART MAAT / ANP Informateur Kim Putters ontvangt woensdagochtend eerst PVV-leider Geert Wilders. In de middag komen tegelijkertijd Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) langs voor een vervolggesprek. Met VVD-voorvrouw Dilan Yesilgöz staat nog geen nieuwe afspraak gepland.
Putters ontving maandag en dinsdag nagenoeg alle fractieleiders uit de Tweede Kamer om te bespreken hoe het verder moet met de vastgelopen kabinetsformatie. Hoewel hij die gesprekken 'constructief' vond en 'verhelderend', erkende hij dat hij nog altijd een ingewikkelde puzzel te leggen heeft.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
