Sinds de oorlog in Oekraïne wordt nadrukkelijk gekeken naar de grote pot pensioengeld van 1.500 miljard euro. Door meer van dat geld in de defensie-industrie te steken, kunnen we onze krijgsmacht versterken en mogelijk Oekraïne helpen in de strijd tegen Rusland.
Maar die investeringen groeiden in de afgelopen jaren nauwelijks. Ongeveer 0,1 procent van al het belegde pensioengeld gaat richting defensie.
Demissionair defensieminister Kajsa Ollongren noemde pensioenfondsen daarom onderdeel van het defensieprobleem. Ze zouden onvoldoende in wapenfabrikanten investeren. De Pensioenfederatie reageerde daarop dat fondsen geen pinautomaat zijn, maar heus meer geld in defensie willen steken.
"Als overheden meer lange termijninvesteringen in wapens doen, wordt het voor fondsen vanzelf interessanter om daar geld voor beschikbaar te stellen", betoogt voorzitter van de Pensioenfederatie Ger Jaarsma.
Eerder werden vergelijkbare discussies gevoerd over de vraag of pensioenfondsen niet meer geld moeten steken in woningbouw of innovatie in Nederland. En over of het slim is om geld uit olie- en gasbeleggingen te halen. Wie bepaalt eigenlijk waar een pensioenfonds extra geld in steekt?
Pensioenfondsbestuur hakt de knopen door
Het beleggingsbeleid van pensioenen wordt uitgevoerd door het bestuur van een fonds. "Dat laat zich adviseren door experts en hakt knopen door over aan- en verkopen", legt Jaarsma uit. Dat doen ze volgens hem op basis van rendement, risico, bijkomende kosten en duurzaamheid van de investeringsmogelijkheden.
"Als iets goed is voor het klimaat, dan moet er ook een goed rendement tegenover staan. Gelukkig gaat dat steeds vaker hand in hand", zegt Jaarsma. "Verder kunnen investeringen in start-ups best risicovol zijn. Daar kan dan maar een beperkt deel van het pensioengeld naar toe."
Waar wil je geld in steken?
Los van de vraag of iets een goed rendement oplevert, is het ook de vraag of je wel wil dat jouw pensioen in oliebedrijven, wapenproducenten of technologiefondsen wordt gestoken. Pensioenfondsen doen regelmatig onderzoek naar het beleggingsbeleid. Ze vragen dan een representatieve groep deelnemers naar hun mening over beleggingen in defensie, olie en gas of innovatie.
Standpunten van deelnemers worden door het bestuur van het pensioenfonds gebruikt bij het beleggingsbeleid, naast andere afwegingen, zoals die over rendement en risico's.
Luisteren moet, ernaar handelen niet
Pensioenfonds PME vraagt regelmatig een representatieve groep naar hun mening. Via grote onderzoeken of gesprekken met focusgroepen. "Het bestuur moet onderzoek doen naar voorkeuren van deelnemers, maar je kunt niet iedereen tevredenstellen" zegt Daan Spaargaren. Hij is betrokken bij deelnemersonderzoek naar beleggingsbeleid bij PME (Pensioenfonds voor metaal- en technologische industrie).
PME en ambtenarenpensioenfonds ABP stapten in de afgelopen jaren uit beleggingen in olie en gas. Dat terwijl daar in de afgelopen jaren wel een goed rendement uit te halen viel. Maar deelnemers staan achter die stap, zeggen beide fondsen op basis van onderzoek.
Los van duurzaamheid worden investeringen in de eigen sector erg gewaardeerd, blijkt uit de onderzoeken bij PME. "Zeker als daar een goede verhouding van risico en rendement bij hoort", zegt Spaargaren. En bij het ABP, waar defensiepersoneel ook pensioen opbouwt, is er ook animo voor investeringen in die sector. "Maar er moeten wel goede investeringsmogelijkheden zijn voor die sector", zegt een woordvoerder.
Je actief bemoeien met je pensioen
Om je stem te laten horen of meer invloed uit te oefenen op het beleggingsbeleid, zijn er meer mogelijkheden dan wachten op een uitnodiging voor een deelnemersonderzoek. Zo kun je proberen in het bestuur van je pensioenfonds te komen. Hiervoor moet je wel een opleiding volgen en een toetsing van DNB (De Nederlandsche Bank) doorstaan. Als je bestuurder wordt en een sterke mening hebt over beleggingen, zul je nog wel oog moeten hebben voor wat alle andere deelnemers vinden.
Een andere manier is je verkiesbaar te stellen voor het verantwoordingsorgaan van je pensioenfonds. Hierin zitten leden die deelnemers, gepensioneerden en werkgevers vertegenwoordigen en het pensioenfondsbestuur benoemen en adviseren. Vanuit dat verantwoordingsorgaan volg je nadrukkelijker het beleggingsbeleid van het pensioenfonds en kun je ook extra goed wijzen op standpunten van alle deelnemers over beleggen in defensie of olie.
Stuur een brief of start een petitie
Stel nou dat je niet wordt uitgenodigd voor onderzoeken, geen functie wil bij je pensioenfonds en toch je mening wil delen, dan kun je je ook laten horen. Dat kan door e-mails of brieven te sturen naar het pensioenfonds. ABP en PME zeggen die zeer regelmatig te krijgen. En ook petities of een pleidooi in de media van in een collectief verenigde deelnemers worden gehoord, laten de pensioenfondsen weten.
"Maar dat wil niet zeggen dat er het meest wordt geluisterd naar deelnemers met de sterkste mening", zegt Pensioenfederatie-voorzitter Jaarsma. "Ieders stem moet gehoord worden."