Plastic scheiden gebeurt overal anders en is ook nog eens duurder. Heeft het zo nog wel zin?

Honderden lantaarnpalen kregen een ring met haakjes. In wijken kwamen extra ‘bovengrondse’ containers. Het schema van de vuilniswagens ging op de schop. De gemeente Westland trok in 2021 van alles uit de kast om te zorgen dat bewoners minder restafval zouden produceren.

Het werd een fiasco: inwoners klaagden steen en been over de foeilelijke felgele vuilniszakken aan de palen, hingen de zakken te vroeg op waardoor ze kapot waaiden en het vuilnis de straten besmeurde. En een jaar later werd alles teruggedraaid: alle afval mocht gewoon weer in de grijze bak.

Een soortgelijke operatie verliep in de gemeente Rijswijk al niet veel soepeler. Daar barstte afgelopen zomer een volksopstand uit toen bewoners massaal hun nieuwe roze en blauwe kliko’s - bedoeld voor papier en plastic - dumpten. Ze wilden helemaal geen extra containers in hun tuintjes. De gemeente trok een paar maanden later - en nagenoeg een ton lichter - de stekker uit het plan.

In Deventer scheiden bewoners weliswaar al jaren hun plastic afval in een aparte container. Daar kunnen ze sinds kort een oranje of rode kaart krijgen als ze dat niet goed doen. De bakken worden sinds het najaar gewogen, omdat er te veel troep in zit dat er niet hoort. Te zware containers worden niet geleegd totdat het verkeerde afval eruit is gehaald.

Het is de soap die het scheiden van plastic afval heet. Want zo valt er over bijna elke gemeente wel een stukje te maken. Kort samengevat: het is overal wat. Als bewoners hun troep zelf moeten scheiden, gaat dat te vaak niet goed en kost het de gemeente te veel geld. Soms draaien gemeenten het plastic scheiden soms terug. Ook omdat het juist beter kan zijn om het in een fabriek te scheiden. Maar kiest een gemeente voor nascheiding in een fabriek, dan kost dat eigenlijk ook veel geld.

Nu komt daar het volgende hoofdstuk bij: het recyclen van plastic is zo duur dat het voor bedrijven goedkoper is om nieuw plastic in China en andere Aziatische landen te kopen. En dus is de vervolgvraag: heeft die hele recycling überhaupt zin?

Dat hangt er een beetje vanaf met welke bril je naar die vraag kijkt, zegt Kim Ragaert, hoogleraar Circular Plastics aan de Maastricht University. Vraag je het haar dan is het antwoord volmondig ja. Want recyclen is nu eenmaal beter voor het milieu. ,,Wat je nu ziet, is dat er een conflict ontstaat met het economische belang. Dus als je er met een economische bril naar kijkt, kan je er anders over denken.”

Toch ziet Rinke Altink, programmamanager Hernieuwbare Grondstoffen bij TNO, deze economische tegenslag vooral als een ‘hick-up’. ,,Recycled plastic is altijd duurder dan nieuw plastic. Alleen nu is het extra duur. Dat is nu eenmaal hoe dat gaat in een open economie.” En dus is het vooral zaak om er een passend antwoord op te vinden, bijvoorbeeld door Europese belastingen op dat buitenlandse plastic fors te verhogen of te eisen dat er altijd een stukje gerecycled plastic in de producten zit. ,,Omdat er zoveel innovatie nodig is en bedrijven aan het pionieren zijn, moeten we deze economie opnieuw vormgeven. Dat is alleen politiek soms best ingewikkeld”, merkt Altink.

En dan komen we weer terug bij de gemeenten die zorgen voor het plastic om te kunnen recyclen. ,,Burgers zijn hierbij nodig. Die zijn de leverancier van de grondstoffen.” Dus op de vraag of recyclen van plastic wel zo nodig is, luidt ook zijn antwoord: ja. Want hoe je het ook wendt of keert, gerecycled plastic is de toekomst. ,,Mensen moeten leren dat plastic een waardevolle grondstof is”, zegt Altink.

Hoogleraar Ragaert hoopt dat burgers zich niet laten demotiveren. Want inmiddels zijn best veel mensen eraan gewend om plastic wél te scheiden. ,,Ik ben bang dat dat door het economische belang teniet wordt gedaan.” Terwijl het best wat oplevert als bewoners zelf hun plastic scheiden. ,,Daar krijg je een betere kwaliteit recyclebaar plastic van.”

Hoe dat zit? Bij nascheiding in een fabriek zit het plastic afval veel langer tussen ander, stinkend afval. Het is bijvoorbeeld lastig om die vervelende geurtjes uit het materiaal te krijgen om het te kunnen hergebruiken.

En dus is het volgens Altink nu vooral zaak om bewoners goed uit te leggen waarom die gele zak aan een lantaarnpaal zo gek nog niet is. Of waarom we een extra kliko misschien toch maar moeten omarmen. ,,Al snap ik dat mensen het raar vinden dat zij plastic moeten scheiden, terwijl dat twee dorpen verderop anders is. Landelijk is daar niet echt een eenduidige keuze in gemaakt. Maar plastic scheiden moet vooral zo aantrekkelijk mogelijk voor de bewoners worden gemaakt.”