Katholieke ‘superster’ Bernadette op tournee door Nederland: ‘Toen ze werd opgegraven was ze nog ongeschonden’

Vanaf 1 april te bewonderen in een kerk bij u in de buurt: een reliek van de heilige Bernadette Soubirous. Dat overblijfsel (officieel reliek of relikwie genoemd) komt op 1 april , tweede paasdag, aan in de basiliek in Maastricht, wordt in een processie rondgedragen en gaat daarna op tournee langs nog veertien kerken in Nederland. In elke kerk zijn er dan vieringen.

Wie Bernadette zegt, zegt Lourdes; een van de bekendste katholieke bedevaartsoorden ter wereld. En wie Lourdes zegt, zegt Maria. Het verhaal gaat zo: de jonge Bernadette (toen 14 jaar) is in 1858 hout aan het sprokkelen in de bossen bij Lourdes als ze windgeruis hoort en bij een grot een verschijning ziet van een in het wit geklede vrouw met een rozenkrans. ‘Ik ben de onbevlekte ontvangenis', zegt de schim.

Die vrouw verschijnt dat jaar nog zeventien keer aan Bernadette en vraagt haar een bron te openen en een kerk te bouwen. Religieuze geleerden zijn het er later over eens: die vrouw moet Maria , de moeder van Jezus, zijn geweest. Het water uit de bron bij de grot zou genezende krachten hebben en trekt al decennia jaarlijks honderdduizenden pelgrims naar het Zuid-Franse stadje.

Wat maakt haar heilig?

Als Bernadette 22 is, gaat ze het klooster in bij de Zusters van Liefde in het Franse Nevers. Daar sterft ze in 1879, 35 jaar oud, aan tuberculose. Als haar lichaam dertig jaar later wordt opgegraven is het, zo stelt de overlevering, nog vrijwel ongeschonden. Bij een nieuwe opgraving, in 1925, is het lijk van de Bernadette nog steeds intact, ‘alleen wat grijs uitgeslagen van de schimmels’, zo wil het verhaal. Reden om haar lichaam in een glazen kist in Nevers op te baren. Ze krijgt daarbij wel een waxlaag over handen en gezicht.

Vanwege de Maria-verschijningen en haar wonderlijk goede staat na dertig jaar onder grond, verklaart het Vaticaan Bernadette in 1933 heilig. Later worden er een paar stukjes bot uit het lichaam gehaald die in speciale, versierde houders (in katholiek jargon: een reliekschrijn) worden bewaard en tentoongesteld.

Ja, en daar is Mathieu Bemelmans van het Bisdom Roermond en van de bedevaartorganisatie Huis voor de Pelgrim heel blij mee. ,,Veel Nederlanders hebben iets met Bernadette en met Lourdes. Maar niet iedereen kan daar ieder jaar heen. Dus nu komt Lourdes naar Nederland! Het is voor het eerst dat haar reliek naar Nederland komt.” Het zet ook de bedevaart zelf weer in de belangstelling. Er gaan nog steeds jaarlijks zo’n 3000 Nederlanders op een georganiseerde tour naar Lourdes, maar dat waren er vroeger weleens 10.000 per jaar.

Voor een deel van katholiek Nederland zijn Bernadette en andere heiligen supersterren. ,,Sommige mensen verzamelen plaatjes van bekende voetballers, andere mensen willen graag relieken van heiligen zien. Ze zien ze als voorbeelden.” Maar het is nogal een stap van voetbalplaatjes plakken naar, bijvoorbeeld, het tentoonstellen van de linkervoet van Coen Moulijn in het Feyenoord Museum of een willekeurige teen van Johan Cruijff in de ArenA? ,,Ik vind zo'n stukje bot van Bernadette zeker niet luguber, maar zie het als een herinnering aan die persoon. Lastig om te geloven dat haar lichaam na veertig jaar ongeschonden werd opgegraven? Het is toch juist wonderbaarlijk dat dat kan.”

Ja, want het sterft in het katholicisme van de relieken van overleden heiligen of anderszins prominenten. Zo wordt in de Sint Servaas-basiliek in Maastricht een deel van de schedel van (vanzelfsprekend) Sint Servaas bewaard, hij was de eerste bisschop van Maastricht en stierf in 384 na Christus. En in de Amsterdamse Nicolaaskerk ligt een stukje rib van Sint Nicolaas.

Relieken zijn niet altijd lichaamsresten, het kan ook een stukje mantel of andere kleding zijn. En het is vaak ook maar de vraag of het wel echt om een stuk van de heilige in kwestie gaat. Er is honderden jaren lang een grote handel in relieken geweest, waar menige handelaar een lucratief slaatje uit poogde te slaan. Dna-testen bestonden er immers nog niet in middeleeuwen. Bemelmans: ,,Als er twijfel is over een reliek gaat het vaak om hele oude overblijfselen waar ook nog eens geen documenten van zijn. Dat het reliek van de Heilige Bernadette echt is, staat niet ter discussie.”

Het reliek van de Heilige Bernadette wordt op tweede paasdag in processie door Maastricht gedragen. Een dag later gaat de houder op tournee, tot 28 april, en komt daarbij onder meer in Amstelveen, Rotterdam, Bolsward, Utrecht en Breda.