Dit jaar zijn er al meer dan tienduizend asielverzoeken ingediend, bleek maandag uit cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Per week gaat het om zo'n negenhonderd tot duizend eerste asielaanvragen, herhaalde asielaanvragen en nareizende familieleden.
Al elf weken op rij is het aantal aanvragen groter dan voorgaande jaren. Vorig jaar ging het nog om zo'n zevenhonderd aanvragen per week, en een jaar eerder schommelde dat tussen de zes- en zevenhonderd aanvragen per week.
Crisis draait vooral om beschikbaarheid van opvangplekken
In de huidige opvangcrisis wordt ook gewezen op de hogere instroom, die het systeem nog verder onder druk zou zetten. Maar de crisis is vooral een probleem met de beschikbaarheid van opvangplekken.
Ongeveer een kwart van de plekken wordt 'bezet' gehouden door statushouders voor wie nog geen huis beschikbaar is. Daarnaast worden er amper nieuwe opvanglocaties geopend, terwijl tijdelijke locaties weer sluiten.
Door de problemen in de opvang heeft Nederland ook nauwelijks ruimte om dit soort schommelingen in het aantal aanvragen te kunnen opvangen. Daardoor is het bij het aanmeldcentrum in Ter Apel al maandenlang veel te druk, terwijl de instroom in vergelijking met voorgaande jaren niet extreem veel groter is.
Vooral meer eerste asielaanvragen en nareizigers
Volgens de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zit de stijging nu vooral in het aantal eerste asielaanvragen en het aantal nareizende familieleden van statushouders.
Dat er meer nareizigers zijn, is mogelijk te verklaren door de nareisbeperking die het kabinet in de zomer van 2022 probeerde op te leggen. De hoogste rechter van het land haalde daar een half jaar later een streep door. Sindsdien is het proces van nareizen weer op gang aan het komen.
Een verklaring voor de stijging van het aantal eerste asielaanvragen heeft de IND nog niet. "Daar kunnen we nu nog geen conclusies aan verbinden", zegt een woordvoerder.
Aantal aanvragen op lange termijn stabiel
Wel weten we dat het aantal asielaanvragen sowieso schommelt. Experts noemen het dan ook "niet ongebruikelijk" dat er nu al wekenlang meer aanvragen zijn dan voorgaande jaren.
Marlou Schrover, hoogleraar Migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden, wijst erop dat dit soort schommelingen in het verleden vaker voorkwamen. Zo kwam er in de jaren negentig een groot aantal vluchtelingen naar Nederland uit onder meer uit het voormalige Joegoslavië, Eritrea, Ethiopië en Afghanistan.
Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 was er opnieuw een grote stijging te zien. Toen vroegen veel mensen uit Syrië asiel aan.
Maar in de tussenliggende jaren was juist sprake van een daling van het aantal asielaanvragen. Een duidelijk voorbeeld is 2020, toen reizen aan banden werd gelegd vanwege het coronavirus. Na de coronacrisis steeg het aantal asielaanvragen weer. Maar dat het nu nog weer stijgt, is "niet heel uitzonderlijk", zegt Schrover.
Op de lange termijn is het aantal aanvragen nog steeds redelijk stabiel, voegt Jeroen Doomernik toe. Hij is hoogleraar Migratie aan de Universiteit van Amsterdam.
Onrust in wereld, maar ook goed weer speelt rol
De pieken en dalen hangen onder meer sterk samen met de (on)rust in de wereld, zeggen Schrover en Doomernik. De huidige onrust in een aantal landen kan daarom ook nu een goede verklaring zijn voor het grotere aantal aanvragen.
Schrover wijst bijvoorbeeld op de oorlog in Soedan, de aanvallen in Nigeria of Jemen, waar twee weken geleden meerdere homoseksuele mannen werden geëxecuteerd. De onrust in dit soort landen zorgt ervoor dat er meer mensen op de vlucht slaan.
Het aantal asielaanvragen wordt ook nog door twee andere grote factoren beïnvloed: regelgeving en internationale verdragen en het weer. Denk aan de deal die de Europese Unie afgelopen weekend met Egypte sloot, waarmee het aantal migranten zou moeten afnemen.
Of de strengere grenscontroles die enkele EU-landen hebben ingesteld. Daardoor is het aantal aanvragen in Duitsland bijvoorbeeld in januari kleiner dan in dezelfde maand een jaar eerder.
Een andere opvallende factor is het weer. Het is dit jaar relatief goed weer, en dat kan ervoor zorgen dat meer mensen de oversteek over zee wagen. "Voornamelijk mediterrane routes zijn ontzettend gevoelig voor storm", zegt Schrover. Op dit moment valt het daar qua stormen "best mee", en dat is voordelig voor de planning van smokkelaars.
Nederland niet per se veel aantrekkelijker
Dat er door die factoren meer mensen vluchten, is niet alleen in Nederland te zien. Zo blijkt uit data van het statistiekbureau Eurostat dat bijvoorbeeld Spanje, Griekenland en België in januari dit jaar meer asielverzoeken hebben gekregen dan een jaar eerder.
De experts bestrijden dan ook het idee dat de stijging komt doordat vluchtelingen Nederland als bijzonder aantrekkelijk zien. "Er zijn twee dingen die bepalen waar vluchtelingen terechtkomen: waar ken je mensen en waar brengt de smokkelaar je heen?", legt Doomernik uit.
Cijfers zeggen daarom an sich niet heel veel, concludeert Doomernik. Het is ook lastig inschatten of het aantal aanvragen de komende tijd relatief groot blijft. Het demissionaire kabinet schatte het aantal asielaanvragen dit jaar tussen de 49.000 en 76.000. Maar zelfs die verwachtingen zijn in het verleden vaak bijgesteld.
NUjij: Uitgelichte reacties