Brussel komt boeren tegemoet en laat teugels vieren, maar lost dat ook wat op?
Er lijkt een ruime politieke meerderheid in Europa voor het plan om milieuregels iets te verlichten in reactie op de vele boerenprotesten. Voor zowel voor- als tegenstanders is vooral de symbolische waarde van de maatregelen groot.
Minder rigide regels en verplichtingen voor boeren, meer maatwerk op basis van vrijwilligheid. Dat is zo ongeveer de rode draad van een pakket aan maatregelen dat de Europese Commissie vorige week bekendmaakte. Met de verkiezingen in aantocht en een recente golf van internationale boerenprotesten in het achterhoofd had Janusz Wojciechowski, de Poolse Eurocommissaris voor landbouw, daar overduidelijk haast mee.
“Vrijdagmiddag deed u deze voorstellen, vandaag staat u hier. En volgende week worden ze erdoorheen gejast”, fulmineerde Martin Häusling, een Duits Europarlementariër namens De Groenen. “U ontdoet het landbouwbeleid van milieu-elementen, terwijl we midden in een klimaatcrisis zitten en de biodiversiteit hard achteruitgaat.”
De Italiaanse christendemocraat Herbert Dorfmann noemde het Europees landbouwbeleid ‘een bureaucratisch monster’, en vond een stap terug juist hoognodig. “Wat onhaalbaar is, moeten we niet doorvoeren.”
Kalenderlandbouw
De ergernissen over het Europese beleid verschillen per land, maar overeenkomsten zijn er ook. In Nederland zorgen bijvoorbeeld verplichte zaai- en oogstdata – door boeren vaak smalend ‘kalenderlandbouw’ genoemd – voor veel frustratie, zeker afgelopen najaar. Veel aardappelen waren door het natte voorjaar nog niet oogstrijp rond de deadline van 1 oktober. Dat plaatste boeren op zandgrond – deze datum gold niet voor klei – voor een dilemma. Bij later oogsten mogen ze het jaar erop minder mest gebruiken. Maar oogstten ze wél op tijd, dan viel de opbrengst en kwaliteit tegen.
Die datum is er met een reden. Juist voor doelen op het gebied van milieu en waterkwaliteit is het van belang om op tijd een zogeheten vanggewas te zaaien. Dat is een winterteelt die de bodemkwaliteit bevordert en uitspoeling van stikstof uit de mest tegengaat.
In het voorstel van de Europese Commissie blijft de gewraakte kalender bestaan, maar kunnen boeren eerder een beroep doen op overmacht. Wanneer ze precies in aanmerking komen voor een uitzondering moet nog worden uitgewerkt.
Een andere belangrijke aanpassing is dat boeren toch niet verplicht worden om 4 procent van hun grond braak te laten liggen als zij in aanmerking willen komen voor Europese subsidie. De gedachte daarachter was dat de bodem kan herstellen, of dat boeren met bijvoorbeeld bloemrijke akkerranden, heggen en houtwallen het landschap en de biodiversiteit verbeteren. Die maatregelen blijven nu vrijwillig. Boeren kunnen dat soort maatregelen wel inzetten om een hoger subsidiebedrag te krijgen, net als in voorgaande jaren.
Even lucht, geen fundamentele oplossing
Maar helpt zo’n lijstje praktische aanpassingen nou ook echt tegen alle noodkreten van boeren? “We hebben deze voorstellen verwelkomd. Het is een erkenning van de gevoelens die leven en ze geven ook wel wat lucht”, redeneert Klaas Johan Osinga, beleidsspecialist voor boerenorganisatie LTO in Brussel. “Maar ze lossen het fundamentele probleem niet op.”
Dat probleem is wat Osinga betreft dat duurzaamheidsmaatregelen geld kosten, terwijl de markt en de consument daar niet voor betalen. De Europese subsidies vullen een klein deel van dat gat. “Maar het budget is gedaald, terwijl de eisen wel steeds zijn opgeschroefd. Dan komen boeren klem te zitten.”
In het Europees Parlement lijkt zich een duidelijke meerderheid af te tekenen voor de versoepelingen van Wojciechowski. Die hebben niet alleen voor de voorstanders, maar juist ook voor de tegenstanders een grote symboliek. “We belonen de protesten, maar dit voorstel zal helemaal niks betekenen”, zei Groenen-politicus Häusling. Om vervolgens in feite tot dezelfde conclusie te komen als Osinga. “Wat de boeren willen is dat hun inkomen stijgt, maar daar zien we niks van terug in dit voorstel.”
Lees ook:
Regels zijn regels: de aardappelen zijn laat, toch moeten ze geoogst
Door het natte en frisse voorjaar gingen de aardappelen dit jaar pas laat de grond in. Toch moeten akkerbouwers ze al voor 1 oktober oogsten; anders mogen ze volgend jaar minder mest op het land brengen.