Het internet in West-Afrika hangt aan een zijden draadje

„Systeem geblokkeerd. Neem contact op met de leverancier.” Die tekst staat al een paar dagen op het blauwe schermpje van de taxi van Abraham Poly in Abidjan, de economische hoofdstad van Ivoorkust. „Het is lastig om zo boekingen te ontvangen”, zei hij tegen een verslaggever van de Franstalige zender TV5. Het veelgebruikte rittenverdeelsysteem Yango, ontwikkeld door het grote Russische techbedrijf Yandex, lag er helemaal uit. Lokaal Yango-directeur Alain Kouadio spreekt van een omzetverlies van 50 procent. „Er moet zo snel mogelijk een oplossing komen.”

Het is een van de vele problemen door een grote internetstoring die sinds donderdag delen van West- en Centraal Afrika in zijn greep heeft. Ivoorkust lijkt het zwaarst getroffen. Volgens de non-profitorganisatie Netblocks werkte in de nacht van donderdag op vrijdag daar slechts 3 procent van de internetaansluitingen. Ook in onder andere Nigeria, Ghana, Liberia en Benin haperde het internet fors. In Zuid-Afrika hebben sommige lijnen er donderdag een paar uur uit gelegen, maar daar konden door omleidingen de systemen relatief snel weer op gang worden gebracht.

Vissersboten

De storingen zijn het gevolg van schade aan vier zeekabels die internet in West-Afrika aan land brengen: de ACE, de SAT-3, de MainOne en de WACS. Wat of wie de schade precies veroorzaakt heeft is vooralsnog onduidelijk. Het meest waarschijnlijk is dat een anker van een schip de kabels heeft geraakt op een ondiep punt vlak voor de kust waar ze samenkomen, zeggen specialisten. Ook kettingen aan sleepnetten van vissersboten kunnen de boosdoener zijn. Of zelfs een onderzeese aardverschuiving.

Wat de oorzaak ook is, vaststaat dat het nog lang gaat duren voordat de internetvoorziening weer volledig op peil is. De Ghanese telecomautoriteit zei zaterdag dat de plaats waar de breuk zit is gelokaliseerd, maar dat het nog minstens vijf weken kan duren voordat de kabels zijn gerepareerd. Er moet een gespecialiseerde boot worden gestuurd, dan moet de schade worden geïnventariseerd en vervolgens moeten duikers of robots naar de zeebodem om de boel te herstellen.

Tot die tijd wordt internetverkeer omgeleid via andere zeekabels, met als gevolg tragere verbindingssnelheid. Enkele landen, vooral in West-Afrika, hebben maar één of twee plekken waarop al het internetverkeer binnenkomt. En internationale landkabels, zegt Stéphane Lelux van het Parijse telecomadviesbureau Tactis tegen radiozender RFI, zijn in grote delen van Afrika te zwak om het over te nemen als de zeekabel wegvalt. De storing van de laatste dagen is volgens Netblocks-directeur Isik Mater „een van de ernstigste onderbrekingen” van het internetverkeer in Afrika tot nu toe.

Dat is niet alleen voor taxichauffeurs een probleem, het treft de hele middenstand. Digitale banktransacties waren in onder andere Ivoorkust enkele dagen vrijwel onmogelijk. Boeren op plattelandsmarkten hadden weinig of geen toegang tot de laatste marktprijzen voor hun producten en ook anderszins haperde de informatievoorziening. West-Afrikanen vertrouwen voor hun nieuws vooral op websites en sociale media.

Het toont de kwetsbaarheid. Grote delen van Afrika worden economisch steeds afhankelijker van goed internet, maar het aantal verbindingen en de mogelijkheid om die om te leiden is beperkt. Volgens de Zuid-Afrikaanse onderzoeker Jess Auerbach Jahajeeah heeft dat te maken met de grotere macht van grote bedrijven in het aanleggen van infrastructuur, waardoor sommige zakelijk minder interessante landen minder goed bediend worden. Dat is volgens haar een vorm van „digitaal kolonialisme”. Alternatieve systemen, zoals via satelliet, zijn alleen binnen bereik van de allerrijksten.

Houthi’s

Die kwetsbaarheid werd eind vorige maand pijnlijk duidelijk toen in Hongkong, New Delhi, Johannesburg en Nairobi gelijktijdig ook allerlei rode lichtjes gingen branden. Plotseling kwamen de signalen door de kabels in de Rode Zee niet meer door, zakendeals werden afgebroken, Teams- of WhatsApp-gesprekken beëindigd en Facebook en andere platforms gingen uit de lucht. De oorzaak was onbekend, al werd meteen gewezen naar Houthi’s uit Jemen, die het tot dan toe vooral op het scheepverkeer op de Rode Zee gemunt hadden.

Maar die verdenking is vermoedelijk onjuist. Diep de zee induiken en kabels saboteren is niet voor iedere strijdgroep weggelegd, daar is speciale apparatuur voor nodig. De Houthi’s, hoewel ze eerder dreigden de digitale infrastructuur te gaan saboteren, ontkennen een aanslag te hebben uitgevoerd. De Verenigde Staten maakten later bekend dat vermoedelijk een anker van het door Houthi’s tot zinken gebrachte schip Rubymar verantwoordelijk was.

Talrijke glasvezelkabels omringen Afrika. De onderzeese kabels in de Rode Zee maken onderdeel uit van een belangrijke route voor het internetverkeer tussen het Midden-Oosten, Afrika, Azië en Europa en transporteren, volgens de Financial Times, 99 procent van de intercontinentale data. Adviesbureau TeleGeography schat dat dagelijks voor meer dan 10 biljoen dollar aan financiële transacties via deze kabels wordt verzonden. Van de zestien kabels die door de Bab al-Mandab-straat bij de kust van Jemen lopen zijn er vier ernstig beschadigd, waardoor een kwart van al het internet werd onderbroken.

Lees ook Kabeloorlog China en VS op de bodem van de oceaan

Het repareren van deze kabels in de Rode Zee zal veel moeilijker zijn dan het herstellen van die in West-Afrika. Het zeegebied is gevaarlijk om te bevaren door drone-aanvallen van Houthi’s en ook de piraterij langs de kust van Somalië lijkt de laatste tijd weer op te leven. Steeds meer schepen mijden de regio en varen om via zuidelijk Afrika.