In de Oekraïense hoofdstad Kyiv wordt maandenlang massaal gedemonstreerd tegen de corrupte, pro-Russische regering. Deze zogeheten Euromaidan-protesten leiden midden februari 2014 tot een grote geweldsuitbarsting tussen tienduizenden demonstranten en de politie. In drie dagen tijd komen zeker 82 mensen om het leven en raken meer dan duizend anderen gewond.
De demonstraties groeien uit tot een revolutie. De pro-Russische president Viktor Yanukovych ontvlucht het land op 21 februari en wordt een dag later uit zijn ambt gezet door het Oekraïense parlement. Het Russische Kremlin is woedend en maakt plannen om Yanukovych te redden. Russische staatsmedia beschrijven de omwenteling als een "illegale staatsgreep".
In Oekraïense regio's waar veel inwoners etnisch-Russisch zijn, vooral in het oosten en zuiden, neemt de onrust toe. Op de Krim demonstreren tienduizenden mensen tegen de revolutie en voor nauwe banden met (of aansluiting bij) Rusland.
Rusland ontkent lang dat het iets te maken heeft met wat zich daarna ontvouwt, maar komt later uit voor zijn directe betrokkenheid. President Vladimir Poetin geeft in de nacht van 22 op 23 februari het bevel tot inname van de Krim. "We waren rond 7.00 uur klaar", zegt hij over die vergadering in een documentaire uit 2015. "Toen we afscheid namen, zei ik tegen mijn collega's: 'We moeten beginnen met de taak om de Krim terug te geven aan Rusland.'"
'Groene mannetjes' zetten annexatie in gang
In de vroege ochtend van 27 februari bezetten zwaarbewapende mannen in legeruniformen zonder herkenbare insignes belangrijke overheidsgebouwen in Simferopol en Sebastopol, waaronder het regioparlement. Ze maken deel uit van een golf van duizenden 'groene mannetjes' die is opgedoken op het schiereiland. In de dagen daarna worden ook twee vliegvelden ingenomen en de landroutes naar de rest van Oekraïne vergrendeld.
Terwijl 'groene mannetjes' met machinegeweren en raketwerpers toekijken, verkiezen parlementariërs van de Krim die zijn komen opdagen voor de gelegenheid een nieuwe premier. Dat is Sergey Aksyonov, een voorheen obscure politicus met een maffiaverleden. Duizenden Oekraïense politiemensen, militairen en ambtenaren lopen over naar het nieuwe regime.
Volg de ontwikkelingen in Oekraïne
Basissen van het Oekraïense leger worden omsingeld en Kyiv zal zijn troepen uiteindelijk bevelen zich terug te trekken. Helemaal zonder bloedvergieten is de overname niet, maar het komt niet tot grootschalig geweld.
Op 16 maart vindt op de Krim een referendum plaats over onafhankelijkheid of aansluiting bij Rusland. Vrij en eerlijk is die stembusgang niet. Volgens de autoriteiten stemt 95,5 procent van de kiezers voor aansluiting. In peilingen uit voorgaande jaren zei doorgaans een meerderheid van de respondenten Oekraïens te willen blijven.
Het regioparlement verklaart de Krim onafhankelijk van Oekraïne en tekent op 18 maart een intredingsverdrag met Rusland. Na goedkeuring door de Federale Raad, de Russische Eerste Kamer, zet Poetin daar op 21 maart zijn handtekening onder. De annexatie van de Krim onder de Russische wet is een feit.
Krim-inlijving vormde opmaat tot grootschalige oorlog
De Russische inlijving wordt internationaal erkend door een handvol landen, waaronder Syrië en Noord-Korea. De Algemene Vergadering van de VN veroordeelt de annexatie. Rusland wordt uit de G8 (een westers economisch en politiek samenwerkingsverband) gezet en verschillende landen, zoals de VS en EU-lidstaten, stellen milde sancties in. De Amerikaanse president Barack Obama zegt zich "grote zorgen" te maken, maar stelt ook dat de VS niet zal ingrijpen in een "lokaal conflict".
Binnen een maand na de annexatie roepen separatisten die vanuit Moskou worden aangestuurd twee zogeheten 'volksrepublieken' uit in de Oost-Oekraïense provincies Donetsk en Luhansk. Er ontstaat een militair conflict met rebellen en Russische troepen aan de ene kant en de Oekraïense strijdkrachten aan de andere kant. Na ongeveer een jaar van zwaardere gevechten verandert dat in een sluimerende loopgravenoorlog.
In Rusland is de annexatie razend populair. Zij leidt tot een opleving van nationalistisch sentiment en is een grote opsteker voor de populariteit van Poetin. Volgens veel deskundigen geven de voorzichtige westerse reacties op de inlijving van de Krim hem het vertrouwen om Ruslands rol op het wereldtoneel uit te breiden, bijvoorbeeld met directe militaire inmenging in de Syrië-oorlog.
Een enorme Russische legermacht valt Oekraïne in februari 2022 binnen om de klus af te maken. Nadat de volledige verovering van het kleinere buurland mislukt, annexeert de Russische regering ook Donetsk, Luhansk en de twee andere Oekraïense provincies Zaporizhzhia en Kherson, ondanks het feit dat Rusland geen van die gebieden volledig in handen heeft.
Economische investeringen en politieke repressie
De Krim is in de afgelopen tien jaar sterk gemilitariseerd en vormt nu een belangrijke strategische en logistieke spil in de oorlog, zowel voor de bevoorrading van Russische troepen in het oosten en zuiden van Oekraïne als in de strijd om de Zwarte Zee.
Moskou heeft zijn greep op het schiereiland ook op andere manieren verstevigd. Er is flink geïnvesteerd in de plaatselijke economie. De bouw van de Krimbrug, die het schiereiland verbindt met het Russische vasteland, kwam daarvoor symbool te staan. Overvloedige regeringspropaganda benadrukt dat het dagelijks leven van de inwoners beter is geworden, terwijl de Krim onder Oekraïens bewind economisch achtergesteld was.
Tegelijkertijd worden elke vorm van kritiek op de regering en uitingen van de Oekraïense cultuur met harde hand onderdrukt. Daarbij vinden mensenrechtenschendingen plaats, zoals gedwongen verdwijningen en martelingen. Vooral de Krim-Tartaren (een overwegend islamitisch minderheidsvolk), journalisten, activisten en mensen met een Oekraïens paspoort worden daarvan slachtoffer. "Zo leven we hier", zei de Krim-Tartaarse mensenrechtenadvocaat Emil Kurbedinov recent tegen CNN. "Vandaag rijd je over goede wegen naar huis, morgen verdwijn je gewoon."
NUjij: Uitgelichte reacties