Ik vraag dit voor een vriend: elke week behandelen we een vraag over je gezondheid die je niet snel aan je eigen arts durft te stellen. Mathilde heeft het sterke vermoeden dat haar vriend een narcist is. Ze wil niet bij hem weg, maar vraagt zich wel af of zijn persoonlijkheid nog te veranderen is.
Mathilde leest de laatste tijd veel over narcisten, en niet zonder aanleiding. "Ik ben al heel wat jaren samen met Thom. Toen we elkaar net kenden waren we dolverliefd. Zoals in elke relatie ontstaan na een tijdje de eerste irritaties en scheurtjes, zo ook bij ons. Maar waar ik achter ben gekomen is dat ik waarschijnlijk samenleef met een narcist. Als ik een checklist naast het gedrag van Thom leg, kan ik vrijwel elk kenmerk van een narcist afvinken."
Mathilde vindt haar relatie inmiddels 'hard werken'. "Dat is niet erg. Ik houd van Thom en ondanks de moeilijkheden zie ik wel een toekomst met hem voor me. Wel zou ik graag willen weten of een narcist 'te genezen' is? En zo ja, hoe dan? Zou hij in staat zijn om zijn persoonlijkheid te veranderen of zal ik er echt mee moeten leren leven?"
"'Genezen' is een lastig woord", zegt gezondheidszorgpsycholoog Bjarne Timonen meteen. "Je gedrag kun je zeker veranderen, je persoonlijkheid niet. Maar één van de positieve zaken aan narcisten is dat hij vrij snel zal erkennen dat hij een narcist is. Daarbij moet ik wel zeggen dat je er dan nog niet bent, een narcist kan wel erkennen dat hij dat stempel verdient, maar of hij dat als een probleem ziet, is een tweede. Vaak hebben anderen – de partner of collega’s - in de omgeving van de narcist strubbelingen met hem of haar, maar ervaart hij of zij die zelf niet als problematisch."
Bovendien zal volgens Timonen als eerste worden vastgelegd of er bij Thom sprake is van een zogenoemde 'narcistische afweer' of daadwerkelijk van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. "We spreken in het eerste geval ook wel van 'narcisme in de voortuin' versus 'narcisme in de achtertuin', waarbij in de achtertuin betekent dat het diepgeworteld is in zijn persoonlijkheid. Is er sprake van een narcistische afweer, dan heb je te maken met mensen die in de kern ontzettend onzeker zijn, maar die onzekerheid proberen te verbloemen door zich arrogant op te stellen. Daar prik je zo doorheen."
Met eigen gedrag aan de slag
Timonen ziet in zijn praktijk vaak narcistische personen die door de partner zijn gestuurd. "Maar therapie heeft pas nut als degene ook zelf inziet dat zijn of haar gedrag problemen veroorzaakt. Hij moet wel een intrinsieke behoefte hebben om met zijn eigen gedrag aan de slag te gaan."
Mocht dat laatste het geval zijn, dan raadt de gezondheidszorgpsycholoog schematherapie aan. Timonen: "Dat is een behandeling waarin wordt onderzocht hoe jij op jonge leeftijd bent 'geprogrammeerd' en hoe dat nu leidt tot problemen in je omgang met anderen. De blinde vlekken worden dan duidelijk."
"Een narcist vindt zichzelf beter dan anderen; doet aan zelfverheerlijking. Voor degene is dat een coping-mechanisme, maar die zelfverheerlijking strookt niet met de werkelijkheid en kan leiden tot significante problemen. Zowel in hun werk als in hun relaties. Ze vinden zichzelf grandioos, maar in werkelijkheid bereiken ze niets. Ze leven als het ware in een sprookjeswereld."
Altijd ruimte inleveren
Timonen vreest wel dat Mathilde het niet makkelijk gaat krijgen als er bij Thom echt sprake is van een stoornis. "De ander in de relatie moet altijd ruimte inleveren. Als hij geen hulp wil en zij blijft bij hem, dan betaalt ze wel een hoge prijs." Bovendien zal de narcist op den duur minder respect krijgen voor zijn of haar partner als zij bij hem blijft. "Gek genoeg werkt dat zo bij narcisten."
Toch wil Timonen ook nog opmerken dat de laatste tijd wel heel snel het label 'narcist' op iemand wordt geplakt, aangezwengeld door alle berichtgeving over narcisten die beschuldigd worden van grensoverschrijdend gedrag.
Vleugje narcisme
"Niet iedereen heeft meteen een stoornis. Sterker nog, een vleugje narcisme hoeft helemaal niet ongezond te zijn. Dat zou iedereen wel kunnen gebruiken. Vaak zie je in relaties dat de een zichzelf naar beneden kan halen en de ander met zijn vleugje narcisme zijn partner kan helpen wat zelfverzekerder te zijn. Dan kunnen ze juist van elkaar leren."
Rubriek: Asking for a friend
In deze wekelijkse rubriek Asking for a friend leggen we lezersvragen over gezondheid voor aan één van onze experts. Heb jij ook een prangende gezondheidsvraag voor een huisarts, verloskundige, diëtist, psycholoog of een andere gezondheidsexpert? Mail die dan naar weekendmagazine@rtl.nl en wie weet zie jij het antwoord hier op deze plek verschijnen.
