Vlaamse busbouwer Van Hool moet ruim baan maken voor goedkope concurrentie uit China
Er dreigt een faillissement voor de Belgische busbouwer Van Hool. De bussen uit China zijn goedkoper, heeft ook Vlaanderen nu in de gaten.
Liever Chinese bussen dan Vlaamse bussen. Het kwam hard aan toen het Vlaamse vervoersbedrijf De Lijn in januari aankondigde bijna honderd elektrische bussen te zullen bestellen bij de Chinese fabrikant Build Your Dreams (BYD) met een optie voor nog eens vierhonderd bussen, die zouden worden gebouwd in Hongarije. Het ging om een investering van 43 miljoen euro.
De beslissing was pijnlijk voor de Vlaamse busbouwer Van Hool. “Het is niet zo dat een aankondiging van een klant onmiddellijk impact heeft”, reageerde een woordvoerder van het bedrijf op Radio 1. “Maar elke bestelling die we niet binnenhalen, heeft uiteindelijk een impact op de tewerkstelling.”
Deze week werd duidelijk hoe moeilijk Van Hool, een vlaggenschip van de Vlaamse economie, het heeft. Er dreigt een faillissement. De bouwer van stadsbussen, touringcars en industriële voertuigen kondigde een radicaal herstelplan aan. Als onderdeel daarvan verdwijnen de komende jaren 1100 banen, waarvan ruim 800 al dit jaar bij de fabriek in Koningshooikt.
In een verklaring wijst het bedrijf voor de oorzaak op ‘verschillende factoren’, waaronder hoge energiekosten, sterke inflatie en wereldwijde toeleveringsproblemen van onderdelen. Vlaamse media schrijven dat er ook sprake was van mismanagement op het vlak van strategie.
100.000 euro goedkoper per bus
De keuze van De Lijn voor het Chinese BYD kan echter wel goed worden verdedigd: het was simpelweg de goedkoopste optie. Het bedrijf was bij de aanbesteding zeker 20 procent goedkoper dan de andere bieders, volgens de krant De Standaard, dat documenten kon inzien. Dat komt neer op 100.000 à 150.000 euro minder per bus. BYD kan goedkoop produceren mede dankzij enorme subsidies van de Chinese overheid.
Europa maakt zich al langere tijd zorgen over die subsidies. “Europa staat open voor concurrentie. Niet voor een race to the bottom”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in september in haar State of the Union. Momenteel wordt door de Commissie onderzocht of China elektrische wagens met subsidie onder de kostprijs verkoopt.
Heeft de Europese Unie te lang zitten slapen? Als dat al zo is, dan is ze zeker niet de enige, zegt Jasper Roctus, die onderzoek doet naar de relatie tussen China en Europa bij denktank Het Egmontinstituut en de Universiteit Gent. Hij wijst op een interview met Elon Musk in 2011 door Bloomberg. Musk werd gevraagd of hij concurrentie verwachtte van BYD. “Heb je hun auto al eens gezien?”, reageerde hij spottend, waarna hij in lachen uitbarstte.
Volgens Musk had BYD geen goed product: de auto was niet aantrekkelijk en de technologie niet sterk. Dus nee, hij was zeker niet onder de indruk. Inmiddels is BYD de belangrijkste concurrent voorTesla als een van de grootste bouwers van elektrische wagens ter wereld.
Gaat het hier om een bedrijf dat gewoon pijlsnel is gegroeid of rooft China via onterechte subsidies een groot deel van de markt van westerse producenten weg? De waarheid ligt in het midden, volgens Roctus. “China heeft een voorsprong omdat het al jarenlang investeert in groene technologieën. Maar het is onduidelijk hoe ver de overheid gaat met subsidies. Die cijfers zijn niet bekend. Tegelijkertijd helpt China Europa op deze manier om de klimaatdoelen te halen.”
Wat BYD zo sterk maakt, is dat het een verticale productieketen heeft, zegt Roctus. Dat betekent dat alle onderdelen van de auto door hetzelfde bedrijf gemaakt worden. “Wereldwijd is BYD een van de weinige spelers die elektrische wagens onafhankelijk kan produceren.”
BYD-bussen rijden ook in Nederland en Noorwegen
BYD is niet alleen in België actief. De goedkope bussen rijden al rond in Noorwegen en Nederland. En dat is pas het begin, voorspelt Roctus. “Dit is een speler waar we nog heel lang van zullen horen op alle gebieden van elektrisch vervoer. Het is een kwestie van tijd voordat ze overal te zien zijn. Tenzij we importbarrières inbouwen. Europa moet zichzelf de vraag stellen: willen we echt afhankelijk worden van China voor de energietransitie?”
Het is de vraag of Van Hool nu definitief bankroet is. De Vlaamse regering heeft nog tot eind deze maand om een reddingspoging te doen. Dat wordt hoe dan ook lastig aangezien er miljoenen nodig zijn. Daarbij is het de vraag of Van Hool in de toekomst nog wel rendabel kan zijn.
En er is nog een risico aan zo’n investering. Als onderdeel van het herstelplan gaat Van Hool de productie van de bussen volledig verplaatsen naar Skopje in Noord-Macedonië. “We moeten er alles aan doen om een doorstart mogelijk te maken, maar niet onvoorwaardelijk”, aldus de Vlaamse minister van economie Jo Brouns (CD&V). “We gaan geen jobs subsidiëren in Noord-Macedonië.”
Met nog slechts een paar maanden tot de verkiezingen komt de Van Hool-kwestie op een zeer ongelukkig moment voor de Vlaamse regering. De druk ligt hoog voor de regeringspartijen. Het Vlaams-nationalistische en liberaal-conservatieve N-VA koos voor haar campagne nota bene voor de slogan ‘Vlaamse welvaart’. Die woorden krijgen nu een wrange bijsmaak.
Lees ook:
Opkomst van Chinese e-auto’s doet Duitsers somberen over hun auto-industrie
De vrees voor een golf relatief goedkope Chinese elektrische wagens doet autoland Duitsland schudden op zijn grondvesten. Maar, bezweert bondskanselier Olaf Scholz: ‘Concurrentie moet ons aansporen, niet afschrikken’.
Chinese merken betreden de automarkt. Rijden we straks allemaal in een Xpeng of een Hongqi?
De elektrificatie van het wagenpark is een ideaal moment voor China om de automarkt te veroveren.