Volgens Putters kunnen PVV, VVD, NSC en BBB beginnen met onderhandelen. Hij is tot de conclusie gekomen dat er genoeg draagvlak is voor een extraparlementair kabinet, oftewel een 'programkabinet'. Zo'n kabinet moet gaan werken met een beknopt regeerprogramma.
Daarin moeten beleidsdoelen komen te staan voor vraagstukken als asiel en migratie, stikstof, natuur, landbouw, zorg, volkshuisvesting, goed bestuur en veiligheid. Het is vervolgens aan het kabinet om deze hoofdlijnen verder uit te werken. In de Tweede Kamer kunnen dan wisselende meerderheden gevormd worden.
Het kabinet moet volgens Putters bestaan uit een evenwichtige mix van mensen van binnen en buiten de politiek. Hierdoor ontstaat een politieke en maatschappelijke binding, zegt de oud-informateur.
'Gewoon een meerderheidskabinet'
Volgens GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans vormen de vier partijen straks "gewoon een meerderheidskabinet". Timmermans zegt dat er andere naam op is geplakt omdat het kennelijk "ongemakkelijk" is voor VVD en NSC dat ze samen een kabinet vormen met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders. "Ze gaan gewoon een meerderheidskabinet vormen met Wilders", vindt de linkse leider.
Timmermans gelooft niet dat er veel ruimte zal zijn voor andere fracties om via de "wisselende meerderheden" waarover Putters in zijn verslag spreekt hun eigen punten binnen te halen. Hij ziet dan ook geen rol voor zijn eigen partij. "Wij gaan Wilders niet aan meerderheden helpen."
Ook Volt-leider Laurens Dassen ziet weinig verschil met een gewone meerderheidscoalitie. "Weer vier weken gepraat, met als conclusie: we plakken de sticker 'programkabinet' op een normaal meerderheidskabinet. Maar de verschillen zijn er niet", meldt hij op X.
D66-leider Rob Jetten is ook niet onder de indruk van de bevindingen na de jongste formatieronde. "Tja, 114 dagen na de verkiezingen is het hoge woord er dan eindelijk uit: PVV, VVD, NSC en BBB gaan onderhandelen over 'een kabinet'", schrijft hij op X.
Over hoe zo'n kabinet eruit komt te zien en wat dat precies gaat doen, is volgens hem nog veel onduidelijk. "Dus snel aan de slag met de inhoud", roept Jetten op.
'Stop met deze soap'
CDA-leider Henri Bontenbal is blij dat de vier partijen verder praten over de vorming van een nieuw kabinet. "De afgelopen maanden is er veel tijd vermorst", zegt Bontenbal. Nederland zit volgens de CDA-voorman te wachten op duidelijkheid en de inhoudelijke plannen van een nieuw kabinet. Maar het CDA zal geen bewindslieden aan dit kabinet leveren, laat Bontenbal alvast weten.
In het verslag van informateur Putters leest SP-voorman Jimmy Dijk "technocratische oplossingen voor politici die onderling blijven kibbelen en ruziën". Dit terwijl mensen nog steeds met dezelfde problemen zitten, benadrukt hij op X. "Los die problemen op en stop met deze soap. Tijd voor sociale vooruitgang. Mensen kunnen niet wachten."
DENK-leider Stephan van Baarle blijft afgeven op de koers die met de formatie is ingeslagen. "Wilders in of uit het kabinet. Extraparlementair of programkabinet. Allemaal woorden om te verhullen wat dit is: een extreemrechts kabinet. Het 'kabinet-Discriminatie 1'. Dit kabinet gaan wij bestrijden", schrijft hij op X.
Mirjam Bikker van de ChristenUnie vindt dat Putters na vier maanden de onderhandelende partijen "uit het moeras van gehakketak" heeft getrokken. "Met de vondst van een programkabinet (lees: meerderheidskabinet met externe inhuur) komt het er nu op aan dat de vier tot een goed 'program' voor Nederland komen", meldt ze op X.
JA21 en SGP stuk positiever
JA21-fractievoorzitter Joost Eerdmans vindt het "positief" dat er "op rechts wordt doorgepraat", zegt hij op X. SGP-partijleider Chris Stoffer vindt dat een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB het meest recht doet aan de verkiezingsuitslag. Stoffer vindt dat er een "belangrijke stap" in de formatie is gezet.
"Als dat kabinet er komt, zal de SGP de plannen constructief beoordelen." Dat zegt ook Eerdmans toe. Goede voorstellen van een nieuw kabinet zal JA21 in beide Kamers steunen, zegt hij.
Eerdmans ziet wel risico's in een regeerprogramma op hoofdlijnen, zoals Putters adviseert. Het kan zorgen voor instabiliteit van een kabinet, denkt hij.
Ook vreest de JA21-voorman "schommelingen in beleid, weinig harde afspraken en een wispelturige Kamer". Zijn voorkeur ging uit naar een meerderheidskabinet. Maar als dit werkt voor PVV, VVD, NSC en BBB, vindt hij het "prima".