Maakt de coronaprik binnenkort plaats voor de coronaspray?

De coronapandemie ligt intussen al even achter ons en dat hebben we zeker ook te danken aan de ontwikkeling van vaccins. Wie gevaccineerd was en besmet raakte, had een lagere kans om ernstig ziek te worden of te overlijden. Maar corona is nog niet weg, en een nieuwe (gevaarlijkere) variant valt nooit helemaal uit te sluiten.

Bovendien werd het virus met elke nieuwe variant steeds besmettelijker. Nieuwe vaccins blijven dus nodig. 

"Vaccins die de overdracht van een virus kunnen stoppen, in plaats van alleen de ernst van de ziekte te verminderen, zijn van cruciaal belang om pandemieën en epidemieën snel te kunnen beëindigen", zegt dr. Richard Hatchett, topman van de internationale vaccincoalitie CEPI.

CEPI en het Londense Imperial College leiden een internationaal consortium dat nieuwe coronavaccins gaat ontwikkelen, vaccins die de verspreiding van het virus zullen blokkeren. Het consortium verenigt onderzoekers uit onder meer Leiden, Londen en Singapore. Ook de Universiteit Antwerpen en de Université Libre de Bruxelles maken deel uit van de onderzoeksgroep. 

Om die nieuwe vaccins te ontwikkelen die de verspreiding nog extra moeten tegenhouden, wordt er nu getest of het mogelijk is om de vaccins toe te dienen met een neusspray. 

"Het gaat om vaccins die niet geïnjecteerd zullen worden", legt prof. Arnaud Marchant (ULB) uit. "Deze experimentele vaccins worden ingeademd via de longen of in de neus gespoten. Ze zijn ontworpen om mucosale immuniteit op te wekken.

Mucosaal verwijst naar de slijmvliezen: coronavirussen infecteren mensen meestal via de cellen in hun neus, keel en longen. Als de slijmvliezen immuun gemaakt kunnen worden, kan de virusoverdracht een halt worden toegeroepen."

Maar om zeker te zijn dat deze nieuwe vaccins werken, moet er eerst nog veel getest worden.

Ook in Vaccinopolis, de testfaciliteit van de Universiteit Antwerpen, zullen enkele vrijwilligers zo'n neusspray uitproberen. Zo'n zestigtal proefpersonen zal daar eerst de spray gebruiken, waarna ze zullen worden blootgesteld aan een verzwakte versie van het coronavirus. In totaal zullen er wereldwijd zo'n 120 mensen de spray uittesten. 

Dat lijkt een kleine groep, maar volgens Van Damme is het in deze fase meer dan genoeg: "Nu moeten we vooral nagaan: 'Is het veilig? Volgt er een afweerrespons? Is het vaccin in staat om de overdracht te blokkeren?' Die vragen kunnen we zeker beantwoorden met dit aantal testpersonen."

Daarna liggen er nog een aantal andere vragen op tafel die de onderzoekers graag beantwoord zien. Zo is het nog niet duidelijk of het neussprayvaccin als booster of als startvaccin zou kunnen gebruikt worden. Of misschien zelfs als allebei. 

Ook hoeveel dosissen nodig zouden zijn en welke bevolkingsgroepen de spray zouden kunnen gebruiken: het zijn allemaal vragen die in de komende tijd pas beantwoord kunnen worden.  

Een eventuele volgende stap in het onderzoek is dan om veiligheidsstudies te doen op zo’n duizendtal mensen, en aan te tonen wat de effecten en eventuele nevenwerkingen zijn op die schaal. In de laatste stap gaat het dossier dan naar de regelgevende autoriteiten en fabrikanten, maar dat is nog niet voor morgen. 

Een coronavaccin dat niet langer via een prik maar via een spray kan toegediend worden: het doet alleszins dromen, dat bevestigt ook Pierre Van Damme: "Je zou niet altijd een prikje nodig hebben, en het vaccin bijvoorbeeld gewoon in de apotheek kunnen laten toedienen, zonder dat je telkens een arts nodig hebt. Het zou een nieuwe dimensie betekenen in de vaccinologie."

Als dit experiment succesvol blijkt, is dat niet enkel goed nieuws wat betreft corona, maar ook andere seizoensvirussen komen dan in het vizier. "Ook andere luchtweginfecties (zoals RSV, griep of kinkhoest) zouden dan misschien een eigen neussprayvaccin kunnen krijgen", vertelt Van Damme. "Die zijn allemaal zeer besmettelijk. Als je dat kan oplossen zou dat een grote impact kunnen hebben op toekomstige pandemieën."

Het is nog even wachten op resultaten, maar Van Damme is hoopvol: "Wij zijn natuurlijk wetenschappers die eerst de data moeten zien. Maar het feit dat we nu samenwerken met de besten ter wereld om dit mogelijk te maken, geeft genoeg argumenten om hoopvol te zijn." 

Als de testen positief blijken, zou het neussprayvaccin er al voor 2030 kunnen zijn. Maar dat is dus nog even afwachten.