Afgelopen Kerst was het alle hens aan dek bij de waterschappen. De waterstanden bereikten overal een extreme piek, er viel veel regen en de gemalen stonden door het hele land volop te draaien. Daardoor hield Nederland uiteindelijk (grotendeels) droge voeten.
In plaats van een compliment of een bos bloemen viel vervolgens bij verschillende waterschappen een boze brief van de netbeheerder op de mat. Hun gemalen hadden meer elektriciteit gevraagd dan contractueel was afgesproken.
Dat kwam eerder ook weleens voor, maar met voldoende ruimte op het stroomnet werd het contract dan automatisch verruimd. Nu het net overvol is, schrijven de netbeheerders dat ze waterschappen aansprakelijk kunnen stellen voor schade aan het stroomnet.
"Maar wij moeten wel gewoon doorpompen, anders loopt ons hele beheergebied onder water", zegt Dennis van der Plaats van het Waterschap Rijn en IJssel. "Door klimaatverandering krijgen waterschappen steeds meer te maken met weersextremen. Bij hevige en langdurige regenbuien moeten de gemalen hard pompen om al dat water weg te krijgen."
'Lampen moeten ook blijven branden'
Waterschap Drents Overijsselse Delta kreeg na de Kerst zelfs te horen dat de aansluiting op het net zou kunnen worden afgesloten, bevestigt woordvoerder Tim van Ham van netbeheerder Enexis. Als het waterschap meer stroom gebruikt dan afgesproken, dreigen volgens hem overbelasting en zelfs stroomstoringen. Daarom is een "vriendelijk maar ook dringend verzoek" gedaan daarmee op te houden.
"Natuurlijk willen wij dat iedereen droge voeten houdt", zegt Van Ham. "Tegelijkertijd is ons er alles aan gelegen dat de lampen blijven branden." Enexis en het waterschap gaan binnenkort in gesprek over mogelijke oplossingen.
Volg ons klimaatnieuws
'Pompen of verzuipen'
De Unie van Waterschappen wil dat waterbeheerders met voorrang toegang krijgen tot het stroomnet. Ondertussen kunnen zij op veel momenten juist ruimte maken voor anderen, want een groot deel van het jaar staan de gemalen vrijwel stil. "Ze staan of op standje turbo, of in de zomerdroogte helemaal niets te doen", zegt beleidsadviseur Ina Elema van de koepelorganisatie.
De waterschappen willen in gesprek met de netbeheerders om dit mogelijk te maken. Die oproep steunde de voltallige Tweede Kamer onlangs na een motie van ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis. "Netbeheerders hebben een gemeenschappelijk belang, want als de boel overstroomt, geldt dat ook voor hun transformatorhuisjes", zegt Elema.
"Als zoiets aan de hand is als rond de Kerst vorig jaar, willen wij gewoon de elektriciteit die wij nodig hebben", vervolgt Elema. "Ga dan maar even in gesprek met de plaatselijke snoepjesfabriek, zorg dat die dan wat minder elektriciteit gebruikt. Het is pompen of verzuipen."
Netbeheerder mag niet positief discrimineren
Tot nu toe hebben gesprekken met de netbeheerders niet veel opgeleverd, zegt Elema. "Die staan ook een beetje met de rug tegen de muur. Ze zeggen: 'Er is geen taart meer te verdelen.'"
Dat bevestigt Theo Scholte, woordvoerder van Netbeheer Nederland. "Dit toont aan dat het net aan alle kanten steeds meer gaat knellen", zegt hij. "Als netbeheerder mag je niet discrimineren. Ook niet positief discrimineren."
Daar komt mogelijk snel verandering in. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) werkt aan nieuwe regels die het mogelijk maken stroomgebruikers met een groot maatschappelijk belang eerder toegang te geven tot de schaarse capaciteit op het elektriciteitsnet. In een conceptversie van die regels staat waterveiligheid hoog op de prioriteitenlijst, samen met de noodhulpdiensten en defensie.
Toch zijn ook deze nieuwe regels "allemaal een beetje vrijblijvend", zegt Elema. Netbeheerders kunnen ervoor kiezen aanvragen voor ruimte op het stroomnet nog op volgorde van binnenkomst te behandelen, zoals ze nu doen. "Onwerkbaar", concludeerde de Unie van Waterschappen. Later deze maand moet blijken of de ACM de regels nog aanpast, als de definitieve versie wordt gepubliceerd.
Meer energie voor zuivering rioolwater
De poldergemalen staan na plensbuien hard te draaien, maar de waterschappen gebruiken het hele jaar door veel meer elektriciteit bij de zuivering van rioolwater. De installaties die alle rommel uit het afvalwater halen zijn goed voor 0,5 procent van het totale Nederlandse stroomverbruik.
Dat wordt de komende jaren nog meer. Vanwege nieuwe Europese regels moet het gezuiverde water nog schoner worden, door bijvoorbeeld medicijnresten te verwijderen. Dat kost meer energie, waardoor de waterschappen de komende jaren meer stroom nodig hebben. Maar de krapte op het stroomnet dreigt roet in het eten te gooien.
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht nam onlangs als eerste in Nederland een ozoninstallatie in gebruik die medicijnresten uit het rioolwater kan halen. Demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) kwam de installatie ceremonieel openen. Maar ondanks die feestelijkheden werkt het filter in de praktijk nog niet altijd, bevestigt een woordvoerder van het waterschap. Soms draait hij door de drukte op het stroomnet op een lager pitje, of wordt hij helemaal uitgeschakeld.
De waterschappen hopen dat ze het probleem deels zelf kunnen oplossen, door batterijen te plaatsen of met andere initiatieven om het stroomnet te ontlasten. Maar Elema vindt dat waterschappen ook meer ruimte moeten krijgen op het net. Anders lukt het niet om te voldoen aan de nieuwe Europese eisen voor de waterkwaliteit, waarschuwt zij. "Onze wettelijke taken staan onder druk."
NUjij: Uitgelichte reacties