3.500 opvangplekken in hotels. Dat was de noodgreep die demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) begin deze maand aankondigde. Naast plek voor statushouders zou het demissionaire kabinet nu ook specifiek vragen om hotelkamers te mogen huren voor asielzoekers.
Die plekken moesten er zo snel mogelijk komen, maar twee weken na de oproep heeft het slechts 650 plekken opgeleverd. 276 daarvan zijn ook nog eens op de lange baan geschoven omdat omwonenden naar de rechter stapten. Deze plekken zouden vanaf dinsdag in een hotel in Epe komen, maar de gemeente stelde dit toch uit "gezien de maatschappelijke onrust die is ontstaan", schrijft Omroep Gelderland.
De 3.500 opvangplekken gaan dan ook "bij lange na" niet worden gehaald, zegt een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). De opvangorganisatie merkt "toch veel weerstand" als ze gemeenten vragen om asielzoekers in een hotel op te mogen vangen.
Weer veel te druk in Ter Apel
Maar dat is geen onbekend geluid. Het COA loopt er al lange tijd tegenaan dat gemeenten niet willen meewerken aan (tijdelijke) opvanglocaties. In de tussentijd sluit veel tijdelijke opvang de deuren en moet het COA zich aan een maximumaantal asielzoekers in Ter Apel houden.
Dat ging twee weken lang goed, maar inmiddels is het al dagenlang weer veel te druk in het aanmeldcentrum. Dinsdag sliepen er zelfs meer dan tweehonderd mensen te veel in het aanmeldcentrum.
Ter Apel loopt weer vol omdat alle plekken die elders in het land vrijkomen, worden gebruikt om asielzoekers op te vangen uit locaties die op korte termijn de deuren sluiten. Zo moet de noodopvang in Biddinghuizen komend weekend leeg zijn. Daar zaten dinsdag nog zo'n elfhonderd mensen.
Noodgrepen als pleisters
Een echte oplossing is er vooralsnog niet. Eerdere noodgrepen, zoals een directe oproep aan de commissaris van de Koning in de provincies, leverden ook amper extra nieuwe plekken op.
Het plaatsen van asielzoekers in hotels past daarom in het rijtje van de vele pleisters waarmee de overheid de gaten in de asielopvang probeerde te dichten, zegt een woordvoerder van VluchtelingenWerk. "Het lijkt alsof we aan het wachten zijn op de oplossing die de spreidingswet op lange termijn gaat bieden. Maar daarbij vergeten we een beetje hoe urgent de situatie op dit moment is."
De spreidingswet werd begin dit jaar aangenomen en moet op termijn voor meer rust in de Nederlandse asielopvang zorgen. Gemeenten moeten samen overleggen hoe ze het toegewezen aantal opvangplekken gaan regelen. Welke gemeente zorgt voor een asielzoekerscentrum? En welke gemeente vangt bijvoorbeeld alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv's) op?
Oplossing duurt langer dan de tijd die er nu is
De hoop was dat veel gemeenten al zouden voorsorteren op de wet en opvanglocaties zouden gaan openen. Dat gebeurt nog te weinig, terwijl dat volgens de woordvoerder wel dé oplossing is. Pas in november hoeven gemeenten officieel hun plannen in te leveren, waarna het ook weer even kan duren voor het eerste asielzoekerscentrum opent.
Met de spreidingswet was gevoelsmatig misschien wel de oplossing voor het opvangprobleem bereikt, maar de praktijk duurt volgens de woordvoerder van VluchtelingenWerk "langer dan de tijd die we nu hebben".
Ook de komende tijd worden er dus waarschijnlijk nog volop noodoplossingen ingezet. Het ministerie en het COA blijven daarbij hameren op hun afhankelijkheid van gemeenten: zij moeten immers toestemming geven om een opvangplek te kunnen openen. Zij kunnen gemeenten niet dwingen om opvangplekken te openen. Het zomaar plaatsen van asielzoekers in hotels zonder goed overleg is geen aantrekkelijke optie als ze de banden met gemeenten goed willen houden.
Van der Burg gaf al eerder aan dat hij zich "de blaren op de tong kletste" in de vele hulptelefoontjes aan gemeenten. Dat zal de komende tijd niet veranderen. "We moeten het echt hebben van bellen, bellen, bellen", concludeert een woordvoerder van Van der Burg.