Institutioneel racisme bij gemeente Amersfoort: ‘Hoe breek je daar doorheen?’
Amersfoort - Er moeten snel stappen worden gezet om institutioneel racisme bij de gemeente Amersfoort aan te pakken. Raadsleden zien dat er wat moet gebeuren, maar worstelen tegelijkertijd met de uitvoering. "Hoe zorgen we ervoor dat een theoretische aanpak in de praktijk ook echt voor verandering zorgt?", vraagt één van de raadsleden zich af.
Een commissievergadering met een totaal andere setting. Midden in de vergaderzaal, in een kleine kring, gingen raadsleden met elkaar in gesprek over het rapport. "Verrast", "geschokt", en "zorgelijk" zijn termen die gebruikt werden om de eerste reactie op het rapport te schetsen.
Niet voor iedereen kwam de uitslag als een verrassing. "Ik had het wel verwacht", zegt Tahsin Bülbül (Denk). Ook voor raadslid Youssef-el Messaoudi (GroenLinks) kwam de uitslag van het rapport niet als een verrassing. "Hèhè, eindelijk hebben we het op papier staan", beschrijft hij zijn eerste reactie. Beide raadsleden gaven aan al signalen te hebben meegekregen van medewerkers.
Institutioneel racisme
Wat de eerste reactie ook was, over één ding zijn ze het allemaal eens: er moet iets gebeuren. Binnen de gemeentelijke organisatie van Amersfoort is sprake van institutioneel racisme. Ambtenaren van kleur en/of met een migratieachtergrond ervaren racisme in de omgangsvormen op de werkvloer. "Soms geven medewerkers ideeën door aan witte collega’s, omdat het dan wel opgepakt wordt", noemt Hanneke Felten als voorbeeld. Zij deed samen met collega’s het onderzoek.
Ook voelen deze medewerkers zich minder gewaardeerd, ervaren gebrek aan steun en maken minder kans op promotie dan een witte collega. Meldingen van racistische ervaringen doen medewerkers zelden uit angst voor de consequenties.
In oktober vorig jaar publiceerde Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) een rapport naar institutioneel racisme bij zes gemeenten. Eén van die gemeenten is Amersfoort. In totaal zijn voor het onderzoek tientallen gemeenten aangeschreven, maar veel hebben niet meegewerkt. "Er is moed en lef voor nodig om mee te werken. Dat is een belangrijke eerste stap", zegt Felten.
Wat is institutioneel racisme?
KIS legt institutioneel racisme als volgt uit: processen, beleid en de (geschreven en ongeschreven) regels van instituten die ertoe leiden dat er ongelijkheid is tussen mensen van verschillende afkomst, huidskleur en/of religie. Dat is structureel en collectief. Dat kan in de praktijk verschillen.
Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat mensen met een migratieachtergrond niet zo snel kunnen doorstromen of geen promotiekansen krijgen. Het kan ook zijn dat bepaalde groepen minder betaald krijgen of dat er omgangsvormen zijn waar racisme een rol speelt, zoals complimenten die geen compliment zijn.
Niet stilgezeten
Wethouder Micheline Paffen komt binnenkort met een plan van aanpak om racisme binnen de organisatie aan te pakken. Vanavond benadrukt ze wel dat de gemeente al een aantal stappen heeft gezet. “Wij zijn enorm geschrokken van de uitkomsten van het rapport en we wilden er zo snel mogelijk mee aan de slag.”
Zo heeft de gemeente een extra vertrouwenspersoon aangenomen. Deze persoon heeft een migratieachtergrond. “Op die manier verlagen we hopelijk de drempel om een melding te doen”, zegt Paffen. Ondertussen zijn er gesprekken gevoerd met leidinggevenden en is het wervingssysteem voor nieuwe medewerkers onder de loep genomen.
Raadsleden zijn blij met de stappen, maar vragen zich af of het in de praktijk genoeg doet. "Het is een bijna subtiele vorm van racisme die mens eigen lijkt. Hoe breek je daar doorheen?", vraagt Chris Wouters (SP) zich af. Die worsteling is merkbaar bij meerdere raadsleden. Iedereen wil het aanpakken, maar de vraag is welke maatregelen écht effect gaan hebben. Daarom wordt er onder andere om een duidelijke monitoring gevraagd.
Cultuurverandering
Om het probleem structureel op te lossen, is een cultuurverandering nodig. Een proces van de lange adem, ziet ook de commissie. “Dat is iets wat veel tijd kost en waar nu ook wordt gekeken naar een manier om de stille meerderheid te betrekken bij de plannen", zegt de wethouder. Zij verwacht op korte termijn met een uitgewerkt voorstel te komen.
Raadsleden hopen dat niet alleen het probleem bij de gemeente wordt aangepakt, maar dat de aanpak uiteindelijk als voorbeeld kan dienen voor andere bedrijven in de stad.
