In de felle lentezon ligt de koepel van de kerncentrale in Borssele er kalm bij. Uit niets blijkt dat er op dit moment onder dat gigantische ronde dak genoeg energie wordt opgewekt om Amsterdam en Schiphol van stroom te voorzien. Per dag is dat gemiddeld 11.500 megawattuur (MWh).
Om in het 'nucleaire gebied' te komen moet je eerst talloze hekken, veiligheidscontroles en stralingsensoren door: overal is een protocol voor. "Veiligheid staat altijd bovenaan", zegt brandstofmanager Tom Keij, die er al zeventien jaar werkt. "Sinds de ramp in Fukushima wordt alles ieder jaar strenger." De kerncentrale, die in 1973 in werking trad, maakte al het een en ander mee. Meerdere protesten van milieuactivisten bijvoorbeeld, en een aantal storingen.
Nu is het rustig. Mensen in beschermende oranje pakken treffen de laatste voorbereidingen voor april, wanneer de centrale een maand stilligt. Dan is het tijd voor de jaarlijkse wissel van uranium: de brandstof waarmee energie wordt opgewekt. Tijdens de wissel komt ook de inspectie langs en wordt er onderhoud verricht.
Beren op de weg voor nieuwe kerncentrales
Volgens de wet mag de kerncentrale in Borssele zestig jaar draaien: tot december 2033. Maar het kabinet wil de kerncentrale langer openhouden en daarom is er nu een proces gaande om die wet te wijzigen. Tegelijkertijd onderzoekt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de mogelijkheden voor het bouwen van twee nieuwe kerncentrales. Die komen óf op de Eerste Maasvlakte, óf in het Sloegebied in Borssele. En dat laatste heeft de voorkeur.
Het kabinet investeert de komende jaren in hernieuwbare energiebronnen zoals wind- en zonne-energie, maar wil ook een CO2-vrij alternatief voor wanneer het niet waait of bewolkt is. Samen zouden de kerncentrales minimaal 10 procent van de elektriciteit van Nederland leveren.
Maar onlangs werd duidelijk dat er nog allerlei beren op de weg zijn voor die plannen. Zo bracht TenneT een onderzoek uit dat duidelijk maakte dat er helemaal geen ruimte is op het stroomnet voor twee nieuwe kerncentrales. Niet in Borssele en niet op de Maasvlakte. Daarnaast luidt de veelgehoorde kritiek dat de 5 miljard euro gereserveerd in het Klimaatfonds lang niet genoeg is voor de bouw van twee centrales.
Toch wil het ministerie onderzoeken wat er op de aangewezen locaties mogelijk is op gebied van ruimte, technische haalbaarheid en milieu. Ook loopt een 'participatieproces' met omwonenden vanuit het idee om hen te betrekken bij de plannen. Burgers kunnen reageren op de plannen en het ministerie organiseert meerdere informatieavonden.
Wisselende emoties op informatieavond
"Wordt er eigenlijk wel naar alternatieven gekeken, of is het al beklonken dat het Borssele wordt?" vraagt een vrouw zich daar hardop af. "Participatie? Ik woon hier al twintig jaar en mij is nooit iets gevraagd", zegt een man op verhitte toon.
In een zaaltje in een hotel in Terneuzen is op woensdagavond een groep bewoners bij elkaar gekomen voor een avond over kernenergie. Naast een Zeeuwse tongval delen veel aanwezigen elkaars zorgen over de plannen van de overheid. Veel van hen hebben vragen.
Op de bijeenkomst voor burgers, georganiseerd door het ministerie, zijn minstens zoveel ambtenaren en vertegenwoordigers van netbeheerder TenneT aanwezig als omwonenden. Die proberen de aanwezigen duidelijk te maken dat er eerst nog minstens een jaar onderzoek wordt gedaan voordat de knoop wordt doorgehakt over de locatie. Maar het is ook voor hen lastig uitleggen dat de Tweede Kamer nu ook nog vraagt om niet twee, maar vier mogelijke centrales te verkennen.
Een aantal bewoners maakt van de gelegenheid gebruik om hun zorgen over kernenergie in het algemeen te uiten. Die lopen uiteen van het landschap tot de bouwtijd, naar de kosten en opslag van radioactief afval.
In de regio zijn meerdere actiegroepen die tegen de komst van nieuwe centrales zijn. Volgens Mieke Jansen, oprichter van het bewonerscollectief 'Borsele Tot De Kern', komt er te veel op de Zeeuwen af. De weerstand wordt vooral veroorzaakt door het gebrek aan informatie, denkt ze. "Niemand hier weet precies wat het voor ons gaat betekenen."
Zelf wil Jansen niet in een bouwterrein komen te wonen en maakt ze zich zorgen over de nieuwe elektriciteitsmasten die nodig zijn voor nieuwe centrales. Ze is bang dat het benodigde hoogspanningsnet dwars door natuurgebied De Zak van Zuid-Beveland komt te lopen.
Zeeland heeft grootste draagvlak voor kernenergie
Toch zijn er ook genoeg Zeeuwen die het wel best vinden, denken Rinus en Marian de Doelders, die uit nieuwsgierigheid naar de avond zijn gekomen. Die veronderstelling wordt bevestigd door onderzoek van statistiekbureau CBS uit 2023. Daaruit bleek dat van heel Nederland, er in Zeeland het meeste draagvlak is voor kernenergie.
Bij helder weer zie je de kerncentrale liggen vanaf de dijk in Terneuzen. De Doelders kijken er al decennialang tegenaan. Rinus de Doelders noemt de centrale "een levend schilderij". Echt last heeft het stel er niet van. "Je ziet bij veel mensen een not-in-my-backyard-mentaliteit", zegt Marian de Doelders. "Maar als het nodig is, is het nodig. We gebruiken allemaal elektriciteit en kernenergie is tenminste schoon."
Gemeente en bewoners maakten eisenpakket
De EPZ, eigenaar van de kerncentrale in Borssele, zegt het in ieder geval aan te kunnen als de plannen doorgaan. De provincie Zeeland en de gemeente Borsele hebben samen met bewoners voorwaarden opgesteld voor als de nieuwe centrales er daadwerkelijk komen. Die eisen houden onder andere in: geen bovengrondse elektriciteitskabels of koeltorens (om het uitzicht te behouden). Ook wordt er gevraagd om de mogelijk "duizenden arbeidsmigranten" buiten de dorpen te huisvesten.
Die voorwaarden zijn niet bindend: uiteindelijk beslist de landelijke politiek. Het onderzoek naar de locaties loopt nog minstens een jaar, daarna hakt het toekomstige kabinet de knoop door. Halverwege maart worden er nog twee informatieavonden over mogelijke kerncentrales op de Maasvlakte gehouden: in Vlaardingen en Oostvoorne. Maar ook daar is zowel steun als weerstand.
NUjij: Uitgelichte reacties